Ο Δήμος αναπτύσσεται στην εύφορη αλλά ακραία συνοριακή ομώνυμη πεδιάδα. Συνορεύει ανατολικά με την Τουρκία, τα σύνορα με την οποία ακολουθούν τη ροή του ποταμού Έβρου, βόρεια με την Τουρκία και τη Βουλγαρία, δυτικά με τη Βουλγαρία και νότια με το Δήμο Διδυμοτείχου. Οι ποταμοί Έβρος και Άρδας μαζί με τον ορεινό όγκο στην περιοχή Πενταλόφου, Πετρωτών αποτελούν τα κυρίαρχα φυσικά στοιχεία της περιοχής.
Ο Δήμος Ορεστιάδας καλύπτει μια έκταση 955.591 στρεμμάτων και έχει πληθυσμό 39.695 κατοίκους (2011). Η κατανομή αυτής της έκτασης (που είναι στο σύνολό της πεδινή), κατά κατηγορίες χρήσεων γης, δείχνει μια καθολική υπεροχή της γεωργικής γης (82,86 %), μεγάλο μέρος της οποίας είναι γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας.
Ο Δήμος Ορεστιάδας, με έδρα την Ορεστιάδα, αποτελεί έναν από τους 22 Πρωτοβάθμιους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Περιφέρειας Αν. Μακεδονίας – Θράκης που θεσμοθετήθηκαν με το Ν. 3852/2010 (Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης). Έχει προέλθει από τη συνένωση των πρώην Δήμων Ν. Βύσσας, Κυπρίνου, Ορεστιάδας και Τριγώνου.
Η Ορεστιάδα, η έδρα του Δήμου, είναι η βορειότερη πόλη της Ελλάδας. Απέχει 110 χλμ από την πρωτεύουσα του νομού την Αλεξανδρούπολη, 73 χλμ από την κόμβο Αρδανίου της Εγνατίας οδού, 450 χλμ από τη Θεσσαλονίκη, 950 χλμ από Αθήνα, 260 χλμ από την Κωνσταντινούπολη, 360 χλμ από τη Σόφια και 425 χλμ από το Βουκουρέστι.
Δημοτική Ενότητα Ορεστιάδας
– Ο πραγματικός ενεργός πληθυσμός της πόλης εκτιμάται στις 22-25.000 κατοίκους γεγονός που οφείλεται αφενός μεν στους εγγεγραμμένους στα χωριά της περιοχής, οι οποίοι διαμένουν και εργάζονται στην Ορεστιάδα, αφετέρου δε στους υπαλλήλους του στρατού και των σωμάτων ασφαλείας, οι οποίοι παραμένουν επί μακρό χρονικό διάστημα στην πόλη και αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που συνεισφέρουν στην επιβίωση και την εξέλιξη της ντόπιας αγοράς.
Η πόλη της Ν. Ορεστιάδας, ιδρύθηκε το 1923 σύμφωνα με το σχέδιο του Στέφανου Δημητρίου (πρώτος Δήμαρχος της πόλης) και εγκρίθηκε από τον Μηχανικό της Γενικής Διοίκησης Θράκης, Γεώργιο Μαγκλή, ενώ η ΧΙ Διλοχία Μηχανικού ήταν αυτή που πραγματοποίησε την χάραξη του σχεδίου (Τσονίδης, 1989).
Η ρυμοτομία της πόλης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής ιπποδάμειου συστήματος με φαρδιούς δρόμους και ικανοποιητικά αποτελέσματα καθώς το ανάγλυφό της είναι σχεδόν επίπεδο (Τσονίδης, 1989). Το αρχικό σχέδιο του Στέφανου Δημητρίου καταλάμβανε έκταση 1.400 στρέμματα και είχε εφτά (7) πλατείες (Τσονίδης, 1989, σελ.24): την κεντρική, δύο (2) πλατείες επί τετραγώνων τέσσερις (4) επί σταυροδρομίων.
Το σχέδιο που τελικά εφαρμόστηκε έχει: την κεντρική πλατεία καμία πλατεία επί τετραγώνων, τμήματα των τριών (3) από τις τέσσερις (4) πλατείες επί σταυροδρομίων.
Αξίζει να τονιστεί η προνοητικότητα των ιδρυτών, για εκείνα τα δύσκολα χρόνια του μεσοπολέμου, που η χώρα μας αντιμετώπιζε πολλά δεινά, καθώς προέβλεψαν την εξέλιξη της πόλης και δημιούργησαν εξ’ αρχής μεγάλους δρόμους, αρκετές πλατείες, μικρούς δρόμους γύρω από την κεντρική πλατεία και τις τέσσερις πλατείες που υπήρχαν στις γειτονιές περιφερειακά του κέντρου για εμπορική χρήση
Μέχρι το 1932 η πόλη έμεινε ίδια σε έκταση, οπότε και έγινε η πρώτη επέκταση στα βόρεια από τους κατοίκους των οικισμών Οινόης και Κλεισσούς και στα νότια από τους κατοίκους του χωριού Σαγήνη, ανθρώπων που καταγόταν από το Μεγάλο Ζαλούφι, το Λεοντάρι και το Κρασοχώρι της Ανατολικής Θράκης. Αιτία της μετακίνησής τους ήταν οι μεγάλες πλημμύρες του ποταμού Έβρου εκείνη τη χρονιά (Τσονίδης, 1989)
Η γρήγορη πληθυσμιακή εξέλιξη, η οποία εντάθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα με την εισροή πληθυσμού από την περιφέρεια, μετέβαλε την πόλη σε οικονομικό και εμπορικό κέντρο του Βορείου Έβρου. Το γεγονός αυτό προκάλεσε αυξημένες και πιεστικές οικιστικές ανάγκες με συνακόλουθο την ανεξέλεγκτη ραγδαία πύκνωση του πολεοδομικού της ιστού, χωρίς την απαραίτητη πρόβλεψη σε κοινόχρηστους χώρους και κοινωνικό εξοπλισμό (Τσονίδης, 1989).
Παρατηρείται ότι η ανάπτυξη της πόλης έχει μια επιμήκης μορφή με κατεύθυνση βορρά – νότο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι προς τα ανατολικά περιορίζεται από τη σιδηροδρομική γραμμή αλλά και από την αλλαγή του υψομέτρου, αφού το επίπεδο χαμηλώνει προς τα ανατολικά δημιουργώντας την φυσική κοίτη του ποταμού Έβρου η οποία κατά καιρούς πλημμυρίζει ακόμα και σήμερα. Προς τα δυτικά περιοριζόταν παλαιότερα από τη μορφολογία του εδάφους που δημιουργούσε ρέματα και έλη ενώ από το 2006 η κατασκευή του κάθετου άξονα της Εγνατίας οδού ανέκοψε πλήρως την προσπάθεια επέκτασης της πόλης προς τα δυτικά.
Η πόλη είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε οι εμπορικές και οικονομικές δραστηριότητες, οι κοινωνικές υπηρεσίες και η αναψυχή να λαμβάνουν χώρα στο κέντρο της και κυρίως κατά μήκος των δύο κύριων οδικών αξόνων και σε απόσταση μέχρι δύο οικοδομικά τετράγωνα από αυτούς.
Δημοτική Ενότητα Βύσσας
Η Δημοτική Ενότητα Βύσσας βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του Δήμου Ορεστιάδας και συνορεύει βορειοανατολικά με την Τουρκία, όπου βρίσκεται και το τελωνείο των Καστανεών. Καταλαμβάνει έκταση 170.179 στρεμμάτων και έχει πληθυσμό 6.515 κατοίκους (ΕΣΥΕ 2011). Ο λαός και το όνομά της προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από τον πανάρχαιο πολεμικό λαό των Βησσών. Βρίσκεται στις χαμηλές παράρδιες και παρέβριες περιοχές και στο βορειοανατολικότερο πεδινό σημείο της Περιφερειακής Ενότητας Έβρου, νότια από την παλιά ελληνική πόλη Αδριανούπολη (Ουσκουδάμας).
Η σημερινή Νέα Βύσσα, είναι μια ευημερούσα κωμόπολη και αυτό γίνεται αμέσως αντιληπτό, πριν ακόμη την είσοδο στον πολεοδομικό ιστό της. Βιοτεχνίες με ευρωπαϊκές προδιαγραφές βρίσκονται εδώ ενώ ο κεντρικός δρόμος, με τα διώροφα σπίτια στις δυο πλευρές του καταλήγει στη μεγάλη κεντρική πλατεία. Γύρω της το πρώην Δημαρχείο, το Πνευματικό Κέντρο και σε ένα μικρό αλσύλλιο, στέκεται η προτομή του Στέφανου Καραθεοδωρή.
Η οικογένεια του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή καταγόταν από το Βοσνοχώρι, οι κάτοικοι του οποίου, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, εγκαταστάθηκαν το 1923 στο Αχυροχώρι, το οποίο μετονομάστηκε αργότερα σε Νέα Βύσσα.
Επιπροσθέτως αξίζει να σημειωθεί ότι η Νέα Βύσσα είναι και πατρίδα του Φιλικού Γιώργη Παπά ή Κούρτογλου, ο οποίος εντάσσεται στους σπουδαιότερους αγωνιστές της Επανάστασης του 1821.
Όλη η περιοχή της δημοτικής ενότητας Βύσσας, είναι πεδινή, μέρος της πλούσιας πεδιάδας του ‘Eβρου και του ‘Aρδα. Η περιοχή αυτή, ανήκει στην ευρύτερη πολιτιστική περιοχή, τη λωρίδα Νέας Ορεστιάδας – Νέας Βύσσας. Η Νέα Βύσσα απέχει 127χλμ. από την Αλεξανδρούπολη και 13χλμ. από την Ορεστιάδα.
Δημοτική Ενότητα Κυπρίνου
Η δημοτική ενότητητα (και πρώην δήμος) Κυπρίνου έχει (πραγματικό) πληθυσμό 2915 κατοίκους και καταλαμβάνει έκταση 97.194 στρεμμάτων. Έδρα του πρώην δήμου ήταν ο Κυπρίνος
Η περιοχή χαρακτηρίζεται από το ομαλό εδαφικό ανάγλυφο, τις μικρές υψομετρικές διαφορές και τις μεγάλες πεδινές εκτάσεις.
Υπάρχουν σημαντικοί τουριστικοί πόροι στην περιοχή με σημαντικό ενδιαφέρον και πολλές προοπτικές ανάπτυξης:
1. Περιοχή Φράγματος του Άρδα
2. Παρόχθια περιοχή Άρδα
3. Αρχαιολογικά ευρήματα Μικρής Δοξιπάρας
Δημοτική Ενότητα Τριγώνου
Η Δημοτική Ενότητα Τριγώνου είναι η βορειότερη περιοχή της Ελλάδας. Συνορεύει βόρεια με την Τουρκία ενώ δυτικά και βορειοδυτικά με την Βουλγαρία. Το τελωνείο Ορμενίου είναι η πύλη προς την γειτονική Βουλγαρία. Αποτελεί στρατηγικό σημείο εξόδου των Βαλκανικών και Παρευξείνιων χωρών προς το Αιγαίο δια του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης από το οποίο απέχει περίπου 175 χλμ ενώ απέχει 1.060 χλμ περίπου από την Αθήνα. Σε μικρή απόσταση βρίσκονται το Σβίλεγκραντ και η Φιλιπούπολη της Βουλγαρίας καθώς και η Αδριανούπολη της Τουρκίας.
Η Δημοτική Ενότητα Τριγώνου έχει έκταση 372.256 στρέμματα, ενώ ο συνολικός πληθυσμός ανέρχεται στους 6.656 κατοίκους (ΕΣΥΕ 2001) κατά την χειμερινή περίοδο και τους 11.000 κατά την καλοκαιρινή.
Έτσι ονομάζεται η εύφορη πεδιάδα του Έβρου που περικλείεται από τους ποταμούς Άρδα και Έβρο. Λέγεται και Μεσοποταμία. Μέσα στο τρίγωνο βρίσκονται 17 χωριά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι κάθε τύμβος που ανοίγεται εδώ, ανακαλύπτεται ένας πλούτος και ιστορικά στοιχεία, που επιβεβαιώνουν ότι ο τόπος κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια και είχε αναπτύξει αξιόλογο πολιτισμό από τον 9ο και 8ο αιώνα π.Χ. Σε αρκετά χωριά, η αρχαιολογική υπηρεσία βρήκε και βρίσκει αξιόλογα αντικείμενα.
Η φυσική εξέλιξη του πληθυσμού στο Δήμο Ορεστιάδας παρουσιάζει σημαντική ροπή προς τη γήρανση και χαμηλό βαθμό αντικατάστασης του εργατικού δυναμικού.
Ο δείκτης γήρανσης προκύπτει από την αναλογία του πληθυσμού 0-15 ετών προς τον πληθυσμό 65+ ετών. Αντίστοιχα ο δείκτης αντικατάστασης προκύπτει από την αναλογία του πληθυσμού 14-19 ετών προς τον πληθυσμό 60-64 ετών. Οι δύο δείκτες υποδεικνύουν το δυναμισμό της δημογραφικής ανάπτυξης μιας κοινωνίας την επόμενη πενταετία, με το δείκτη αντικατάστασης να είναι περισσότερο στραμμένος προς την οικονομία, δεδομένου ότι οι παραγωγικές ηλικίες είναι οι ηλικίες 20-65 ετών.
Φαίνεται από τα στοιχεία ότι ο πληθυσμός εμφανίζει πολύ ισχυρές τάσεις γήρανσης, αρκετά μεγαλύτερες του εθνικού ρυθμού, της Βορείου Ελλάδας αλλά και της Περιφέρειας ΑΜΘ. Η τάση αυτή σχετίζεται άμεσα με την αστικοποίηση και τη μετακίνηση ενεργού πληθυσμού από τις ορεινές, ημιορεινές και παραμεθόριες ζώνες προς τα αστικά κέντρα του εσωτερικού αλλά και του εξωτερικού.
Οι δείκτες είναι πολύ αρνητικοί στις τρεις δημοτικές ενότητες (Βύσσας, Τριγώνου και Κυπρίνου) με αρνητικότερους στη ΔΕ Τριγώνου.
Οι δημογραφικές τάσεις είναι ιδιαίτερα απογοητευτικές αφού δείχνουν μια σημαντική μείωση του πληθυσμού. Ο πληθυσμιακός μαρασμός είναι γενικό φαινόμενο στην περιοχή και είναι εντονότερος στα δημοτικά διαμερίσματα που είναι απομακρυσμένα από τα αστικά κέντρα. Η μετανάστευση, εσωτερική και εξωτερική ερήμωσαν το χωριό. Τα μεγάλα αστικά κέντρα Αθήνα, Θεσσαλονίκη και η Αλεξανδρούπολη είναι οι κύριοι αποδέκτες της εσωτερικής αυτής μετανάστευσης.
Οι κύριοι λόγοι εγκατάλειψης είναι οι εξής:
– Εύρεση εργασίας (το ποσοστό ανεργίας είναι μεγάλο ιδιαίτερα στον γυναικείο πληθυσμό).
– Η έλλειψη υποδομών και η αίσθηση εγκατάλειψης από την πολιτεία ωθεί τους κατοίκους στα μεγάλα αστικά κέντρα για εξεύρεση καλύτερης ποιότητας ζωής.
– Οι νέοι μαζί με την εύρεση εργασίας ζητούν καλύτερη διασκέδαση και ψυχαγωγία
– Τα νεαρά ζευγάρια με παιδιά αποζητούν καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά τους (φροντιστήρια ξένων γλωσσών, αθλητισμός, μουσική κλπ)
– Η ανεργία σε συνδυασμό με το οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι της περιοχής. Ο παραδοσιακός τρόπος ενασχόλησης με την γεωργία και την κτηνοτροφία δεν αφήνει ικανοποιητικά περιθώρια κέρδους.
Πηγές:
- 1.Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ορεστιάδας, 2012-1014
- 2.Ε.Σ.Υ.Ε. 2011
*Το παραπάνω αφορά απόσπασμα της παρουσίασης του Αθανασίου Γκακίδη πρώην αντιδημάρχου οικονομικών Ορεστιάδας και υπευθύνου Στρατηγικού Σχεδιασμού και Επικοινωνίας της Νέας Δημοκρατίας για την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, κατά το 1ο πανελλήνιο συνέδριο για την ιστορία και τον πολιτισμό που διεξήχθη από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Φωτογραφία: arjenD [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
