γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
*Όποιος παρεξηγείται από την ορολογία «μπαγλαμάς», ας διαβάσει στο τέλος του άρθρου.
Μία ευχάριστη έκπληξη αυτές τις ημέρες είναι ο Σωτήρης Τσιόδρας, ο άνθρωπος που κάνει τις ανακοινώσεις σχετικά με τον κορωνοϊό κάθε ημέρα στις 6μμ. Το να ακούμε κάποιον σοβαρό επιστήμονα να αναλύει θέματα που πρέπει να αναλύσουν σοβαροί επιστήμονες είναι κάτι μάλλον σπάνιο για την χώρα μας. Μία από τις οδηγίες που δίνει με κάθε ευκαιρία είναι η εξής απλή: συμπεριφερθείτε σαν να έχετε ήδη κολλήσει τον ιό. Νόμιζε μάλλον ο κακόμοιρος ότι μίλαγε σε ανθρώπους με φιλότιμο και όχι σε νεοέλληνες μπαγλαμάδες.
Βλέπετε, ο άνθρωπος με φιλότιμο θα καθόταν σπίτι του, ακόμα και αν υπέφερε, για να προστατέψει τους γύρω του. Ο νεοέλληνας μπαγλαμάς φορτώνει τα συμπραγκαλάκια του στο αμάξι του και φεύγει για το χωριό του, όπου ο κορωνοϊός ακόμα δεν έχει προλάβει ακόμα να φτάσει.
Ξέρετε κάτι; Αυτό το παρτάλι έχει δίκιο! Δείτε τη λογική του:
-Αν δεν έχω κορωνοϊό, τότε στο χωριό και θα είμαι πιο προστατευμένος και θα κάνω διακοπάρες. Ενώ στην Αθήνα μένω κλεισμένος στο σπίτι μου χωρίς να μπορώ να βγω στον δρόμο. Άσε μη μας προλάβει και καμιά απαγόρευση κυκλοφορίας και δεν μπορώ να πάω πουθενά! Στο χωριό μια χαρά βολτίτσες θα κάνω, έχει και βουνό/παραλία/χωράφια για να περπατάω και μόνος μου. Ποιος θα το τσεκάρει άλλωστε;
-Αν έχω κορωνοϊό και απλά δεν έχω εκδηλώσει συμπτώματα –που σιγά μην έχω εγώ τον κορωνοϊό!- δεν πειράζει, δεν θα το μάθει και κανείς. Άλλωστε, εγώ είμαι νέος και δεν κινδυνεύω. Και σιγά μη κολλήσω κανέναν, αφού δεν θα έρθω σε επαφή με άλλους ανθρώπους όσο θα είμαι εκεί!
Στο μυαλό του λοιπόν, μόνο κερδισμένος βγαίνει. Φυσικά, όλοι όσοι δεν είμαστε μπαγλαμάδες καταλαβαίνουμε το λάθος στη λογική του νεοέλληνα: όσο και αν νομίζει ότι δεν θα δει κανέναν, κάποια στιγμή θα αναγκαστεί να πάει στο σούπερ μάρκετ, στον φούρνο και στον μανάβη. Αρκεί ένας μόνιμος κάτοικος να κολλήσει για να γίνει ό,τι και σε εκείνα τα χωριά της Καστοριάς. Θα σκέφτεται ο Ελληνάρας «ναι, αλλά εγώ δεν έχω τον κορωνοϊό» και για να είμαστε σωστοί, στους 99 από τους 100 Ελληνάρες αυτό είναι αλήθεια. Αρκεί όμως ο ένας μπαγλαμάς στους 100, που νομίζει ότι δεν έχει κολλήσει και απλά δεν έχει εμφανίσει ακόμα συμπτώματα, για να φέρει τον ιό στο χωριό και να στείλει στον τάφο δεκάδες παππούδες.
(Παρεμπιπτόντως, από εδώ μπορεί να ξεκινήσει μια πολύ καλή συζήτηση για τα ατομικά δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μας προς την κοινωνία. Είναι δικαίωμά μου να πάω στο σπίτι στο χωριό και ταυτόχρονα είναι υποχρέωσή μου να προσέχω τους συνανθρώπους μου. Το πώς ζυγίζει κάθε χώρα τα δικαιώματα απέναντι στις υποχρεώσεις φαίνεται από τα μέτρα που παίρνει. Από ό,τι φαίνεται η Ελλάδα έχει πολλές απαιτήσεις από τους πολίτες της, κάτι που ομάδες όπως οι ελεύθεροι επαγγελματίες το γνωρίζουμε ήδη πάρα πολύ καλά. Αλλά αυτή είναι άλλη συζήτηση.)
Οι μπαγλαμάδες φυσικά έχουν πολλές μορφές: τα παιδιά που γέμισαν τις καφετέριες όταν έκλεισαν τα σχολεία, οι παπάδες που καλούσαν σε εκκλησιασμό όταν όλα είχαν κλείσει, οι ακροαριστεροί που έκαναν συναυλίες διαμαρτυρίας για «να φύγει ο Μητσοτάκης και ο κορωνοϊός» (δεν κάνω πλάκα, όντως έγινε), οι γονείς που πάνε τα παιδιά τους να παίξουν μαζί με 5-6 άλλα στο σπίτι του κολλητού τους, ο καθηγητής που πάει σε μια ντουζίνα σπίτια και συνεχίζει τα ιδιαίτερα, ο μέσος Ελληνάρας που πάει επίσκεψη με τους κολλητούς του για βραδιά επιτραπεζίων αφού τώρα που δεν δουλεύουμε έχουμε διακοπές.
Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν;
Ας δούμε για λίγο την καθημερινότητά μας ως παιχνίδι και το «μένω σπίτι» ως έναν κανόνα του παιχνιδιού. Αυτοί λοιπόν που φεύγουν και πάνε στα χωριά τους και οι λοιποί μπαγλαμάδες Ελληνάρες κλέβουν στο παιχνίδι της καθημερινότητας. Πώς πρέπει λοιπόν να τους αντιμετωπίσουμε; Όπως μας λένε τα αντίστοιχα μαθηματικά (ναι, ζήτω, μαθηματικάαα δεν είπε κανένας, αλλά αλήθεια είναι απόλυτα κατανοητά, μην αγχώνεστε.)
Υπάρχει λοιπόν εξίσωση που προβλέπει το αν συμφέρει ή όχι κάποιον το να κλέψει. Προσέξτε: όχι το αν τελικά θα κλέψει ή όχι, αλλά το αν τον συμφέρει να κλέψει. Ζυγίζει δηλαδή την πιθανή ζημιά απέναντι στο πιθανό κέρδος. Βλέπει δηλαδή αν η ζημιά που μπορεί να έχει αυτός που θα κλέψει είναι μικρότερη (<) ίση (=) ή μεγαλύτερη (>) από το πιθανό του κέρδος.
Εσωτερικό κόστος + Εξωτερικό κόστος < = > Πλεονέκτημα Χ Αξία νίκης
(Εχμ, προφανώς το + είναι συν και το Χ είναι επί).
Εξωτερικό κόστος είναι η ζημιά από το περιβάλλον αν σε πιάσουν να κλέβεις. Για παράδειγμα, πόσο θα πέσεις στην εκτίμηση κάποιου γνωστού σου αν σε δει να πίνεις μπύρες με κολλητούς σου στην πλατεία ή η χρηματική αξία του προστίμου που θα πληρώσεις αν παρανόμως ανοίξεις το κατάστημά σου.
Το Εσωτερικό κόστος είναι το όποιο ηθικό βάρος που νιώθει αυτός που κλέβει. Είναι ό,τι αισθάνεται όταν προδίδει την κοινωνία και βάζει σε κίνδυνο τους συμπολίτες του.
Το άθροισμα του Εξωτερικού και του Εσωτερικού κόστους είναι η ζημιά.
Στο δεύτερο σκέλος της εξίσωσης είναι το Πλεονέκτημα και η Αξία της νίκης.
Το Πλεονέκτημα προκύπτει από μία ελάχιστα πιο περίεργη πράξη. Μην αγχωθείτε, είναι πιο εύκολο από ό,τι φαίνεται. Αν δείτε ότι κουράζεστε, μπορείτε να πάτε με τη μία στην επόμενη παράγραφο, αλλά ειλικρινά δεν είναι κάτι δύσκολο. Για να βρούμε το πλεονέκτημα που αποκτάει κάποιος πρέπει να δούμε πώς «νικάει» στο συγκεκριμένο παιχνίδι. Ας πούμε λοιπόν, ότι η νίκη είναι να περάσεις ωραία στην καραντίνα.
Το πλεονέκτημα λοιπόν είναι το πόσο αυξάνεται η πιθανότητα νίκης (δηλαδή πόσο πιο πιθανό είναι να κάνεις ζωάρα) πλην το πόσο πιθανό είναι να σε πιάσουν να κλέβεις. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κάποιος να κρατήσει ανοιχτό το κομμωτήριό του και να βγάζει χρήματα όταν όλοι οι υπόλοιποι είναι κλειστοί. Άρα κέρδος 100% Η πιθανότητα όμως να συλληφθεί και να δεχτεί κάποιο πρόστιμο είναι 100%. Άρα 100% – 100% = 0, άρα θα έκανε μια τρύπα στο νερό. Από την άλλη, αν κάποιος πάει στο χωριό και κάνει τη ζωή του πιο εύκολη κατά το ήμισυ, τότε έχει κέρδος 50%. Αν έχει 10% πιθανότητα να τον πιάσουν και να τον κράξουν οι συγχωριανοί του, τότε το συνολικό του κέρδος είναι 50%-10%=40%, ένα πολύ σημαντικό κέρδος. Θα επιστρέψουμε όμως εδώ σε λίγο.
Η Αξία της νίκης είναι ακριβώς αυτό που φαντάζεστε. Αν κάποιος ανοίξει παρανόμως το μαγαζί του για να κερδίσει 30€, τότε είναι 30€. Αν το ανοίξει για 3000€, ισχύει ακριβώς το ίδιο. Αν κερδίζει τρεις ώρες να πίνει μπύρες με τους φίλους του ή δέκα βόλτες στο βουνό του χωριού του, και πάλι τόση είναι η αξία της νίκης.
Το κέρδος λοιπόν προκύπτει αν πολλαπλασιάσουμε το Πλεονέκτημα επί την Αξία της νίκης. Μικρό Πλεονέκτημα ή μικρή Αξία νίκης; Μικρό κέρδος. Τεράστιο Πλεονέκτημα ή τεράστια Αξία νίκης; Τεράστιο κέρδος.
Τι έχουμε στην περίπτωσή μας; Δύο διαφορετικές περιπτώσεις, μία για οικονομικό όφελος και μία για καλοπέραση.
Στο οικονομικό όφελος το κράτος αντέδρασε αστραπιαία και τα πράγματα είναι πλέον ξεκάθαρα. Όσο μεγάλη και αν είναι η Αξία της νίκης, το Πλεονέκτημα είναι μηδέν, αφού είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα τους πιάσουν και θα τιμωρηθούν παραδειγματικά, όπως έχει ήδη γίνει.
Στην καλοπέραση, τα πράγματα δεν είναι το ίδιο σαφή και για αυτό υπάρχει όλη αυτή η κατάσταση. Ας δούμε την εξίσωση με τα μάτια του μπαγλαμά που πάει στο χωριό του:
Μικρό εξωτερικό κόστος, αφού πιστεύει ότι δεν έχει νομικές κυρώσεις και δεν τον νοιάζει ιδιαίτερα τι σκέφτονται οι άλλοι για εκείνον.
Μηδαμινό εσωτερικό κόστος, αφού δεν τον νοιάζει αν θα σκοτώσει κάποιον για χάρη της καλοπέρασής του.
Μεγάλο πλεονέκτημα, αφού θεωρεί απίθανο να τον τσακώσουν να κλέβει.
Μεγάλη αξία νίκης, αφού θεωρεί ότι θα κάνει ζωάρα και διακοπάρες.
Πώς αλλάζουν όλα αυτά; Ο ένας τρόπος είναι από τους πολίτες και ο άλλος από το κράτος.
Αν π.χ. οι εργαζόμενοι στα χωριά αρνηθούν να εξυπηρετήσουν ή οι συγχωριανοί στιγματίσουν τον μπαγλαμά, τότε αυξάνεται το εξωτερικό κόστος και μειώνεται το Πλεονέκτημα.
Αντίστοιχα, αν το κράτος σημειώσει ποιος πέρασε τα διόδια και διέσπειρε τον κορωνοϊό και του φορτώσει κατηγορίες ανθρωποκτονίας εξ αμελείας ή εκ προθέσεως, τότε αμέσως το εξωτερικό κόστος εκμηδενίζει το όποιο κέρδος μπορεί να είχε ο μπαγλαμάς. Αυτό όμως αργεί αρκετά και οι όποιες συνέπειες θα υπάρξουν πολύ μετά την κρίση, οπότε δύσκολο να αλλάξει μυαλό ο Ελληνάρας. Το μόνο που έγινε ήδη προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η υπενθύμιση ότι το κράτος γνωρίζει ποιοι είναι αυτοί που περνάνε τα διόδια, οπότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι στην ιχνηλάτηση των κρουσμάτων θα «τσακώσουν» εκείνους που έκλεψαν και παραβίασαν τις οδηγίες.
Υπάρχει βέβαια και κάτι άλλο που μπορεί να κάνει το κράτος: να βοηθήσει να στραφούν οι μη μπαγλαμάδες εναντίον του μπαγλαμά, με μέτρα όπως η απαγόρευση κυκλοφορίας. Τότε σίγουρα θα στοχοποιηθούν οι συγκεκριμένοι μπαγλαμάδες και το εξωτερικό κόστος θα είναι σαφώς μεγαλύτερο από το όποιο κέρδος μπορεί να αποκομίσουν.
Με άλλα λόγια, θεωρώ σίγουρη και επιβεβλημένη την απαγόρευση κυκλοφορίας, τουλάχιστον προσωρινά, ώστε να πολεμήσουμε την ηλιθιότητα. Ξέρω, όσοι έχετε διαβάσει Τσιπόλα θα μου πείτε ότι η ηλιθιότητα είναι μεγαλύτερη από όσο νομίζω και ότι είναι στην πραγματικότητα ανίκητη. Ίσως, αλλά δεν είναι λύση το να παραδοθούμε στον πόλεμο και να γίνουμε όλοι μπαγλαμάδες. Στο χέρι των πολιτών και του κράτους είναι να περιορίσουμε τις καταστροφικές συνέπειες, για το καλό όλων των ατόμων που αγαπάμε. Γιατί μπορεί να ακούγεται χαριτωμενιά ότι πολεμάμε την ηλιθιότητα, αλλά οι νεκροί που αφήνουν οι μπαγλαμάδες πίσω τους είναι πραγματικοί. Δείτε απλά τι γίνεται από τους ηλίθιους της Ιταλίας…
Υ.Γ. Αυτή ήταν μια απλή εξίσωση που βοηθάει να ληφθούν κάποιες αποφάσεις. Οι λοιμωξιολόγοι που συντονίζουν την όλη προσπάθεια άμυνας της Ελλάδας χρησιμοποιούν πολύπλοκους αλγορίθμους και μοντέλα που προβλέπουν κατά πόσο θα ακολουθηθούν οι οδηγίες αν πάρουμε πρώτα το Χ μέτρο και μετά το Ψ, τι απόδοση θα έχει αν πάρουμε όλα τα μέτρα μαζί κλπ. Εξηγεί πολλά από αυτά ο κακόμοιρος κ. Τσιόδρας κάθε μέρα στις 6μμ. Και πάλι όμως, σήμερα έγινε viral (περίεργη λέξη το viral αυτές τις ημέρες) κείμενο που έθετε ερωτήματα στα οποία απάντησε κυριολεκτικά χθες στις 6μμ ο κ. Τσιόδρας, όπως το γιατί δεν κάνουμε τεστ με ρυθμούς Νότιας Κορέας. Υπέθετε μάλιστα ότι δεν χρησιμοποιούμε ως κράτος αλγορίθμους για την αντιμετώπιση της επιδημίας και ότι δεν υπάρχει καν πρόβλεψη για αριθμό ατόμων που θα νοσηλευθούν ή αριθμό νεκρών. Είναι δυνατόν; Έχετε ακούσει μία φορά τον άνθρωπο να μιλάει; Λέτε να μη χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι;;; Σε ποιον αιώνα νομίζετε ότι ζούμε;
*Αγαπητέ μπαγλαμά,
Βρέθηκες εδώ επειδή παρεξηγήθηκες με τον όρο «μπαγλαμάς» που χρησιμοποιώ για να σε περιγράψω. Εξαιτίας σου κινδυνεύει η γιαγιά μου, ο πεθερός μου και ο πατέρας μου. Εξαιτίας σου κάποιοι άλλοι παππούδες, γονείς, σύζυγοι και φίλοι πέθαναν ή θα πεθάνουν στο μέλλον. Μη μου πεις ότι δεν φταις εσύ, γιατί και οι δυο μας ξέρουμε ότι είναι ψέμα. Φταις, όπως φταίνε και οι υπόλοιποι Ελληνάρες όμοιοί σου. Επειδή θεωρώ υπεύθυνους για πολλούς θανάτους εσένα και τον ηλίθιο εγωισμό σου, θα μπορούσα να σε χαρακτηρίσω με πολλά διαφορετικά επίθετα –και πίστεψέ με, στις σκέψεις μου δεν αναφέρεσαι ως «μπαγλαμάς». Θέλω όμως να μπορεί να το διαβάσει αυτό το άρθρο και ένα 14χρονο. Όχι, δεν είμαι αφελής, ξέρω καλά πώς μιλάνε τα 14χρονα, απλά μιλάω όπως θα ήθελα να μιλάνε και όχι όπως μιλάνε. Θα το καταλάβαινες αν συμπεριφερόσουν όπως θα ήθελες οι υπόλοιποι να συμπεριφέρονται, αλλά δεν το κάνεις.
