γράφει ο Λάρκος Λάρκου.
Οι μικρές χώρες δεν μπορούν να κάνουν τα πάντα-εδώ δεν μπορούν οι μεγάλες, γι’ αυτό Γάλλος πρόεδρος απέλυσε τον ΥΠΕΞ του για να διατηρήσει σε καλό επίπεδο τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ. Οι μικρές χώρες οφείλουν να κάνουν αξιολογήσεις, να επιλέγουν το προνομιακό τους πεδίο, να αξιοποιήσουν τις μικρές του δυνάμεις για να μεγιστοποιούν τις δυνατότητές τους.
Η Κύπρος σπαταλά πολύτιμο χρόνο και διπλωματικό κεφάλαιο σε αμφιβόλου σημασίας δραστηριότητες-τριμερείς, πενταμερείς κλπ. Οι συναντήσεις αυτές παράγουν, κυρίως, εσωτερική κατανάλωση. Ο προνομιακός χώρος για την κυπριακή διπλωματία είναι ο ευρωπαϊκός. Ως πλήρες-μέλος της ΕΕ συναντάς κατανόηση και στήριξη, εφόσον προωθείς ένα σχέδιο που σε ενδιαφέρει και ταυτόχρονα υπηρετεί το ευρύτερο κοινοτικό συμφέρον, όπως είναι η επίλυση του κυπριακού. Ελάχιστοι εταίροι ενδιαφέρονται για καταδίκες και καταγγελίες- αυτά αφορούν τη φυσιογνωμία του ΟΗΕ. Κινητοποιείς το «ευρωσύστημα» μόνο με θετική δράση, με πρωτοβουλίες που αλλάζουν τα δεδομένα και φέρνουν τη σταθερότητα στην περιοχή. Η «σταθερότητα» που ευαγγελίζεται ο κύπριος ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης ταυτίζεται με τη «διπλωματία του ποδαριού» που ασκεί. Δεν γίνεσαι εξαγωγέας σταθερότητας στην περιοχή σου, με το 37% του εδάφους σου υπό στρατιωτική κατοχή. Ποιον πείθεις για τη σοβαρότητά σου, όταν κάνεις βόλτες γύρω από το νησί για να συλλέγεις ανακοινωθέντα; Για τον προσεκτικό παρατηρητή των εξελίξεων, συχνά πετυχαίνεις το ακριβώς αντίθετο, γιατί, επιτείνεις τα ήδη μεγάλα αδιέξοδα, στα οποία βρίσκεσαι μόνον εσύ.
Ζητούμενο είναι η επίλυση του κυπριακού να καταστεί κορυφαίο ζήτημα στο «ευρωσύστημα». Δύσκολο έργο, πολύπλευρο διπλωματικό εγχείρημα, ωστόσο, απείρως προτιμότερο από το την 7η , κατά σειρά, συνάντηση με τον Σίσι! Το πρώτο σημείο του έργου αφορά τη θέληση της Λευκωσίας να πείσει ότι μιλά σοβαρά, ότι αντιλαμβάνεται τη βαρύτητα της συμμετοχής του νησιού στην ΕΕ. Με επίκεντρο μια διπλωματική προσπάθεια για επίλυση με την ΕΕ να παίζει ισχυρό ρόλο. Απαιτείται μεγάλη διπλωματική κινητοποίηση καθ’ ότι με τους χειρισμούς Τ. Παπαδόπουλου και Ν. Αναστασιάδη η ε/κ ηγεσία κατασπατάλησε το ηθικό πλεονέκτημα των ε/κ – θύμα εισβολής από μια υπέρτερη δύναμη, με πληγές που διαρκούν. Οι χειρισμοί των δύο, συνέβαλαν στην εξαφάνιση του φιλοκυπριακού λόμπι στην ΕΕ (όπως η Μ. Ρότε), και ώθησαν σημαντικούς παίκτες στην απομάκρυνση από τις διαδικασίες (όπως ο πρόεδρος Γιούνκερ).
Θυμίζω πως όταν υπήρχε εν εξελίξει προσπάθεια για την επίλυση, ο Πρόεδρος Γιούνκερ ήταν παρών στη «Σύνοδο για την Κύπρο» στη Γενεύη, (Ιανουάριος 2017) και ανακοίνωσε πώς η ΕΕ θα συνεισέφερε το ποσόν των 2.5 δις ευρώ ως στήριξη στη διαδικασία επίλυσης-κάτι που η ε/κ ηγεσία απέκρυψε από την κοινή γνώμη.
Ένα τέτοιο διπλωματικό έργο δεν πάει ερήμην της κατεύθυνσης που ακολουθεί η ευρωτουρκική σχέση. Αυτή η εξαιρετικά ασταθής σχέση, στην ουσία βρίσκεται σε στρατηγικό κενό. Ευθύνες γι’ αυτό έχουν και οι δύο πλευρές (από την μια πλευρά η απουσία στρατηγικής, από την άλλη, οι τρόποι αντιμετώπισης του γκιουλενικού κινήματος). Ο Ζ. Κ. Γιούνκερ μιλώντας στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 9 Οκτωβρίου άνοιξε τα κρίσιμα θέματα της σχέσης αυτής με την εξής δήλωση: «οι σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία είναι περίπλοκες και σημαντικές όπως πάντοτε. Η Τουρκία είναι εταίρος- κλειδί για την ΕΕ, ειδικά σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό. Η στέρεη δέσμευσή μου, αυτή της Κομισιόν και εκτιμώ και αυτή της Ένωσης είναι ότι η εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας του 2016 παραμένει ξεκάθαρη. Η διευκόλυνση για τους πρόσφυγες στην Τουρκία, συνεχίζει και αποδίδει συγκεκριμένα αποτελέσματα επί του εδάφους και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε».
Τα ενεργειακά ζητήματα έχουν ευκρινέστερο χαρακτήρα το τελευταίο διάστημα. Ο διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής ENI στις 10 Οκτωβρίου δήλωσε ότι η εταιρεία από τη μια «θα προσπαθήσει να μείνει μακριά από την όποια διαμάχη ανάμεσα στην Κύπρο και την Τουρκία», αλλά, έσπευσε να ενημερώσει όλους ότι «εάν κάποιος εμφανιστεί με πολεμικά πλοία, δεν θα προχωρήσω στη γεώτρηση. Σίγουρα δεν θέλω να προκαλέσω πόλεμο για τις γεωτρήσεις». Οι δηλώσεις αυτές δείχνουν το δρόμο της κοινής λογικής. Χωρίς επίλυση του κυπριακού, οι έρευνες θα παραμένουν διαρκώς στα αρχικά στάδια, ή και στα καθόλου, ενώ εταιρείες παίρνουν το δρόμο για την Μοζαμβίκη.
Η νέα Επιτροπή διαθέτει το πλεονέκτημα της πρώτης φοράς. Ο Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δείχνει να θέλει να κάνει τη διαφορά –πιο δραστήρια, πιο αποτελεσματική από τον Γιούνκερ. Ο αντιπρόεδρος Μ. Σχοινάς διαθέτει στρατηγική σκέψη, γνωρίζει τα κατατόπια στην ευρωτουρκική σχέση και το κυπριακό, συνεπώς μπορεί να προσφέρει πολύτιμη ύλη στη διαμόρφωση μιας ευρύτερης, ευρωπαϊκής στρατηγικής για την περιοχή. Η Ελλάδα θα μπορούσε να παίξει έναν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των όρων της, αλλά βλέπω ότι ο ΥΠΕΞ της Ν. Δένδιας εσχάτως «κυπροποιείται» κανονικά.
Εκτιμώ ότι είναι σημαντικό η ΕΕ μέσα στο 2020 να διαμορφώσει μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την περιοχή: έναν «Οδικό Χάρτη», που θα περιλαμβάνει, την κεντρική κατεύθυνση (πώς επιλύονται τα ζητήματα, ποιο το συνολικό σχέδιο), επί μέρους στόχους (όπως κατεύθυνση «Χάγη» για την υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο, όπως η διαμόρφωση νέας ευρωτουρκικής σχέσης, όπως η δραστήρια συμβολή στην ολοκλήρωση της διαπραγματευτικής διαδικασίας στο κυπριακό. Το σημερινό θολό τοπίο δεν εξυπηρετεί κανέναν. Η «ανατολική πολιτική» της ΕΕ, είναι ένα μεγάλο project μπροστά στην νέα Επιτροπή. Μπορεί να φέρει την αλλαγή σε σχέση με την, σχετικά άτολμη, απερχόμενη;
