Το πρώτο πράγμα που κάνει κάθε πραξικοπηματίας που… σέβεται τον εαυτό του είναι να αφαιρέσει την κεφαλή του κράτους. Είναι μία κίνηση πρακτική και ταυτόχρονα συμβολική. Πρακτική γιατί αφαιρεί τον αρχηγό του αντιπάλου και δημιουργεί ένα χάος σχετικά με το ποιος δίνει εντολές και την ιεραρχία, και συμβολική γιατί δείχνει στους πολίτες ότι ο παλιός αρχηγός τελείωσε και η οποιαδήποτε αντίσταση είναι μάταια.
Στην Τουρκία αυτό το οποίο είναι το πρώτο και πιο απαραίτητο βήμα δεν έγινε ποτέ. Ο Ερντογάν έφυγε ανενόχλητος από το ξενοδοχείο του, έκανε τις δηλώσεις του, έκανε και τη βιντεοκλίση του και, το σημαντικότερο, απέδειξε ότι η προηγούμενη κυβέρνηση έχει ακόμα την εξουσία απλά και μόνο επειδή ο ίδιος είναι ακόμα ζωντανός. Το πιο εύκολο πράγμα για τους πραξικοπηματίες θα ήταν να ρίξουν μια σφαίρα στον Ερντογάν και από εκείνη τη στιγμή και μετά να ξεκίναγαν το πραξικόπημα. Ακόμα καλύτερο για εκείνους θα ήταν να τον έχουν αιχμαλωτίσει και να μεταδίδουν εικόνες του φυλακισμένου και ταπεινωμένου «προδότη» Ερντογάν, ο οποίος θα περίμενε την δίκη και την εκτέλεσή του (περίπου όπως έγινε στην Τουρκία το 1960 με τον Μεντερές). Ακόμα καλύτερο για το πραξικόπημα θα ήταν να τον έχουν κρεμάσει σε ένα δέντρο μαζί με μία ταμπέλα που γράφει «προδότης» και να μοιράσουν την εικόνα σε όλα τα διαθέσιμα μέσα. Μην απορείτε, είπαμε ότι θα δούμε τα πράγματα με την βαρβαρότητα που αρμόζει σε ένα πραξικόπημα.
Το δεύτερο βήμα για ένα σοβαρό πραξικόπημα, είναι να συλλάβει όλους αυτούς που «ευθύνονται για την παρακμή και την διαφθορά στην χώρα», δηλαδή όλους τους Βουλευτές με τις οικογένειές τους, τους εχθρικούς δημάρχους και τους αντίπαλους δικαστικούς. Αμέσως χάνονται οι υποψήφιοι αντικαταστάτες του αρχηγού. Και πάλι υπάρχουν συμβολικοί και πρακτικοί λόγοι. Ξανά φαίνεται ότι η οποιαδήποτε αντίσταση είναι μάταια και αυτό γίνεται γνωστό όχι μόνο στον μέσο πολίτη, αλλά και σε όποιο πολιτικό θα ήθελε να σηκώσει κεφάλι. (Στην Ελλάδα το 1967 τους πολιτικούς αρχηγούς τους κουβάλαγαν με τις πιτζάμες στα κρατητήρια…)
Φανταστείτε λοιπόν αντί να βομβαρδίζουν τη Βουλή, να γύρναγαν από σπίτι σε σπίτι και να συλλαμβάνουν πολιτικούς και δικαστικούς με τις οικογένειές τους, παρέχοντας μάλιστα τις εικόνες μέσω διαδικτύου σε όλα τα διαθέσιμα μέσα. Μόλις αυτό γινόταν γνωστό, πόσοι από αυτούς θα κάθονταν στα σπίτια τους περιμένοντας τον στρατό να έρθει να τους μαζέψει, ρισκάροντας έτσι όχι μόνο τη δική τους ζωή αλλά και αυτή των παιδιών τους; Σχεδόν κανένας. Αμέσως θα είχε διαλυθεί η οποιαδήποτε αντίσταση από τον πολιτικό κόσμο, αφού ο καθένας θα προσπαθούσε να σώσει το κεφάλι του.
Το τρίτο πράγμα που πρέπει να γίνει –και πάλι με πρακτική και συμβολική αξία- είναι η κατάληψη των κέντρων αποφάσεων. Αυτό είναι το αντίστοιχο Πεντάγωνο και η Βουλή. Προσέξτε, όχι το γκρέμισμά τους ή ο γενικότερος βομβαρδισμός τους αφού πρέπει ταυτόχρονα να μη χάσει ο λαός την ελάχιστη ελπίδα ότι μπορεί τελικά όλοι αυτοί να λειτουργούν υπέρ του, αλλά η κατάληψή τους. Γιατί με τον βομβαρδισμό της Βουλής έδειξαν ότι αντιτίθενται στη λειτουργία της. Συνεπώς είναι χειρότεροι από τον Ερντογάν ο οποίος, έστω και τυπικά, τη λειτουργεί… Αυτά τα μέρη μπορούν να λειτουργήσουν ως μια φανερή ποντικοπαγίδα: όποιος πολιτικός έχει τα κότσια ας έρθει στη Βουλή να δει πως είναι τα κελιά από το εσωτερικό τους.
Το τέταρτο είναι ο έλεγχος όλων των επικοινωνιών. Η εύκολη λύση είναι αυτή του Ερντογάν: κλείνεις το ίντερνετ σε όλη τη χώρα, οπότε ο κάθε πολίτης είναι μόνο δέκτης των ειδήσεων μέσω των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει η τεχνογνωσία ή η δυνατότητα για κάτι τέτοιο, απλά φροντίζεις να υπάρχουν αρκετοί λογαριασμοί που να μεταδίδουν ψευδείς ειδήσεις για να δημιουργήσεις την απαραίτητη σύγχηση. Έπειτα φροντίζεις να συλλάβεις μερικούς «διάσημους» του facebook, του twitter και του youtube για να τρομοκρατήσεις τον μέσο χρήστη. Φυσικά φροντίζεις αυτές οι εικόνες να διαρρεύσουν για να παραδειγματιστούν οι υπόλοιποι.
Στα συμβατικά μέσα ενημέρωσης τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα: τους δίνεις όλο το διαθέσιμο υλικό. Αν δείτε, σε όλα τα βήματα που έχουν γίνει μέχρι στιγμής το σημείο κλειδί είναι να μοιράσεις το υλικό. Από τη στιγμή που είναι διαθέσιμο κάτι συγκλονιστικό που αποτελεί είδηση, τα ΜΜΕ είναι αναγκασμένα από την ίδια τους τη φύση να το αναπαράγουν. Δεν σκεφτείτε το απλά με βάση τα παραδείγματα που φέραμε μέχρι στιγμής. Δεν θα έπαιζαν τα κανάλια το άψυχο σώμα του κρεμασμένου Ερντογάν; Δεν θα έπαιζαν τις βάρβαρες συλλήψεις πολιτικών και δικαστών μέσα στα ίδια τους τα σπίτια; Δεν θα έπαιζαν εικόνες από τον στρατό να καταλαμβάνει τη Βουλή; Δεν θα έδειχναν το βίντεο της σύλληψης του διάσημου youtuber μέσα στο ίδιο του το σπίτι; Εννοείται πως ναι.
Έτσι τα κανάλια γίνονται θύματα της υπερπληροφόρησης και το μόνο που τελικά κάνουν είναι να παίζουν το παιχνίδι των πραξικοπηματιών, ακόμα και αν τους βρίζουν σε κάθε δεύτερη λέξη τους. Το κερασάκι στην τούρτα θα ήταν να συλληφθεί κάποιος δημοσιογράφος ζωντανά, απλά και μόνο επειδή κάλεσε τον κόσμο σε διαμαρτυρία. Εκεί να δείτε υπερπληροφόρηση.
Το τελευταίο και σημαντικότερο είναι ο νέος αρχηγός και το νέο ιδεολογικό υπόβαθρο που επιβάλλει το πραξικόπημα. Χωρίς μία ιδέα να τους υποστηρίζει, όλοι αυτοί είναι απλά κάποιοι υπερβολικά φιλόδοξοι που θέλουν να αναλάβουν την εξουσία από εγωισμό. Χωρίς αρχηγό να δείξουν, είναι μια απρόσωπη μάζα που δεν αντιπροσωπεύει τίποτε άλλο πέρα από ατομικές φιλοδοξίες. Ο νέος αρχηγός του κράτους είναι για τους πραξικοπηματίες ταυτόχρονα και ένα σύμβολο αναγέννησης του έθνους που κατέστρεφαν οι προηγούμενοι. Και μόνο η ύπαρξη αρχηγού δείχνει κάποιον που προτιμά να πεθάνει αν αποτύχει το πραξικόπημα, παρά να δει τη χώρα του να ρημάζεται από τον τωρινό αρχηγό της. Πέρα όμως από το συμβολικό κομμάτι, ο αρχηγός δείχνει μεγαλύτερη οργάνωση από τους τωρινούς που είδαν τον αρχηγό τους να εκτελείται ή να φυλακίζεται, χώρια από το ότι δίνει ακόμα περισσότερο υλικό στα κανάλια για να κάνουν άθελά τους προπαγάνδα υπέρ του πραξικοπήματος. Εδώ, ακόμα και σήμερα δεν ξέρουμε ποιος ήταν ο αρχηγός του πραξικοπήματος…
Και τώρα το κρίσιμο ερώτημα: γιατί δεν έγινε τίποτα από όλα αυτά; Γιατί έγιναν μόνο άσκοπες και ασυντόνιστες κινήσεις από τον στρατό και κατελήφθησαν μέρη χωρίς ιδιαίτερη στρατηγική αξία;
Εκεί είναι που οι θεωρίες για αυτοπραξικόπημα του Ερντογάν βρίσκουν στέρεη βάση και κάνουν μέχρι και σοβαρούς διεθνείς αναλυτές να υποστηρίζουν ότι όλο το θέαμα ήταν στημένο. Με εξαίρεση μία λεπτομέρεια: γιατί να ζητήσει ο Ερντογάν άσυλο στη Γερμανία πριν καταλήξει στο αεροδρόμιο Ατατούρκ στην Κωνσταντινούπολη; Αν η Γερμανία τον δεχόταν, τότε όλο το αφήγημά του δεν θα έστεκε. Ποιός πραγματικός ηγέτης ζητάει από τους ανθρώπους του να πεθάνουν ενώ αυτός τρέχει να κρυφτεί σε μία ξένη χώρα; Μόνο αυτός που πραγματικά φοβάται, όχι αυτός που έχει ενορχηστρώσει ένα ψεύτικο πραξικόπημα και είναι σίγουρος για τη ζωή και το μέλλον του. Ή μπορεί, ακόμα πιο ρεαλιστικά και πιο απλά, ο Ερντογάν να είχε πληροφορίες εδώ και καιρό, να εξαγόρασε κάποιο από τα ηγετικά στελέχη του πραξικοπήματος και να ξεμπέρδεψε με αυτό πριν ακόμα ξεκινήσει.
Ειλικρινά δεν αποκλείω τίποτα, αλλά θεωρώ πιο πιθανό το προφανές: για την αποτυχία του πραξικοπήματος ευθύνεται η ανθρώπινη ηλιθιότητα. Κάποιοι άνθρωποι βρέθηκαν με πολλή δύναμη στα χέρια τους, πίστεψαν ότι μπορούν να καταφέρουν τα πάντα, από την πολλή σιγουριά δεν οργανώθηκαν καλά και τελικά έφαγαν τα μούτρα τους. Πόσες φορές έχουμε δει να συμβαίνει το ίδιο πράγμα, ακόμα και στη χώρα μας; Εκατοντάδες; Χιλιάδες; Σίγουρα περισσότερες από όσες μπορούμε έτσι πρόχειρα να θυμηθούμε.
Όπως συνέβη και στην Τουρκία –και όπως έχουμε δει τα τελευταία έτη πολλές φορές να συμβαίνει στην Ελλάδα- η ιστορία δεν γράφεται μόνο από ήρωες, από έξυπνους και από ξεχωριστούς ανθρώπους. Η ιστορία γράφεται κυρίως από ηλίθιους και από τα λάθη ηλιθίων, όσο και αν προτιμάμε να εξιδανικεύουμε κάποιες καταστάσεις. Ας μη κοροϊδευόμαστε λοιπόν: είτε στη λιγότερο πιθανή εκδοχή του να σχεδίασε ο Ερντογάν ένα πραξικόπημα εναντίον του κοροϊδεύοντας μια ολόκληρη χώρα, είτε στην σαφώς πιο ρεαλιστική του να έκαναν βλακείες οι πραξικοπηματίες, στην Τουρκία είδαμε άλλη μία φορά η ηλιθιότητα να παίζει τον κύριο ρόλο στην συγγραφή της ιστορίας.
Για να διαβάσετε δωρεάν το βιβλίο του Δημήτρη Κοντογιάννη «Δεν έχουμε Δημοκρατία: Μια κάπως μποέμ απόδειξη για κάτι που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζαμε», πατήστε εδώ!
