γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Σε περίπτωση που δεν το καταλάβατε από τον τίτλο, πρέπει να εξηγήσω πόσο υπολογίζω τις απόψεις σας –όποιες και αν είναι αυτές- για την κατάσταση στις ΗΠΑ: καθόλου. Ο λόγος είναι πολύ απλός: όσοι μένουμε στην Ελλάδα, είναι αδύνατον με τα βιώματά μας να καταλάβουμε τις εξελίξεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
«Μα», θα πει κάποιος, «και εδώ έχουμε μειονότητες και έχουμε μεγαλώσει μαζί τους, έχουμε και εμείς παραστάσεις από αντίστοιχα περιστατικά» και η απάντηση είναι πολύ απλά ότι όχι, δεν έχουμε αντίστοιχα περιστατικά. Έχουμε ρατσισμό και πολλά βίαια περιστατικά (ακόμα και θανάτους), αλλά αντίστοιχα με τις ΗΠΑ, δεν έχουμε.
Αν δεν με πιστεύετε, ας κάνουμε το εξής πείραμα: προσπαθήστε να μαντέψετε το ποσοστό των Αμερικανών που είναι λευκοί χωρίς χαρακτηριστικά κάποιας άλλης φυλής (δηλαδή για παράδειγμα λευκοί αλλά όχι λατινικής καταγωγής). Λέτε να είναι 90%; Μήπως είναι 85% ή 80%;
Μαντέψατε;
Το ποσοστό των λευκών στις ΗΠΑ είναι 60,4%, με μερικές εκτιμήσεις που συνυπολογίζουν τους αδήλωτους μετανάστες να φέρνουν το ποσοστό ακόμα χαμηλότερα. Με άλλα λόγια, τουλάχιστον τέσσερις στους δέκα Αμερικάνους ανήκουν σε κάποια μειονότητα. Όταν λοιπόν ο Αντετοκούνμπο έλεγε ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα λευκών, δεν ήταν «αγνώμων προς την χώρα που τον αγκάλιασε και τον μεγάλωσε» και άλλες τέτοιες μπούρδες. Την αλήθεια έλεγε, αλλά εμείς δεν είχαμε αρκετές γνώσεις για να το καταλάβουμε.
Τι σημαίνει όμως ότι «η Ελλάδα είναι μία χώρα λευκών«; Σημαίνει σίγουρα ότι ο Γιάννης Αντετοκούνμπο ξεχώριζε σαν την μύγα μες το γάλα. Σημαίνει ότι όποιος είναι ρατσιστής δεν είχε ιδιαίτερο πρόβλημα στο να βρει τον στόχο του και ότι η κοινωνία, ειδικά μέχρι πριν από μια δεκαετία, δεν είχε κάποιο ιδιαίτερο σύστημα υποστήριξης αυτών των κοινωνικών ομάδων.
Σημαίνει όμως επίσης ότι δεν υπήρχε κάποιο ιδιαίτερο κόλπο για να τους εμποδίζει το σύστημα να ασκούν τα καθήκοντά τους ως πολίτες, όπως το να ψηφίσουν ή να είναι μέλη ενός σώματος ενόρκων, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ.
Ίσως σκέφτεστε «μα είναι δυνατόν να μη μπορούν οι μαύροι να γίνουν ένορκοι» και η απάντηση είναι ότι ναι, υπάρχει ολόκληρο σύστημα που τους εμποδίζει από το να έχουν πρόσβαση σε δικαιώματα ή αγαθά που είναι αυτονόητα για άλλους πολίτες. Γι’ αυτό μιλάνε όχι μόνο γενικά για ρατσισμό, αλλά και για συστημικό ρατσισμό.
Το οικονομικό χάσμα ανάμεσα στους λευκούς και τις μειονότητες των ΗΠΑ, σε αντίθεση με αυτό που νομίζουν οι περισσότεροι Έλληνες, δεν είναι ο βασικός λόγος διαμαρτυρίας των μειονοτήτων. Βάζει όμως τις μειονότητες σε έναν φαύλο κύκλο, αφού στις ΗΠΑ όποιος έχει περισσότερα χρήματα έχει καλύτερη πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγεία. Αντίστοιχα, όπως εύκολα καταλαβαίνουμε, όποιος έχει καλύτερη εκπαίδευση και καλύτερη υγεία έχει πολλές περισσότερες πιθανότητες να κερδίζει περισσότερα χρήματα.
Αν υπήρχε πραγματικά δωρεάν παιδεία και υγεία στις ΗΠΑ, ίσως να έβγαινε ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού της από αυτόν τον φαύλο κύκλο. Όπως όμως πολύ καλά γνωρίζουμε, το να παντρέψεις ή να χτίσεις ένα μικρό σπίτι μπορεί να κοστίσει λιγότερο από το να πάθεις καρδιακό στις ΗΠΑ.
Τα προβλήματα όμως δεν σταματάνε εκεί. Το δικαστικό σύστημα των ΗΠΑ είναι οργανωμένο με τέτοιο τρόπο, που για μικρά παραπτώματα είναι πολύ πιθανό -ακόμα και αν είσαι στην πραγματικότητα αθώος- να αναγκαστείς να δηλώσεις ένοχος. Ο λόγος για μια τέτοια απόφαση είναι το να αποφύγεις μία πολλαπλάσια ποινή μετά από δίκη, όπου για να αθωωθείς χρειάζεσαι καλό δικηγόρο και σωστό σώμα ενόρκων. Όπως καταλαβαίνετε, από τη στιγμή που, με τεχνάσματα, οι μειονότητες αποκλείονται από το να γίνονται ένορκοι και δεν έχουν τη δυνατότητα να προσλάβουν σωστό δικηγόρο, οι φυλακές των ΗΠΑ έχουν γεμίσει δυσανάλογα με άτομα από μειονότητες.
Φυσικά, είναι πολύ εύκολο αντί να παραδεχτεί κάποιος Αμερικάνος ότι η χώρα του έχει ουσιαστικά δομικά προβλήματα να καταφύγει σε γενικεύσεις, όπως ότι οι μαύροι είναι από τη φύση τους εγκληματίες και για αυτό γεμίζουν τις φυλακές, κάτι που σε εμάς ακούγεται προφανώς ρατσιστικό και απαράδεκτο, αλλά στις ΗΠΑ ακούγεται πολλές φορές ακόμα και από εκλεγμένους αντιπροσώπους ή από αξιωματικούς της αστυνομίας.
Έχουμε πολλά προβλήματα ως κράτος. Παρά τα μεγάλα λάθη μας όμως, τουλάχιστον δεν είμαστε όπως οι ΗΠΑ. Δεν έχουμε δωρεάν υγεία –και ως ελεύθερος επαγγελματίας μπορώ να κατεβάσω πολλές χιλιάδες λέξεις για το πόσο δωρεάν δεν είναι η υγεία μας- και σε καμία περίπτωση δεν είμαστε Καναδάς ή Σουηδία. Αν όμως πάω στο νοσοκομείο με κάποιο συνηθισμένο πρόβλημα, ξέρω ότι δεν θα χρειαστεί να πουλήσω το αμάξι μου για να με στείλουν στο χειρουργείο.
Δεν έχουμε ακριβώς δωρεάν παιδεία και αν θέλετε απόδειξη τεντώστε λίγο το κεφάλι σας για να δείτε το φροντιστήριο που έχετε στο τετράγωνό σας. Υπάρχει όμως πρόσβαση στην παιδεία και δεν αποκλείονται τα παιδιά των φτωχότερων οικογενειών από την ανώτατη εκπαίδευση. Συγκρίνετέ το αυτό με τις ΗΠΑ, όπου στις «καλές» σχολές μπορείς να βρεθείς μόνο αν έχεις στην άκρη λεφτά που κυριολεκτικά αρκούν για να αγοράσεις ένα σπίτι.
Συγκρίνετε τη δική μας δικαιοσύνη που όλες οι πλευρές έχουν εκπροσώπηση από κανονικό δικηγόρο και όχι από κάποιον που πέρασε μία σχολή δύο ετών.
Συγκρίνετε το δικό μας σωφρονιστικό σύστημα που πολλές φορές προσπαθεί να διώξει άτομα και όχι να γεμίσει φυλακές για να δικαιολογεί τα κονδύλια που δίνονται από τον κρατικό προϋπολογισμό σε εταιρείες διαχείρισης φυλακών.
Συγκρίνετε τη δική μας αντιμετώπιση στους πρόσφυγες και στους μετανάστες, όπου τσακωνόμαστε για το αν είναι αρκετά ανθρώπινες οι συνθήκες στα κέντρα κράτησης –που πολλές φορές δεν είναι- με αυτή των ΗΠΑ, που απελαύνουν μητέρες χωρίζοντάς τες από τα παιδιά τους και που επιστρέφουν άτομα που καταζητούνται από τα καρτέλ και βρίσκονται νεκρά λίγες ημέρες μετά τον επαναπατρισμό τους.
Όχι μόνο δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι ζουν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά ακόμα και όταν μας το περιγράφουν νομίζουμε ότι μιλάμε για μεμονωμένα περιστατικά και όχι για την καθημερινότητα. Έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ στο επίπεδο μιας ευρωπαϊκής χώρας που η αντίδρασή μας είναι του τύπου «ας φάνε παντεσπάνι». Και αυτό σε έναν βαθμό είναι καλό· σημαίνει ότι έχουμε κάποια αγαθά και κάποια ποιότητα ζωής που σε άλλα μέρη του κόσμου δεν είναι δεδομένα. Σημαίνει όμως επίσης ότι όταν προσπαθούν άτομα κάποιας –οποιασδήποτε- ιδεολογίας να δικαιώσουν την ιδεολογία τους ερμηνεύοντας την αμερικάνικη πραγματικότητα με βάση τις ελληνικές εμπειρίες, πραγματικά δεν έχουν ιδέα τι λένε και τι γράφουν.
Υ.Γ. Ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο πριν από αρκετούς μήνες, με αφορμή τα μαθηματικά του συστημικού ρατσισμού, όπως αυτά παρουσιάζονται στο Freakonomics, το γνωστό διεθνές best seller που αναλύει διάφορες πτυχές της αμερικάνικης οικονομίας. Το άφησα αρκετές φορές γιατί σκεφτόμουν μονίμως ότι οι αναρτήσεις με αστοιχείωτες αναλύσεις θα ήταν κάτι το προσωρινό που σύντομα θα ξεχαστεί. Μερικούς μήνες μετά, δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται κάποιος μπαγλαμάς στην Ελλάδα να δικαιολογεί αστυνομικό να πυροβολεί 7 φορές πισώπλατα και εξ επαφής κάποιον στις ΗΠΑ, και μάλιστα με τα ίδια επιχειρήματα που διαβάζω σε τελειωμένα αθλητικά μπλογκ από αγράμματους νεοναζί Αμερικανούς. Δεν κάνω πλάκα, είναι τα ίδια επιχειρήματα με άτομα που δεν ξέρουν την διαφορά ανάμεσα στο you‘re και το your. Τελικά η βλακεία ενώνει τους λαούς και δεν γνωρίζει σύνορα…
Υ.Γ.2 Ναι, διαβάζω τελειωμένα αμερικάνικα αθλητικά μπλογκ και δεν ξέρω ποιον έχει προπονητή ο Ολυμπιακός. Δεν είπα ποτέ ότι είμαι νορμάλ άτομο, οκ;
