Όσο πιο βραδεία η κινητικότητα, τόσο βραδύτερη και η ανάπτυξη!
Πολλοί διερωτώνται γιατί δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου ρευστότητα στην αγορά στην Ελλάδα, αλλά και πολύ περιορισμένη στο εξωτερικό (ακόμα και στο Κουβέϊτ) και μάλιστα παρά τα γενναία προγράμματα quantitative easing (=όπου οι Κεντρικές Τράπεζες, για να ρίξουν χρήμα στην αγορά αγοράζουν και κρατικά αλλά και εταιρικά ομόλογα τυπώνοντας χρήμα);
Για τους εξής απλούς λόγους, που δυστυχώς ελάχιστοι αντιλαμβάνονται (ακόμα και στις Κεντρικές Τράπεζες)- παρά την απλότητά τους:
1. Η αγορά και το χρήμα για να κινηθούν χρειάζονται κλίμα εμπιστοσύνης! Ξοδεύω γιατί υπολογίζω εύλογα (και όχι σαν χαζοχαρούμενος), ότι και εγώ θα έχω μια ροή εσόδων που θα αναπληρώνει αυτά που ξοδεύω!
Σε περιόδους οικονομικής παρακμής, οι περισσότεροι κουμπώνονται οικονομικά για να μπορούν να αντιμετωπίσουν σοβαρότερες και πιο επιτακτικές ανάγκες!
Όπως τα είχε επισημάνει ο Ιάμβλιχος κατά το 300μ.Χ.: «πίστις μέν πρώτη έγγίγνεται έκ τής εύνομίας,… κοινά γάρ τά χρήματα γίγνεται έξ αύτής»! (=το χρήμα κυκλοφορεί πιο γρήγορα όταν υπάρχει ευνομία και μη αναστάτωση)
2. Χρειάζεται να υπάρχει «περίσσευμα», δηλαδή συνολικά διαθέσιμα υπόλοιπα! Όταν αναγκάζεσαι να ξοδέψεις για να ζήσεις, όλα τα εισοδήματά σου, τότε δεν έχεις τη δυνατότητα ούτε να αποταμιεύσεις, ούτε να δώσεις κάποια ‘πίστωση’ στους πελάτες σου!
Η οικονομική κρίση, όχι μόνο δεν παράγει ουσιαστικό νέο περίσσευμα, αλλά αναγκάζει τις οικονομίες να καταναλώσουν τις αποταμιεύσεις και τα ήδη υπάρχοντα αποθεματικά τους!
3. Η συνεχής υπερφορολόγηση (όπως για παράδειγμα στην Ελλάδα), μεταφέρει πόρους από τον ταχυκίνητο ιδιωτικό στον βραδυκίνητο και αναποτελεσματικότατο δημόσιο τομέα, με αποτέλεσμα το χρήμα να μην «αυγατίζει» με ικανοποιητικούς ρυθμούς.
4. Το κυνηγητό με τα «Πόθεν Έσχες» προβληματίζει όποιον θα έκανε πιο μεγάλες δαπάνες γιατί είναι κάτι σαν προσκλητήριο για φορολογικούς ελέγχους και άντε μετά να βγάλεις άκρη! Έτσι τα πόθεν έσχες λειτουργούν ανασχετικά και επιβραδυντικά στις δαπάνες και τη κυκλοφορία του χρήματος!
5. Η Παγκόσμια Οικονομία είναι υπερχρεωμένη!
Το Παγκόσμιο ΑΕΠ = Global GDP είναι περίπου $80 τρισεκ!
Όμως, το συνολικό Δημόσιο και Ιδιωτικό χρέος υπολογίζεται στα $250 τρισεκ!
Μιά σχέση 3:1 !
Αυτό είναι αποτέλεσμα
(α) της υπερχρέωσης του Δημοσίου τομέα των περισσοτέρων κρατών, αλλά των «animal spirits» και της υπεραισιοδοξίας των ανθρώπων στον ιδιωτικό τομέα – όπως την περιέγραψε ο μέγας οικονομολόγος John Maynard Keynes!
Βέβαια, ο Κέυνς είχε προτείνει την αύξηση των κρατικών δαπανών σε μια ειδική περίπτωση όπου οι οικονομίες βρισκόντουσαν σε μια κατάσταση liquidity trap, χωρίς να είναι ήδη ελλειμματικές και καταχρεωμένες, και όχι σαν λύση ‘πασπαρτού’, όπως νομίζουν οι απανταχού Κεϋνσιανοί που δεν έχουν διαβάσει ούτε το εξώφυλλο των έργων του! (Λες και το πολιτικό σύστημα θα άφηνε μια τέτοια ευκαιρία για παροχές αναξιοποίητη – όπως και έγινε!!)
Επίσης και
(β) του γεγονότος ότι για 70- 71 χρόνια δεν είχαμε κάποιο γενικευμένο πόλεμο που να καταστρέφει όχι μόνο ανθρώπους, αλλά και να μηδενίζει τα χρέη και τις οικονομικές υποχρεώσεις του ενός προς τον άλλο!
Όμως, με βάση τα $80 τρισεκ. του παγκόσμιου ΑΕΠ, τα EBIDTA (η κερδοφορία) που δημιουργούν τα εργοστάσια, τα ακίνητα, τα μηχανήματα, κλπ., ΔΕΝ επαρκούν για να εξυπηρετηθεί ένας τέτοιος τεράστιος όγκος χρέους!
Και φυσικά, όσο λιγότερα δάνεια (με τους τόκους τους), αποπληρώνονται, τόσο λιγότερα είναι και τα κεφάλαια που θα μπορούσαν να ξαναδιατεθούν στην αγορά! {Δηλαδή, τα δάνεια που δεν αποπληρώνονται, είναι κεφάλαια που ουσιαστικά ‘καταστράφηκαν’ και δεν μπορεί να ‘ανακυκλωθούν’.}
6. Άλλος παράγοντας στενότητας είναι η αυστηροποίηση των κανόνων όσον αφορά τον υπολογισμό της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών. Έτσι σήμερα οι Τράπεζες απαιτείται να έχουν πολλά περισσότερα κεφάλαια γιά να κάνουν τις ίδιες δουλειές που έκαναν στο παρελθόν, και
7. Η αυστηροποίηση των κανόνων και των ελέγχων για το άνοιγμα λογαριασμών καταθέσεων, μεταβιβάσεων κεφαλαίων, κλπ.*
Γι αυτό, παρά το ότι οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν μειώσει τα προεξοφλητικά τους επιτόκια στο 0%, ή και σε αρνητικά επίπεδα … οι εμπορικές τράπεζες δεν προσφέρουν ρευστότητα, γιατί θα πρέπει να δανείσουν σε ήδη υπερχρεωμένες επιχειρήσεις και νοικοκυριά!
Για παράδειγμα, η Τράπεζα Α πρέπει να δανείσει στην επιχείρηση Β (που ήδη είναι υπερχρεωμένη), ώστε αυτή να μπορεί να παρέχει κάποιες πιστωτικές διευκολύνσεις στους Γ πελάτες της που όμως και αυτοί είναι υπερχρεωμένοι, κ.ο.κ.
Γι’ αυτό δεν κινείται το χρήμα, όσο χαλαρή πολιτική και να ακολουθούν οι Κεντρικές Τράπεζες!
Όπως είχα αναφέρει σε μιά ηλεκτρονική αλληλογραφία στις 25 Μαρτίου 2015, που είχα με τον Steve Hanke, τον περίφημο καθηγητή των Οικονομικών του Πανεπιστημίου Johns Hopkins στην Βαλτιμόρη (σ’ αυτό σπούδασε Ιατρική ο παππούς μου), γιά ένα άρθρο του με θέμα «The Superior Monetary Approach Theory and the Most Recent Hanke-Walters WSJ series on property taxes», η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να ανατρέψει επιπόλαιες και αντιαναπτυξιακές πολιτικές ανάξιων κυβερνήσεων!
Όταν μιά κυβέρνηση ασχολείται μόνο με την αναδιανομή πλούτου, αντί με τη παροχή κινήτρων και διευκολύνσεων και υποδομών για τη δημιουργία πλούτου και για δημιουργική εργασία, τι να σου κάνει η κακομοίρα η νομισματική πολιτική; Σίγουρα από μόνη της δεν μπορεί να δημιουργήσει πλούτο!
Μπορεί βέβαια να συμβάλλει στην αίσθηση σταθερότητας και στην καταπολέμηση του πληθωρισμού και τη σταθεροποίηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του νομίσματος, αλλά δεν μπορεί να ανατρέψει αναξιοκρατικές, αντι-αναπτυξιακές, ισοπεδωτικές και κρατικίστικες επιλογές!
Γι’αυτό, παρά τη συνεχή αύξηση της προσφοράς χρήματος από τις Κεντρικές Τράπεζες, οι οικονομίες δεν λένε να πάρουν μπρός!
Είναι σαν να προσπαθούν να βάλλουν μπρός μια μηχανή που έχει «στολάρει» περιλούζοντάς την με κουβάδες βενζίνης!
Και αυτά χωρίς να αναφέρουμε τα τεράστια ανοίγματα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των περισσοτέρων Κρατών! {Των ΗΠΑ ίσως ξεπερνά τα $30 τρισεκ.}
8. Σε αυτά να προσθέσω και τις ανησυχίες και την αναστάτωση που προκαλεί το BREXIT και που αναγκάζει άτομα και επιχειρήσεις να επανεξετάσουν τις οικονομικές τους κινήσεις και τα σχέδιά του γιά δαπάνες και επενδύσεις!
Η αξία που έχασαν οι επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στα Χρηματιστήρια πρέπει να υπερβαίνει τα $3 τρισεκ.!! μόνο λόγω του BREXIT!
Όλα αυτά μειώνουν τη κινητικότητα των κεφαλαίων και τη ρευστότητα!
Λύσεις υπάρχουν, αλλά θα πάρουν καιρό να εντοπισθούν, να γίνουν αποδεκτές και να εφαρμοσθούν!
Και ας μη ξεχνάμε αυτά που δίδασκε ο Πλάτωνας στους Νόμους, «αλγεινόν το άριστον», δηλαδή οι καλύτερες λύσεις είναι πολύ επίπονες!
___________
* δηλ. (όπως είχα γράψει σε παλαιότερο άρθρο μου = τον Αύγουστο του 2014), «new requirements on full transparency on bank transfers through corresponding banks, and on the opening of new bank accounts, places further strains on the circulation of money and on liquidity!
{for example, the US 2001 Patriot Act, the BIS 2001 «Customer Due Diligence Report», the Guidance Paper on Mobile and Internet Payment Services (MIPS) of the Wolfsberg Working Group of 2014 (with the various updates of the 2006 Guidance on a Risk-Based Approach for Managing Money Laundering Risks and the AML Guidance for Mutual Funds and Other Pooled Investment Vehicles, the Statement against Corruption, etc., and the joint Statement with The Clearing House Association LLC on the appropriate practices to ensure transparency in all banking transactions, may be necessary to fight terrorism and corruption, but are also having a significant effect on liquidity. Likewise the requirement for US banks to submit to the Fed their «living will», that is their plans to self-liquidate in an orderly fashion and without any further support by any US Government agency, also causes them distress and further belt tightening, making them less willing to lend and take risks.»
