γράφει ο Νίκος Γκίκας.
Η απομάγευση του κόσμου και η απενοχοποίηση της επιλογής του ανθρώπου, απόρροια του Διαφωτισμού, περιθωριοποίησε την εξουσία της μεταφυσικής, προτάσσοντας τη λογική και την έρευνα, την μαθηματική αποδεικτική και την πειραματική εγκυρότητα. Στο μότο της ανάπτυξης συγκεφαλαιώνονται τα ιδεώδη του ανθρώπου, η κατανάλωση, η περίθαλψη και η ψυχαγωγία, με την ασφάλεια στη μετανεωτερική εποχή να εστιάζει στην ασφάλεια των δεδομένων, των συναλλαγών του διαδικτύου και των fake news.
Ξάφνου η ανθρώπινη ύπαρξη απειλείται και μαζί της το ίδιο το νόημα της ύπαρξης από την δαρβίνεια ανθρωπολογία, από τον ίδιο αμείλικτο νόμο της εξελικτικής, βάση του οποίου ο άνθρωπος παραμέρισε το μεταφυσικό.
Η σύγχρονη εποχή σηματοδοτείται από την αέναη κίνηση, τον ατομισμό και τον εργαλειακό λόγο, τόσο από τους λογής ολοκληρωτισμούς όσο και από εκείνους που διαπραγματεύθηκαν τις τύχες με όρους αγοράς, σχετικοποιώντας κα υποβαθμίζοντας αμφότεροι τις αξίες, τις ιδιαιτερότητες, την ελευθερία. Παράλληλα το σημαίνον οριοθετήθηκε από την κατάρρευση των ιδεολογιών αλλά και την κατάρρευση της πίστης στο μεταφυσικό.
Η απουσία του Όντος στην κοινωνική ζωή σχετικοποίησε την ηθική και κατ’ επέκταση την αυτενέργεια του ανθρώπου. Έτσι συχνά η πραγμάτωση κοινωνικών δεσμών περνά μέσα από τη διαδικασία φαντασιακών ψευδαισθήσεων και συνωμοσιολογιών, ιδιαίτερα όταν η λύση είναι προφανής. Το άγχος πυροδοτείται από εξωτερικές αφορμές, όπως η υποψία αλλοτρίωσης ή συνθήκες που δεν ελέγχονται συνολικά και οφείλεται στην απώλεια ελέγχου των συνθηκών που δημιουργούνται στο ευρύτερο περιβάλλον.
Ωστόσο η εύστοχη και ορθή χρήση της κοινωνικής λειτουργίας αποτελεί βασικό θέμα της αρχιτεκτονικής της ατομικής ελευθερίας, η οποία δεν είναι μια διαδικασία μη δέσμευσης, παρά προσήλωση σε αρχές και κανόνες με όρους κοινωνικότητας. Ο δε αυτοπεριορισμός δεν αποτελεί ακοινωνικό φαινόμενο παρά αφορμή υποβιβασμού του θέλω στο πεδίο της πραγματικότητας, απαλλαγή του Οιδιπόδειου και αποδοχή της ύπαρξης του νόμου και της απαγόρευσης. Αλλά στη σύγχρονη εποχή, η απόσταση του ανθρώπου από τον εαυτό του, ο εν δυνάμει τρόμος της πλήξης, της αδράνειας, της σιωπής και του κενού είναι μεγαλύτερα από το φόβο της απώλειας οικείων προσώπων.
Η κοινωνία άλλωστε βρισκόμενη σε ψύχωση έχει τις διαστροφές της, μεταφορές των οποίων σκιαγραφούνται σε μαζικό επίπεδο στην άρνηση της πραγματικότητας, στην παραβίαση της ακινησίας και στην παραγνώριση του κινδύνου, χάρη της απόλαυσης και της ατομικής ευδαιμονίας. Οι διαστροφικοί αυτόχειρες, συνεπείς του ευκαταφρόνητου, φόρεσαν τα καλά τους με σπουδήν και ξεδρομήν, δια επίσκεψη ολίγων εβδομάδων.
