γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Δεν μπορώ να καταλάβω τι είναι αυτό που παθαίνουν οι Πρωθυπουργοί την ώρα μιας φυσικής καταστροφής και βγάζουν τον πιο βλαμμένο εαυτό τους. Καταλαβαίνω ότι αναλαμβάνουν ένα απίστευτα δύσκολο πόστο, ότι υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες άτομα που θα τους κατακρίνουν για οτιδήποτε και αν κάνουν και ότι και οι ίδιοι άνθρωποι είναι και θα κάνουν λάθη. Για κάποιο λόγο όμως είναι λες και την ώρα της τραγωδίας οι Πρωθυπουργοί στρίβουν νόμισμα και, αν έρθει λάθος αποτέλεσμα, αποφασίζουν να συνεχίσουν να κάνουν διακοπές στην Χαβάη ή να πρωταγωνιστήσουν σε κακοστημένο τηλεοπτικό σόου. Πραγματικά σκέφτομαι ότι αν υπήρχε κάτι ακόμα πιο προσβλητικό –κάποιο σεμινάριο ανάματος φωτιάς στη φύση με συμμετέχοντες γκόλντεν μπόιζ από πετρελαϊκές και οπλοβιομηχανίες- τότε πιθανότατα θα αποφάσιζαν να χαιρετίσουν την εκδήλωση προτού βρεθούν στο κέντρο επιχειρήσεων την ώρα μιας μεγάλης πυρκαγιάς.
Προφανώς την κρίσιμη στιγμή δεν είναι πολλά τα πράγματα που μπορούν να κάνουν τα μέλη οποιασδήποτε κυβέρνησης –με προφανή εξαίρεση τους άμεσα αρμόδιους Υπουργούς. Πιθανότατα, η παρουσία ενός Πρωθυπουργού ή Προέδρου, μαζί με όλη την κουστωδία τους από συμβούλους και δημοσιογράφους, να δυσκόλευε το έργο όσων όντως έχουν κάτι να κάνουν. Εδώ λέμε στους απλούς πολίτες να μη κινούνται με αμάξια κοντά σε μια πυρκαγιά για να μην εμποδίζουν την άμεση πρόσβαση στην περιοχή, φανταστείτε πόσο εμποδίζει μία αχρείαστη Πρωθυπουργική επίσκεψη. Ειλικρινά, νομίζω ότι πλέον ως πολίτες είμαστε αρκετά ώριμοι τουλάχιστον αυτό να το καταλάβουμε. Και όμως, αντί να αρκεστούν σε μία ολιγόλογη επίσκεψη στο κέντρο επιχειρήσεων και μερικές λακωνικές δηλώσεις προσπαθούν για κάποιο λόγο να κερδίσουν τη συμπάθεια του κόσμου, στρέφοντας ουσιαστικά τα βέλη όλων μας πάνω τους.
Όταν υπάρχει μία γιγαντιαία συστηματική αποτυχία δεν φταίει μόνο ένα άτομο, ούτε μπορεί να την αποτρέψει ένα άτομο μόνο του, όση εξουσία και αν έχει. Αυτό που μπορεί όμως ένας Πρωθυπουργός να κάνει είναι να βρει τα λάθη στο σύστημα και να κατευθύνει τον λαό και το κράτος στο να λυθούν ή να αντιμετωπιστούν.
Βλέποντας τη δική μας περίπτωση με το Μάτι και τη Μάντρα, κάποια προβλήματα -όπως το απαράδεκτο μπάχαλο με το ποιος ήταν αρμόδιος για τι- υπήρξε η κοινωνική πίεση και η πολιτική βούληση και το καλοκαίρι του 2019 φάνηκε πως ήταν λυμένα. Κάποια άλλα όμως, (σχεδόν) δεν αντιμετωπίζονται: δεν γίνεται μεθαύριο να αλλάξει η ρυμοτομία των περισσότερων περιοχών της Ελλάδας.
Έχουμε χτίσει σε ό,τι ίσωμα βρήκαμε πάνω σε βουνά και μπαζώσαμε ρέματα που υπήρχαν χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς. Εξαιρώντας ένα πρόγραμμα ριζικών αλλαγών στην ρυμοτομία όλων των περιοχών της Ελλάδας, αυτό είναι ένα δεδομένο στα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Άρα θα πρέπει σε τέτοιες περιπτώσεις οι αρμόδιοι να εστιάζουν σε εφικτές χρονικά και οικονομικά λύσεις. Όπως χαρακτηριστικά είχε πει ένας πρώην αντιδήμαρχος Ραφήνας, περιοχές όπως το Μάτι έπρεπε να είχαν μονοδρομηθεί για λόγους ασφαλείας, αφού θα ήταν πολύ πιο εύκολη η εκκένωση του οικισμού την κρίσιμη στιγμή. Πριν την καταστροφή η πρότασή του δεν έγινε δεκτή. Τώρα, στους δεκάδες χιλιάδες οικισμούς που έχουν τα ίδια προβλήματα με το Μάτι, τι έχει αλλάξει; Σε μία περίπτωση πλημμύρας, χιονιά, πυρκαγιάς ή σεισμού, πόσες περιοχές στην Ελλάδα σαμποτάρουν τον εαυτό τους;
Αυτές οι καταστροφές είναι σίγουρο ότι κάθε χρόνο θα μας απειλούν. Οι πυρκαγιές, οι έντονες βροχές, τα χιόνια και οι σεισμοί είναι κάτι το φυσιολογικό. Αν ψάξετε στο διαδίκτυο να βρείτε πώς ξεκίνησαν οι καταστροφικές φωτιές στην Αυστραλία θα δείτε ότι κανένας δεν ενδιαφέρεται να δώσει συγκεκριμένη απάντηση, αφού θεωρούνται κάτι το φυσιολογικό που ανέκαθεν συμβαίνει κάθε χρόνο.
Τι άλλαξε φέτος; Σύμφωνα με τους Αυστραλούς στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και τα ΜΜΕ –και με τον προφανή περιορισμό ενημέρωσης που έχω αφού δεν ασχολούμαι με την αυστραλιανή καθημερινότητα- , οι αλλαγές στην ένταση των ετήσιων πυρκαγιών λόγω κλιματικής αλλαγής είχαν προβλεφθεί και οι αρμόδιοι των σωμάτων ασφαλείας είχαν προειδοποιήσει για αυτές. Όπως και στη δική μας περίπτωση, υπάρχουν δύο πράγματα που μπορούσαν να γίνουν: ριζικές αλλαγές που απαιτούν χρόνο και χρήμα, αλλά και πιο άμεσες λύσεις σε θέματα προσωπικού και εξοπλισμού. Αντί να ακολουθήσει τις συμβουλές των ειδικών, ο Αυστραλός Πρωθυπουργός αποφάσισε να κάνει περικοπές στο μπάτζετ της πυροσβεστικής.
Τόσο όμως στην περίπτωση της Αυστραλίας όσο και τη δική μας, υπάρχουν και ριζικές λύσεις. Η Αυστραλία –ή μάλλον, οι κυβερνήσεις της Αυστραλίας- έχουν επιλέξει να αγνοούν την κλιματική αλλαγή και, κόντρα σε κάθε λογική, να στρέφονται ακόμα περισσότερο προς τον άνθρακα ως πηγή ενέργειας, κάτι που έκανε ακόμα πιο εύκολο να δημιουργηθούν αυτές οι καταστροφικές πυρκαγιές. Ένα κράτος που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τη μοναδική γεωγραφία του και να γίνει ένας φιλικός προς το περιβάλλον ενεργειακός κολοσσός προτίμησε μία αυτοκτονική στρατηγική, με τα αποτελέσματα όμως να βαραίνουν όλον τον πλανήτη. 2000 χιλιόμετρα μακριά από το Σίδνεϊ, όσο δηλαδή απέχει η Αθήνα από το Παρίσι, οι παγετώνες της Νέας Ζηλανδίας μέσα σε μία ημέρα από την στάχτη βάφτηκαν πορτοκαλί. Οι επιπτώσεις στην χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής θα είναι γιγαντιαίες, παρά την απόσταση που χωρίζει τις δύο χώρες.
Η στροφή όμως προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι όσο εύκολη ακούγεται. Για να γίνει χρειάζεται κάποιοι οικονομικοί κολοσσοί να δυσαρεστηθούν ή να πειστούν με τα κατάλληλα κίνητρα να επενδύσουν σε άλλες μορφές ενέργειας από αυτές που μέχρι στιγμής τους αποφέρουν δισεκατομμύρια κάθε χρόνο. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο –ειδικά με τις διασυνδέσεις και την πολιτική δύναμη που έχουν σε κάθε κόμμα εξουσίας αυτοί οι κολοσσοί- αλλά όχι ακατόρθωτο.
Δείτε για παράδειγμα πόσο εύκολα εφαρμόστηκε ο αντικαπνιστικός νόμος. Πιστεύετε ότι οι ενδιαφερόμενες εταιρείες αν ήθελαν δεν θα κατάφερναν να τον ανατρέψουν; Οι αντίστοιχοι περιορισμοί σε άλλες χώρες έχουν αναγκάσει τις καπνοβιομηχανίες να βρουν εναλλακτικούς τρόπους κέρδους και, με ένα είδος οικονομικού δαρβινισμού, αυτές που κατάφεραν να προσαρμοστούν στις ανάγκες της εποχής θα επιβιώσουν έχοντας τελικά πολύ μεγαλύτερο κέρδος από το αρχικό τους, ενώ ταυτόχρονα εξαφανίζουν από τον ανταγωνισμό άλλες που παραμένουν κολλημένες στην προηγούμενη δεκαετία. Δεν ξέρω αν αυτό θα γίνει με προϊόντα χωρίς καπνό ή με άλλα προϊόντα μεγαλύτερου κέρδους –δεν θεωρώ απίθανη την αποποινικοποίηση από αυτήν την κυβέρνηση- αλλά σίγουρα αποκλείεται να βγουν χαμένες τέτοιες παντοδύναμες εταιρείες.
Αντίστοιχα, το ρυμοτομικό πρόβλημα της Ελλάδας μπορεί να λυθεί μόνο αν υπάρξουν μεγάλα οικονομικά κίνητρα. Για να έχουμε σωστή διάσταση του προβλήματος πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υπάρχει μόνο το κομμάτι της αυθαίρετης δόμησης. Υπάρχει επίσης η κακή κατασκευή με αποτέλεσμα τις μεγάλες απώλειες ενέργειας λόγω μόνωσης, την απαράδεκτη σε πολλές περιπτώσεις αντισεισμική θωράκιση των κτηρίων λόγω υλικών ή …καβάτζας του αρχιτέκτονα, της δημιουργίας μποτιλιαρισμάτων και τροχαίων λόγω κακού σχεδιασμού των δρόμων ανάμεσα στα σπίτια, ακόμα και εγκλωβισμού των ρύπων λόγω κακού προσανατολισμού των οικοδομικών τετραγώνων. Το κάθε ένα πρόβλημα από αυτά ίσως να μπορεί να λυθεί με κάποια προσωρινή λύση, αλλά όλα μαζί αθροιστικά καταλήγουν να έχουν απαράδεκτο κόστος όχι μόνο σε χαμένο χρόνο και χρήματα, αλλά και σε ανθρώπινες ζωές, όπως είδαμε στο Μάτι και στην Αυστραλία.
Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν θα αλλάξει αν το μόνο που κάνουμε είναι να κλαίμε στα σόσιαλ μίντια. Αν δεν αλλάξουμε ριζικά την καθημερινότητά μας –και αυτό περιλαμβάνει το που και πώς μένουμε- κάθε λίγα χρόνια θα θρηνούμε για την νέα τραγωδία που μας βρήκε και θα κατηγορούμε, δίκαια ή άδικα, τον εκάστοτε Πρωθυπουργό για όλα τα δεινά μας. Αυτό που μπορούμε όντως να κάνουμε, ακόμα και μέσα από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, είναι να αναδείξουμε αυτά που μπορούν να αλλάξουν για να γλιτώσουμε κάποιες από τις μελλοντικές καταστροφές. Αρκεί, βέβαια, να είμαστε και εμείς έτοιμοι να αποδεχτούμε ότι το σπίτι που εμποδίζει μπορεί να είναι το δικό μας σπίτι…
Υ.Γ. Στην φωτογραφία μπριζόλα από καγκουρό σε Σούπερ Μάρκετ της γειτονιάς μου πριν από 10 ημέρες. Δεν ξέρω αν ακόμα πωλείται ή αν η μόδα των ημερών την απέσυρε από τα ράφια για μερικές εβδομάδες.
