Δεν είναι δυνατόν να πιστεύουμε πως για οτιδήποτε άσχημο συμβαίνει στη χώρα μας ευθύνεται ένα και μόνο πράγμα. Δεν γίνεται, για παράδειγμα, να πιστεύουμε ότι για όλα φταίνε τα 40 χρόνια πασοκονεοδημοκρατίας. Προφανώς έγιναν τραγικά λάθη μέσα σε αυτά τα σχεδόν 40 χρόνια που συνέβαλαν στην οικονομική κρίση, στην θεσμική κρίση και στην έλλειψη πολιτικής παιδείας. Αυτά τα λάθη όμως από μόνα τους δεν ήταν αρκετά για να φτάσουμε στο βιωτικό, θεσμικό και πνευματικό ναδίρ μας.
Σίγουρα σε έναν βαθμό φταίει και η παγκόσμια οικονομική και πολιτισμική συγκυρία. Παρόλο όμως που η πτώση της Lehman Brothers ξεκίνησε την χειρότερη ύφεση μετά από αυτή του 1930, δεν βλέπω όμως κανέναν να κατηγορεί τον πρώην τραπεζικό κολοσσό για τον ΕΝΦΙΑ.
Προφανώς όμως, θα ήταν πολύ πιο εύκολο να έχουμε βγει από αυτή την κρίση αν είχαμε καταλάβει ότι υπάρχει οικονομική κρίση, κάτι δηλαδή για το οποίο υπήρχαν χειροπιαστές αποδείξεις και στο οποίο εμείς απαντούσαμε «λεφτά υπάρχουν». Και δεν αναφέρομαι μόνο στον Γιώργο Παπανδρέου. Κανένα κόμμα το 2009 δεν πίστευε ότι η οικονομική κρίση θα είχε τέτοιες επιπτώσεις στην Ελλάδα, κατά βάθος ούτε και η ΝΔ και ας είχε διαφορετική άποψη ο τότε Πρόεδρός της. Αυτό στο οποίο πραγματικά πιστέψαμε ήταν ο λαϊκισμός, πρώτα με τα δισεκατομμύρια του ΓΑΠ, έπειτα με τα Ζάππεια του Σαμαρά και τέλος με το σκίσιμο των μνημονίων του Τσίπρα.
Πιστέψαμε σε ό,τι ακούγαμε, ίσως επειδή δεν είχαμε καν τρόπο να το φιλτράρουμε και να το διασταυρώσουμε. Ίσως να φταίει για την κρίση και η πολύ κακή αντίδρασή μας στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Τα fake news δεν είναι μία νέα μόδα. Είναι κάτι το οποίο υπάρχει εδώ και δεκαετίες, αλλά πάντα υπήρχε ένας τρόπος να εξαφανίζονται από μόνα τους. Από τη στιγμή όμως που πάψαμε να αγοράζουμε εφημερίδες, πάψαμε και να πληρώνουμε τα ακριβά ρεπορτάζ και τις πολυέξοδες έρευνες των δημοσιογράφων. Από την ώρα λοιπόν που οποιοσδήποτε αυτοανακυρήχθηκε δημοσιογράφος επειδή του δίνεται αυτή η δυνατότητα από το διαδίκτυο, δεν γίνεται να περιμένουμε την ίδια ποιότητα είδησης, ή οποιαδήποτε ποιότητα για να είμαστε πιο ακριβείς. Την ευθύνη πλέον να διακρίνουμε το πότε διαβάζουμε μπούρδες και πότε σοβαρή δημοσιογραφία δεν την έχει ο έμπειρος αρχισυντάκτης ενός εντύπου, αλλά εμείς. Λογικό είναι λοιπόν να πιστεύουμε ό,τι χαζομάρα μας σερβίρουν.
Ίσως για την τάση μας να κατηγορούμε τους άλλους να φταίει σε έναν βαθμό η ιστορία μας και η διχόνοια που μας κληρονόμησε. Εδώ και περισσότερα από 70 χρόνια δεν μάθαμε τίποτα πέρα από το να κατηγορούμε κάποιον φανταστικό εχθρό, είτε αυτός είναι οι «κομμουνιστές» και οι «φασίστες», είτε οι «καπιταλιστές» και οι «νεοφιλελέδες», ανάλογα πάντα με την κομματική προτίμηση του καθενός.
Διάβαζα κάπου ότι ο εγκέφαλός μας δεν είναι συνηθισμένος να έρχεται αντιμέτωπος με πολύπλοκες και δυσεπίλυτες καταστάσεις. Προτιμάει λοιπόν να απλοποιεί τα προβλήματά του και να βλέπει μπροστά του ένα μόνο πρόβλημα και, αν δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος εχθρός, να τον δημιουργεί. Είναι ένας από τους βασικούς λόγους που υπάρχουν θεωρίες συνωμοσίας και, όπως με κάθε θεωρία συνωμοσίας, θα στρεβλώσουμε την πραγματικότητα για να ταιριάξουν τα πάντα με αυτήν, ακόμα και τα στοιχεία προς το αντίθετο.
Δεν λέω, προφανώς, ότι δεν φταίει κανένας και προσωπική μου άποψη είναι ότι υπάρχουν πολλά άτομα που μπορούσαν από μόνα τους να αποτρέψουν ή να μετριάσουν την οικονομική κρίση. Δεν μπορούμε όμως να βομβαρδίζουμε κάθε διάλογο με επιχειρήματα του στυλ «εδώ μας έφτασαν 40 χρόνια πασοκονεοδημοκρατίας» ή «για όλα φταίει ο Αντρέας και η νοοτροπία που μας πέρασε». Μπορεί τα προβλήματα αν τα κοιτάξουμε αντικειμενικά να μας φαίνονται βουνό και η αλήθεια είναι πως όχι απλά είναι βουνό, αλλά για πολλά από αυτά η λύση δεν είναι καν στο χέρι μας. Αν όμως δεν αντικρίσουμε την πραγματικότητα και δεν παραδεχτούμε τα λάθη μας, τότε δεν μπορούμε να τα διορθώσουμε και θα καταλήξουμε σε είκοσι χρόνια από τώρα να λέμε ότι «για όλα φταίνε οι προηγούμενοι που έκαναν τις ίδιες βλακείες με τους προπροηγούμενους».
Υ.Γ. Ψαρώσατε λίγο με τον τίτλο και τη φωτογραφία του Ανδρέα, ε;
Για να διαβάσετε δωρεάν το βιβλίο του Δημήτρη Κοντογιάννη «Δεν έχουμε Δημοκρατία: Μια κάπως μποέμ απόδειξη για κάτι που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζαμε», πατήστε εδώ!
