Τα τελευταία χρόνια επικρατεί, όχι εντελώς αβάσιμα, η άποψη ότι οι ΟΤΑ είναι ο μεγάλος ασθενής της ελληνικής οικονομίας. Σήμερα, μάλιστα, καθ’ υπόδειξη του άτυπου κυβερνήτη της χώρας, του ΔΝΤ, υποστηρίζεται ότι πρέπει να κλείσει η μαύρη τρύπα της τοπικής αυτοδιοίκησης για να τιθασευτεί το έλλειμμα και να περιοριστεί το δημόσιο χρέος. Στην ιστορία αυτή, που έρχεται και επανέρχεται στο προσκήνιο με παραλλαγές, έχουν κατά τη γνώμη μου εμφιλοχωρήσει περισσότεροι μύθοι παρά αλήθειες.
Ο πρώτος μύθος είναι ότι οι ΟΤΑ είναι οι πρώτοι εντός της δημόσιας διοίκησης σε οικονομική κακοδιαχείριση. Η αλήθεια είναι ότι η τοπική αυτοδιοίκηση, χωρίς να είναι βέβαια αναμάρτητη, υπολείπεται σε προβλήματα διαφθοράς τόσο της κεντρικής διοίκησης όσο και πολλών «αμαρτωλών» ΔΕΚΟ. Οι ΟΤΑ είναι οι μόνοι φορείς που φρόντισε το κράτος να περιβάλει με πλείστους όσους μηχανισμούς ελέγχου, του Ελεγκτικού Συνεδρίου περιλαμβανομένου, όχι βεβαίως διότι ήθελε να καταπολεμήσει τη διαφθορά αλλά λόγω της μόνιμης καχυποψίας απέναντι σε κάθε τι που δεν ελεγχόταν από τους καταθλιπτικούς μηχανισμούς του. Αν σήμερα αποκαλύπτονται και αναδεικνύονται προβλήματα κακοδιαχείρισης, αυτό δεν οφείλεται στο ότι οι ΟΤΑ δήθεν ρέπουν προς την αδιαφάνεια σε αντίθεση με τους «άμεμπτους» μηχανισμούς της κεντρικής διοίκησης, αλλά διότι ελέγχονται από παντού και συνεχώς.
Ο δεύτερος μύθος είναι ότι η τοπική αυτοδιοίκηση είναι σπάταλη και εν πάση περιπτώσει έχει πολλά χρέη. Η αλήθεια είναι ότι οι ΟΤΑ χρωστούν. Και όχι βεβαίως γιατί είναι …«ωραίοι», όπως λέει το γνωστό λαϊκό τραγουδάκι, αλλά διότι μονίμως το κράτος, ανεξάρτητα από κυβερνήσεις, τους χρωστάει πόρους από αυτούς που έχουν θεσμοθετηθεί για αυτούς και που με βάση συνταγματική διάταξη εισπράττονται για λογαριασμό τους. Κάποιες προσπάθειες για ρύθμιση των οφειλομένων και την απόδοση των παρακρατούμενων είχαν πράγματι γίνει στο παρελθόν, αλλά αυτό ήταν η φωτεινή εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι οφειλές δεν είναι τέτοιες που να δημιουργούν πρόβλημα βιωσιμότητας, με την προϋπόθεση ότι το κράτος τηρεί, έστω και με καθυστέρηση, στοιχειωδώς τις υποχρεώσεις του απέναντι στην αυτοδιοίκηση. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία της ΚΕΔΚΕ: «Η Ελληνική ΤΑ έχει το μικρότερο, μετά τη Μάλτα, δανειακό βάρος σε όλη την Ευρώπη, σε σχέση με το ΑΕΠ. Οι δανειακές υποχρεώσεις της αντιστοιχούν στο 15% περίπου των δανειακών υποχρεώσεων μίας και μόνο ΔΕΚΟ, του ΟΣΕ, το σύνολο δε των υποχρεώσεων των ΟΤΑ αντιπροσωπεύουν περίπου το έλλειμμα μόνον του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών». Και βέβαια, οι υποχρεώσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, που φτάνουν περίπου στο 1,7 δις ευρώ χωρίς να υπερβαίνουν το 15% των εσόδων της, δεν είναι όλες ληξιπρόθεσμες. Το ποσοστό των άμεσα καταβλητέων οφειλών είναι εξαιρετικά περιορισμένο.
Με τα δεδομένα αυτά, είναι αξιοπρόσεκτο για ποιους λόγους εξακολουθούν να διαχέονται στην κοινή γνώμη οι μύθοι που περιέγραψα. Μήπως με αυτόν τον τρόπο προετοιμάζεται η κατάργηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης; Ήδη το σύνολο των Δήμων της χώρας αναγκάστηκε, με υπουργική απόφαση, να συντάξει τον προϋπολογισμό του 2011 σύμφωνα με τα εισπραχθέντα του προηγούμενου έτους, χωρίς να υπολογιστούν οι θεσμοθετημένοι πόροι για το 2010 που ποτέ δεν αποδόθηκαν. Σε μία περίοδο δηλαδή που οι Δήμοι έχουν αυξημένα έξοδα, λόγω της μεταφοράς αρμοδιοτήτων που προέκυψε από τον Καλλικράτη, η κεντρική εξουσία όχι μόνο αδιαφορεί για το πώς θα καλυφθούν οι νέες αυτές ανάγκες, αλλά παράλληλα αναγκάζει τους Δήμους να νομιμοποιήσουν την μη απόδοση πόρων. Εξαναγκάζοντάς τους σε δανεισμό και σε νέο φαύλο κύκλο προβλημάτων και δυσλειτουργιών…
Η συγκυρία που διαμορφώνεται είναι εξαιρετικά δύσκολη για τους Δήμους και για αυτό δεν ευθύνεται ούτε η κακοδιαχείριση ούτε η σπατάλη, αλλά η διαρκώς διογκούμενη μη απόδοση θεσμοθετημένων πόρων. Καλό θα ήταν, λοιπόν, να αφήσουμε πίσω τους μύθους και να ασχοληθούμε με την πικρή αλήθεια!
