γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Είναι πολύ άδικο να συγκρίνουμε τους σημερινούς πολιτικούς μας με αυτούς του παρελθόντος. Η προηγούμενη γενιά είχε παλέψει μέσα στη Χούντα, η προπροηγούμενη στην Κατοχή. Ακόμα και οι μέτριοι σε ποιότητα πολιτικοί είχαν βιώματα από αγώνες και καταλάβαιναν την ανάγκη για προσωπικές θυσίες για το καλό του τόπου. Όμως παρά το ότι είναι μια άδικη σύγκριση, είναι πολύ συνηθισμένο το να υποθέτουμε τι θα έκανε ο Καραμανλής, ο Παπανδρέου και ο Μητσοτάκης αν ζούσαν και κυβερνούσαν σήμερα. Αυτή την άδικη σύγκριση λοιπόν, ας την πάμε ένα επίπεδο παραπάνω και ας αναρωτηθούμε: τι θα έκανε ο Ιουστινιανός αν αύριο γινόταν Πρωθυπουργός;
Εδώ πλέον η αδικία σπάει τα κοντέρ. Ο μόνος Έλληνας κυβερνήτης που μπορεί ιστορικά να συγκριθεί με τον Ιουστινιανό σε θέματα αποτελεσματικότητας και αναδιαμόρφωσης του κράτους ήταν ο Μέγας Κωνσταντίνος. Όλοι οι υπόλοιποι μπορεί να μην είχαν την απαραίτητη διάρκεια –π.χ. ο Καποδίστριας δεν ολοκλήρωσε ποτέ το έργο του για προφανείς λόγους και ο Μέγας Αλέξανδρος στην πραγματικότητα δεν διοίκησε ποτέ- ή δεν είχαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα ενός κανονικού κράτους –π.χ. ο Περικλής διοικούσε πόλη-κράτος. Πάνω από όλα όμως αυτό που μετράει είναι η αποτελεσματικότητα: ο Ιουστινιανός παρέλαβε μπάχαλο και παρέδωσε κράτος.
Το πρώτο βήμα είναι η αποδοχή της πραγματικότητας. Ναι, το κράτος είναι μπάχαλο. Το μπάχαλο λοιπόν δεν μπορεί να διορθώσει τον εαυτό του, γιατί όλοι οι μηχανισμοί επιδιόρθωσής του είναι κομμάτι από το ίδιο μπάχαλο. Τότε λειτουργούσαν οι Περιφέρειες, άρα έδωσε επιπλέον εξουσία σε αυτό που λειτουργούσε, κάτι που θα μπορούσε με ευκολία να εφαρμοστεί και σήμερα. Ίσως να μην είναι τυχαίο τελικά ότι παγκοσμίως οι πιο επιτυχημένες δημοκρατίες αυτή τη στιγμή έχουν ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση.
Το δεύτερο βήμα είναι να καταπολεμήσεις τα συμπτώματα του προβλήματος. Τότε τα συμπτώματα ήταν η διαφθορά και η φοροδιαφυγή, κάτι που είμαι σίγουρος ότι δεν ξαφνιάζει κανέναν αναγνώστη. Χτυπώντας την διαφθορά και τη φοροδιαφυγή δυναμώνεις τον οργανισμό ώστε να είναι πιο δεκτικός στο επόμενο βήμα: την θεραπεία του προβλήματος.
Και εδώ έρχεται το μεγάλο ερώτημα, στο οποίο όλοι γνωρίζουμε την απάντηση: ποιο είναι πραγματικά το πρόβλημά μας ως κράτος, το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να θεραπεύσουμε; Κάποιος μπορεί να απαντήσει «τα πάντα» ή «η νοοτροπία μας» ή «εμείς οι ίδιοι είμαστε το πρόβλημα». Όλα αυτά είναι σωστά. Εμείς είμαστε τα πάντα, ολόκληρο το κράτος. Εμείς λοιπόν είμαστε το ίδιο το πρόβλημα και πιο συγκεκριμένα η νοοτροπία μας είναι αιτία που ακόμα και αν αύριο παραλαμβάναμε ένα λειτουργικό και οικονομικά δυνατό κράτος θα το ξαναχαλάγαμε. Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για να αλλάξουμε την νοοτροπία μας;
Ο Ιουστινιανός πήγε την ερώτηση αυτή ένα βήμα παρακάτω: ας πούμε ότι θέλουμε να έχουμε σωστή συμπεριφορά. Τι είναι αυτό που μας εμποδίζει; Όπως και πριν από σχεδόν 1500 χρόνια, αυτό που μας εμποδίζει από το να συμπεριφερόμαστε σωστά είναι οι ίδιοι οι νόμοι που ορίζουν το ποια είναι η ορθή συμπεριφορά. Είμαι σίγουρος ότι σε μεγάλο βαθμό καταλαβαίνετε ήδη τι εννοώ.
Ας υποθέσουμε κάτι πάρα πολύ απλό: έχετε μια καλή ιδέα, καταλαβαίνετε ότι κάποιος άλλος δεν έχει ακόμα την ίδια ιδέα, οπότε λέτε «ωραία, θα φτιάξω μια επιχείρηση και θα βγάλω λεφτά!» και μετά φυσικά θυμάστε ότι είστε στην Ελλάδα, τον τόπο όπου πάνε οι καλές ιδέες αν θέλουν να υποφέρουν προτού πεθάνουν.
Αν θέλετε λοιπόν να φτιάξετε μια επιχείρηση για να εκμεταλλευτείτε την ιδέα σας, τι θα κάνατε; Πρώτα από όλα θα διαλέγατε είδος επιχείρησης. Θα είναι ατομική, ΙΚΕ, ΟΕ; Και κάπου εδώ χάσαμε τους μισούς αναγνώστες. Παίρνουμε λοιπόν μια απόφαση χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς τις επιλογές μας, κυρίως επειδή ο λογιστής μας ή κάποιος κολλητός μας συμβούλεψε ότι αυτό είναι το σωστό. Στη συνέχεια αναγκαζόμαστε να μάθουμε τους κανόνες με τους οποίους θα κινηθούμε, οι οποίοι προφανώς καθορίζονται από την απόφαση που πήραμε νωρίτερα. Τι εισφορές θα πληρώνω; Πόσος είναι ο φόρος μου; ΦΠΑ αποδίδω και αν ναι κάθε πότε; Έχω παρακράτηση; Προκαταβολή δίνω; Τέλος επιτηδεύματος; Αλλάζει το ποσοστό του φόρου και αν ναι πότε; Και μετά, όταν αποτύχεις να πληρώσεις κάτι από όλα αυτά που προανέφερα, όπως άλλωστε συμβαίνει και επίσημα στην πλειοψηφία των Ελλήνων οι οποίοι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους, τότε αρχίζει η πραγματική παράνοια. Ποιές λειτουργίες της επιχείρησής μου μπλοκάρονται αν χρωστάω στο ταμείο μου και ποιές αν χρωστάω στην εφορία; Τι με συμφέρει να χρωστάω; Πώς μπορώ να ρυθμίσω τις οφειλές μου και ποιές με συμφέρει να ρυθμίσω χωρίς να έχω μεγάλο πρόστιμο σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά και χάσω τη ρύθμιση; Τι πρέπει να κάνω για να πάρει το κράτος τα λεφτά που του χρωστάω –μη γελάτε καθόλου, έτυχε σε εμένα να προσπαθώ να πληρώσω χρέος μου και η εφορία να μη δέχεται τα χρήματα, αλλά να με τοκίζει επειδή τα χρωστάω!
Και το κερασάκι στην τούρτα: τι από όλα αυτά θα ισχύει του χρόνου;
Προφανώς ο μέσος επιχειρηματίας αντί να δουλεύει πάνω στην ιδέα του καταλήγει να δουλεύει για να εξυπηρετεί την γραφειοκρατία μας και, ή που θα κλείσει η επιχείρηση, ή που θα σκαρφιστεί πατέντες για να ξεμπερδεύει με όλα αυτά τα προβλήματα. Έτσι λοιπόν δημιουργείται το πρόβλημα στη συμπεριφορά μας που δημιουργεί τελικά την φοροδιαφυγή και την διαφθορά. Και τα ίδια ακριβώς προβλήματα ισχύουν σε όλες τις πτυχές της σχέσης μας με το κράτος, όχι μόνο στο άνοιγμα και τη λειτουργία μιας επιχείρησης. Όποιος έχει ασχοληθεί ενεργά πάνω από πεντάλεπτο με την διαχείριση πολυκατοικίας είμαι σίγουρος ότι καταλαβαίνει τι λέω. Για όλους τους υπόλοιπους, αρκεί να σκεφτείτε ότι το κράτος αυτή τη στιγμή ουσιαστικά δεν έχει προβλέψει κάποιον τρόπο για να πληρώνεις με κάρτα τα κοινόχρηστα.
Αυτή λοιπόν η προβληματική μας σχέση με το κράτος έχει ένα απλό όνομα: νομοθεσία. Αν απλουστευτεί η νομοθεσία, τότε ο πολίτης ξέρει τι επιτρέπεται να κάνει και τι όχι, άρα αποτρέπεται από την φοροδιαφυγή και τη διαφθορά. Αν απλουστευτεί η νομοθεσία αυτοί που ελέγχουν το αν τηρείται –είτε είναι αστυνομικοί είτε εφοριακοί είτε η Τοπική Αυτοδιοίκηση- γνωρίζουν με ακρίβεια το τι πρέπει να ελέγξουν για να χτυπήσουν τη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά. Και αν απλουστευθεί η νομοθεσία μπορείς να πας και ένα βήμα παρακάτω και να μην αναπτύσσεις μόνο τις δικές σου επιχειρήσεις, αλλά και ξένες που θα θέλουν να συναλλαγούν μαζί σου.
Αυτό λοιπόν ήταν το βασικότερο έργο του Ιουστινιανού: ο παγκοσμίως διάσημος Ιουστινιάνειος Κώδικας, η απλούστευση της νομοθεσίας.
Αυτά τα τέσσερα βήματα που έκανε πριν δεκαπέντε αιώνες και θα ξαναέκανε σήμερα ο Ιουστινιανός: ενίσχυση της δομής που λειτουργεί σωστά –δηλαδή την τοπική αυτοδιοίκηση-, καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς, απλούστευση της νομοθεσίας και άνοιγμα στο εξωτερικό για εμπόριο και επενδύσεις. Και μπορεί να ακούμε πολλά για τα τρία από αυτά από διάφορους πολιτικούς, αλλά για την συνολική απλούστευση της νομοθεσίας ούτε ακούμε μεγάλα λόγια, ούτε μικρές και ταπεινές υποσχέσεις. Εκεί είναι το μεγάλο στοίχημα για το μέλλον μας και η ολοκληρωτική απουσία διαλόγου με κάνει να φοβάμαι.
Υ.Γ. Ο Ιουστινιανός στην πραγματικότητα είχε μόνο ένα μεγάλο ταλέντο: ήξερε να διαλέγει συνεργάτες. Όσοι είχαν τις ηγετικές θέσεις ήταν οι καλύτεροι σε αυτό που έκαναν. Μπορείτε να φανταστείτε στην σύγχρονη Ελλάδα ο Βελισάριος, ένας από τους καλύτερους στρατηγούς όλων των εποχών, να έμενε στη θέση του για πάνω από 2 χρόνια; Μη κοροϊδευόμαστε, κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς απίθανο!
