Από την αξιολόγηση και αποτίμηση ενεργειών, δράσεων και σε συνέχεια ερευνών που έχει πραγματοποιήσει το Ινστιτούτο με συνεργαζόμενους φορείς όπως το Πανεπιστήμιο Πάτρας, η Ιατρική Σχολή Αθήνας, ο ΟΗΕ – όπου το Ι.Ο.ΑΣ. είναι Συμβουλευτικό Όργανο σε θέματα Νέων και Οδικής Ασφάλειας -, το ETSC (European Transport Safety Council) όπου το Ινστιτούτο επίσης είναι ενεργό Μέλος, καθώς και από την άμεση επαφή των συνεργατών του Ινστιτούτου με νέους και παιδιά όλα αυτά τα χρόνια, έχουν προκύψει πολύ σημαντικά συμπεράσματα για τον τρόπο εκπαίδευσης νέων σε θέματα οδικής ασφάλειας.
Για τις μικρές ηλικίες ο πλέον ενδεδειγμένος και αποτελεσματικός τρόπος ενημέρωσης και επιμόρφωσης των παιδιών σε θέματα κυκλοφοριακής αγωγής, είναι ο βιωματικός, που χαρακτηρίζεται από ενεργή συμμετοχή, σκέψη, δημιουργικότητα και εγρήγορση από την πλευρά των παιδιών. Το Ινστιτούτο με τη βοήθεια ειδικών παιδαγωγών, παιδοψυχολόγων και συγκοινωνιολόγων έχει αναπτύξει το βιωματικό πρόγραμμα «Κυκλοφορώ Με Ασφάλεια» – πρόγραμμα που τελεί υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και την έγκριση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου – και πραγματοποιείται σε μικρές ομάδες παιδιών Δημοτικού, δίνοντας την ευκαιρία σε όλα τα παιδιά που συμμετέχουν να αποκτήσουν «ρόλους» και να γνωρίσουν τους κινδύνους που θα συναντήσουν στο δρόμο ως πεζοί και ποδηλάτες. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι αν ξεπεραστεί ένα κρίσιμο σημείο όπου το βιωματικό πρόγραμμα γίνεται κυρίως παιχνίδι, τα παιδιά χάνουν τελικά τον προσανατολισμό τους και τα μηνύματα που περνούν είναι αποσπασματικά. Διατηρώντας λοιπόν μια σωστή ισορροπία ανάμεσα στη συμμετοχική δράση και την ανταλλαγή πληροφοριών, τα παιδιά καταφέρνουν να αφομοιώσουν σημαντικές πληροφορίες. Για τα παιδιά Δημοτικού, το Ινστιτούτο έχει δημιουργήσει με ομάδα επιστημόνων το βιβλίο «Γίνε Ιππότης της Οδικής Ασφάλειας». Στο βιβλίο αυτό μέσα από σκίτσα και όμορφα δοσμένες δραστηριότητες τα παιδιά, παρατηρούν, σκέφτονται, καταγράφουν και αν έχουν δώσει σωστά τις απαντήσεις, στο τέλος παίρνουν ένα Τιμητικό Δίπλωμα του Τάγματος των Ιπποτών Οδικής Ασφάλειας.
Αλλά και με την αύξηση της ηλικίας του ατόμου και την ωρίμανση του εγκεφάλου η βιωματική προσέγγιση αποτελεί αποτελεσματική μάθηση και όχι απλώς εκπαίδευση. Ο ρόλος της οικογένειας, του σχολείου, του τόπου δουλειάς, της Κοινότητας αλλά και του υποστηρικτικού περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Αυτός είναι και ο λόγος που προσπαθούμε μέσα από τα παιδιά να προσεγγίσουμε και να περάσουμε μηνύματα στους γονείς αλλά και να συσπειρώσουμε φορείς και δυνάμεις που θα μπορέσουν να ασκήσουν ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στην υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών και κυκλοφοριακής αγωγής που θα προστατέψει τα παιδιά αλλά και σταδιακά θα βελτιώσει το περιβάλλον σημαντικά συντελώντας και στην αλλαγή νοοτροπίας και συμπεριφοράς, κάτι που στη χώρα μας είναι ανάγκη επιτακτική να γίνει! Ιδιαίτερα για τους γονείς πιστεύουμε πως πέρα από το να αποτελέσουν ένα θετικό πρότυπο έχουν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο και μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία υγιών σχέσεων. Για το λόγο αυτό επιδιώκουμε επίσης δράσεις που σε κάποιες περιπτώσεις προσεγγίζουν το τρίπτυχο «παιδί-δάσκαλος–γονιός». Μέσα από ειδικά σχεδιασμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες μπορούν να ενισχυθούν προστατευτικοί παράγοντες όπως αυτοί της κινητοποίησης κοινωνικών δικτύων, της αύξησης αυτό-αποτελεσματικότητας και ικανότητας επίλυσης προβλημάτων σε σχέση με την αμφιβολία και την αβεβαιότητα και της ανάπτυξης ικανότητας νοηματοδότησης, προκειμένου να βοηθήσουν τα παιδιά να καταλάβουν τα γεγονότα σε σχέση με την ιδεολογία τους, στοιχεία κρίσιμα για την περίοδο πριν την ενηλικίωσή τους αλλά και τη μετάπειτα ζωή τους γενικότερα.
Η ανάπτυξη και η αλλαγή είναι τα θεμελιώδη συστατικά της προεφηβικής ηλικίας (8-13) ενώ αλλαγές της εγκεφαλικής δομής εμφανίζονται καθόλη τη διάρκεια της εφηβείας. Σύμφωνα δε και με νέα επιστημονικά ευρήματα οι μεγαλύτερες αλλαγές στα μέρη του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για λειτουργίες όπως ο έλεγχος, η κρίση, τα συναισθήματα και η οργάνωση συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Για τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα κατά τη διάρκεια της εφηβείας αξιοποιούνται εργαλεία όπως η χρήση προσομοιωτών, του διαδικτύου για μελέτη και έρευνα, ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, videos, ερωτηματολογίων και όχι μόνο. Σήμερα, το Ινστιτούτο συντονίζει δεκατρείς φορείς σε εννέα χώρες στο πλαίσιο προγράμματος – πρότασης που αξιολογήθηκε ως πρώτη ανάμεσα σε 41 που υποβλήθηκαν προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, από όλη την Ευρώπη. Το πρόγραμμα αυτό φέρει τον τίτλο AVENUE for Traffic Safety και με τη δημιουργία Κέντρων Αναφοράς για την Οδική Ασφάλεια στοχεύει στη βιωματική εκπαίδευση – ενημέρωση των νέων καθώς για τις ηλικίες 15 – 29 τα τροχαία συμβάντα αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Παράλληλα έχει δημιουργηθεί το πρόγραμμα «Κάντο-Σωστά» που συμπληρώνει τα εργαστήρια και τις εισηγήσεις που πραγματοποιούνται για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου. Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού οι νέοι απαντούν σε online ερωτηματολόγιο στην ιστοσελίδα www.kantososta.gr
Σημαντική πρωτοβουλία του Ινστιτούτου έχει να κάνει με την ενημέρωση – επιμόρφωση Προσκόπων. Οι Πρόσκοποι είναι ο μεγαλύτερος εθελοντικός οργανισμός για νέους παγκοσμίως και τον Αύγουστο του 2011, οπότε πραγματοποιήθηκε το World Scout Jamboree στη Σουηδία, το Ινστιτούτο σε συνεργασία με το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων και το Scouting Ireland, πραγματοποίησαν εργαστήρια για την οδική ασφάλεια. Το πρόγραμμα είχε εξαιρετικά μεγάλη επιτυχία καθώς στα εργαστήρια αυτά, συμμετείχαν περισσότεροι από 3.000 Πρόσκοποι απ’ όλο τον κόσμο μέσα σε έξι μέρες. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία μάλιστα πραγματοποιήθηκε υπό την Αιγίδα του UNECE στο πλαίσιο της 10ετίας Δράσεων για την Οδική Ασφάλεια που έχει εξαγγείλει ο ΟΗΕ.
Αντίστοιχης αξίας είναι επίσης προγράμματα όπως οι Νύχτες Χωρίς Ατυχήματα, όπου εθελοντές του Ινστιτούτου ενημερώνουν τους νέους έξω από τα κέντρα νυχτερινής διασκέδασης σε όλη την Ελλάδα για την επίδραση που έχει η κατανάλωση αλκοόλ στον οργανισμό και τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν κατά την οδήγηση υπό την επήρρεια. Η συγκεκριμένη δράση αποτελεί ελκυστική και ενδιαφέρουσα αφορμή για συζήτηση και προβληματισμό των νέων στο σημείο που έχουν βρεθεί για να διασκεδάσουν. Κατά την έξοδό τους, πραγματοποιούνται «φιλικά» αλκοτέστ –και πάλι από τους εθελοντές του Ι.Ο.ΑΣ.- και όσοι έχουν καταναλώσει αλκοόλ παροτρύνονται να μην οδηγήσουν. Απεναντίας, εκείνοι που τήρησαν το λόγο τους και δεν κατανάλωσαν αλκοόλ επιβραβεύονται με συμβολικά δώρα από το Ινστιτούτο.
Προσφάτως, το Ι.Ο.ΑΣ. ξεκίνησε συνεργασία με την Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλικών των Δικαστηρίων Αθηνών. Στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής, νέοι κάτω των 18 ετών που έχουν εκδηλώσει παραβατική συμπεριφορά παρακολουθούν σεμινάριο ευαισθητοποίησης από συνεργάτες του Ινστιτούτου, ψυχολόγους και ειδικούς σε θέματα ενημέρωσης για το Αυτοκίνητο και τη Μοτοσυκλέτα. Τα συμπεράσματα από το σεμινάριο αυτό είναι εξαιρετικά θετικά και αποκαρδιωτικά συνάμα, καθώς τα παιδιά είναι ιδιαίτερα δεκτικά στην πληροφορία που τους δίδεται αφήνοντάς μας να καταλάβουμε πως αν το ζήτημα της οδικής ασφάλειας όλα αυτά τα χρόνια είχε την προσοχή που απαιτείται από την ηγεσία της χώρας μας, τα δεδομένα ασφάλειας θα ήταν τελείως διαφορετικά.
Τα παιδιά και οι νέοι της χώρας μας αλλά και όλου του κόσμου είναι το σημαντικότερο κεφάλαιο στο οποίο πρέπει όλοι να επενδύουμε. Το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς» κάνει εξαιρετικά μεγάλες προσπάθειες, σε μια συχνά δυσμενή ελληνική πραγματικότητα, προκειμένου μέσω της πρόληψης και της ενημέρωσης να βελτιωθούν τα δεδομένα της κυκλοφοριακής ασφάλειας και αγωγής υγείας στη χώρα μας. Για το έργο του το Ελληνικό Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας Ι.Ο.ΑΣ. «Πάνος Μυλωνάς» τιμήθηκε με τη Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διαδικασίες και τα εργαλεία στα οποία στηρίζεται η προσπάθεια του Ινστιτούτου, βασίζονται σε επιστημονική τεκμηρίωση, βιωματική μάθηση, αξιοποιούν την προσωπική επαφή, την ανάληψη πρωτοβουλιών και την εκδήλωση δημιουργικότητας από την πλευρά των παιδιών και ολοκληρώνονται από τη συνεχή υπενθύμιση και επανάληψη, με ιδιαίτερη βαρύτητα και στην επικοινωνία μεταξύ των ίδιων των νέων (peer to peer communication). Αυτό, για τις προεφηβικές και εφηβικές ηλικίες μπορεί να ενισχυθεί σημαντικά και μέσω ιστοτόπων, χώρων κοινωνικής δικτύωσης και ανταλλαγής απόψεων σε πλατφόρμες που οι ίδιοι επιλέγουν για την ενημέρωση και διασκέδασή τους.
Β.Δανέλλη-Μυλωνά
Πρόεδρος ΔΣ Ι.Ο.ΑΣ. «Πάνος Μυλωνάς»
