γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Καλό είναι μερικές φορές να ξεκινάμε ξεκαθαρίζοντας το προφανές. Αν κάποιος πιστεύει ότι ο Μαδούρο εξελέγη με δίκαιες δημοκρατικές διαδικασίες, να πάει να κοιταχτεί από κανένα γιατρό. Αν κάποιος πιστεύει ότι αφού αντικατασταθεί ο Μαδούρο θα υπάρχει κανονική Δημοκρατία, να πάει να κοιταχτεί και αυτός από γιατρό μαζί με τους μαδουρολάγνους. Η Βενεζουέλα ούτε έχει, ούτε πρόκειται να αποκτήσει Δημοκρατία στο κοντινό μέλλον και καλό είναι να ασχοληθούμε με την περίπτωσή της γιατί μπορεί να μας ενδιαφέρει περισσότερο από όσο νομίζουμε.
Ποιά είναι όμως η περίπτωση της Βενεζουέλας;
Στην πραγματικότητα είναι μία ιστορία που έχει επαναληφθεί πάρα μα πάρα πολλές φορές και την οποία μπορούμε να δούμε ταυτόχρονα σε πολλές πλευρές του πλανήτη. Μια χώρα με τεράστιο απόθεμα σε κάποιο είδος ορυκτού πλούτου έχει δικτατορία κάτι τόσο σπάνιο και παράξενο, σαν να λέμε ο Ήλιος βγήκε από την Ανατολή και τα ψάρια κάνουν κακάκια στο νερό. Εννοείται ότι αυτή η χώρα θα είχε δικτατορία. Είναι εντελώς αυτονόητο.
Σκεφτείτε το εξής: πόσο αποδοτικό είναι να λειτουργεί ένα ορυχείο με εργάτες που είναι υγιείς, καλοταϊσμένοι και μορφωμένοι; Όχι ιδιαίτερα. Τέτοιου είδους εργάτες έχουν απαιτήσεις όπως φυσιολογικές συνθήκες και ώρες εργασίας, αποδεκτούς μισθούς και ένα καλό σύστημα υγείας για εκείνους και τις οικογένειές τους. Αν όμως το ορυχείο λειτουργεί με ετοιμοθάνατους, αμόρφωτους και λιμοκτονούντες εργάτες τότε τα έξοδα περιορίζονται δραστικά. Αντί για κοστοβόρα συστήματα εκπαίδευσης και υγείας και μισθούς βαρέων και ανθυγιεινών χρειάζονται μόνο μερικά φτηνά ημιαυτόματα όπλα και ένας καλός μισθός για εκείνους που τα κρατάνε. Είναι αρκετά σίγουρο ότι σε αυτήν την περίπτωση οι εργάτες δεν θα σκεφτούν να απεργήσουν. Στην δε περίπτωση των πετρελαίων το κόστος είναι ακόμα μικρότερο, αφού τα πολυβόλα τα κρατάει η εταιρεία εξόρυξης και ο εκάστοτε δικτάτορας απλά εισπράττει το μερίδιό του από τα κέρδη, χωρίς να αναγκάζεται να ταΐζει και να φροντίζει τους εξαθλιωμένους υπηκόους του αφού οι εταιρείες πετρελαίου φέρνουν τους δικούς τους εργάτες. Αν αμφιβάλετε για κάτι από όλα αυτά, κάντε ένα πρόχειρο γκουγκλάρισμα και μετά ελάτε να διαβάσετε την εξίσου καταθλιπτική συνέχεια.
Μπορεί να σκέφτεστε ότι ορυχεία υπάρχουν και σε ευρωπαϊκές χώρες και λειτουργούν με ευρωπαϊκά πρότυπα. Είναι μια σωστή παρατήρηση, αλλά στις ευρωπαϊκές χώρες ο ορυκτός πλούτος δεν είναι η κύρια πηγή εσόδων, αλλά απλά συμπληρωματική. Σε όλες τις χώρες του κόσμου που ο ορυκτός πλούτος είναι η βασική πηγή εσόδων υπάρχει η ίδια ακριβώς κατάσταση: μια χώρα θεωρητικά πλούσια, με το 99% των ανθρώπων εξαθλιωμένων και τον εκάστοτε δικτάτορα να απολαμβάνει αδιανόητη για τον κοινό νου πολυτέλεια. Αν δεν με πιστεύετε, ψάξτε τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή σε πετρέλαιο, χρυσό, διαμάντια κλπ, δείτε σε ποιές από αυτές ο ορυκτός πλούτος είναι η κύρια πηγή εσόδων και θα διαπιστώσετε ότι δεν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη σύμπτωση.
Προφανώς λοιπόν, η είδηση για τις άθλιες συνθήκες εργασίας –σχεδόν δουλείας- των χρυσωρύχων στη Βενεζουέλα δεν με εξέπληξε. Είναι παγκοσμίως ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Τι σημαίνει όμως αυτό για την Βενεζουέλα; Πολύ απλά ότι ακόμα και αν αλλάξει η ηγεσία, δεν θα αλλάξει η οικονομία. Μπορεί να επιστραφεί στον λαό ένα μέρος των χρημάτων που αυτή τη στιγμή πηγαίνει στην τσέπη του Μαδούρο, αλλά η αλήθεια είναι ότι θα συνεχίσει να έχει ορυχεία που λειτουργούν το ίδιο καλά με υγιείς και με μελλοθάνατους και θα συνεχίσει να έχει πετρέλαια που λειτουργούν απείρως φθηνότερα με ξένες επιχειρήσεις παρά με εγχώριες. Η μόνη λύση για την Βενεζουέλα, όπως προειδοποιούσαν οι οικονομολόγοι ήδη από το 2010, είναι να δώσει προτεραιότητα στις ιδιωτικές επενδύσεις.
Ακόμα λοιπόν και αν αναλάβει αύριο την διακυβέρνηση της χώρας ο Γκουαϊδό και ξεκινήσει την ανοικοδόμησή της, η οικονομία θα εξακολουθήσει να στηρίζεται στον ορυκτό πλούτο. Αυτό σημαίνει ότι ο στρατός –ο οποίος έγινε από τον Μαδούρο αναπόσπαστο κομμάτι της γραφειοκρατίας της Βενεζουέλας- θα εξακολουθήσει να είναι το κλειδί για την διακυβέρνηση της χώρας και τη διατήρηση κάποιου στην εξουσία. Για να μπορεί λοιπόν ο Γκουαϊδό (ή όποιος αναλάβει αργότερα) να κυβερνήσει θα πρέπει να συνεχίσει να κάνει (χρηματικές) χάρες στα άτομα που ελέγχουν τον στρατό για να συνεχίσει να λειτουργεί η όποια οικονομία όπως λειτουργούσε πριν. Άρα ουσιαστικά θα γίνει de facto δικτάτορας στη θέση του δικτάτορα. Λέτε μετά όντας δικτάτορας να του είναι εύκολο να γυρίσει την οικονομία και το πολίτευμα σε κάποια μορφή δημοκρατίας; Άρα, ανάλογα με τις προθέσεις και τα συμφέροντα άλλων δυνάμεων και κυρίως των ΗΠΑ, ή θα συνεχιστεί ένα δικτατορικό καθεστώς με τον Γκουαϊδό στη θέση του Μαδούρο, ή θα φροντίσουν να κάνουν μια αργή μετάβαση σε δημοκρατία, οπότε ο Γκουαϊδό θα πάψει να τους είναι χρήσιμος.
Στο μεταξύ ο Μαδούρο, αν έχει καταφέρει να παραμείνει ελεύθερος και ζωντανός, θα έχει βγάλει λεφτά να φάνε και τα τρισέγγονά του από το δικτατοριλίκι και θα έχει αποσυρθεί σε κάποια ιδιωτική παραλία να καπνίζει πουράκλες, να πίνει πίνα κολάδες και γενικά να ζει την υπόλοιπη ζωή του σαν άρχοντας. Τα παιδιά του θα πάνε στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου όπως όλα τα παιδιά των δικτατόρων -και πάλι, αν δεν με πιστεύετε, γκουγκλάρετέ το- και μπορεί στο μέλλον αν γουστάρουν να ασχοληθούν και με την πολιτική. Ξέρετε, μετά το διδακτορικό να κάνουν και το δικτατορικό τους.
Γιατί όμως να μας νοιάζουν όλα αυτά; Μη σκέφτεστε ότι θα πέσει ο Μαδούρο και μετά θα μάθουμε τι έκαναν στην Βενεζουέλα ο Παππάς με τον Αρτεμίου. Αν ήθελαν οι ΗΠΑ θα το είχαμε μάθει ήδη και αν δεν θελήσουν δεν θα το μάθουμε ποτέ, ανεξάρτητα από το ποιος θα ηγείται της Βενεζουέλας.
Αυτό που θα έπρεπε να μας νοιάζει είναι το πόσο η Βενεζουέλα μοιάζει στην Τουρκία. Ένας δικτάτορας προκλητικά πλούσιος, μια άκρως διεφθαρμένη γραφειοκρατία, απόλυτη εξάρτηση από τον στρατό, κυνηγητό των πολιτικών αντιπάλων, φίμωμα του Τύπου και εκλογές χωρίς ιδιαίτερο νόημα. Η μόνη ουσιαστική διαφορά είναι ότι η Τουρκία έχει πολλές άλλες πηγές εσόδων πέρα από το πετρέλαιο και τα ορυχεία της. Δείτε όμως αυτή η μία διαφορά τι αποτέλεσμα έχει! Δείτε πόσο αναγκάζει τον Ερντογάν να μορφώνει, να ταΐζει και να περιθάλπει τους υπηκόους του. Και δείτε τι μανιώδη αγώνα κάνει ο Ερντογάν για να εξασφαλίσει πετρέλαια, είτε αυτά είναι στη Συρία είτε στην Κύπρο, που θα τον αναγάγουν σε κανονικό δικτάτορα τύπου Μαδούρο.
