γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Μπορεί να μη το γνωρίζατε, αλλά οι αρχαίοι μας πρόγονοι δημιούργησαν το ερωτηματικό σε μία προσπάθεια να προστατέψουν τον γραπτό λόγο από διάφορες γητειές και τεχνάσματα μυστών από άλλες χώρες που, παρά το ότι ήταν βάρβαροι, χρησιμοποιούσαν για τους σκοπούς τους την ιερή αρχαία ελληνική γλώσσα. Γι’ αυτό άλλωστε, το ερωτηματικό είναι σαν μια μικρογραφία ενός αρχαίου οπλίτη που κρατάει μιαν ασπίδα –προφανώς ο οπλίτης είναι η κουκκίδα και το κοίλο μέρος η ασπίδα- για να προστατέψει τους Έλληνες από τα ανίερα κείμενα των Βαρβάρων.
Και τώρα που έχω την προσοχή σας –και ελπίζω να μη πιστέψατε τίποτα από τα παραπάνω, όλα από το μυαλό μου τα έβγαλα- σταματάω να γράφω βλακείες και πάμε να μιλήσουμε για το πώς γράφουμε και την ζημιά που κάνουμε στη γλώσσα μας.
Θυμάστε αυτό το κείμενο του Ελύτη που αφορούσε το γράμμα «ν» στο τέλος των λέξεων και εξηγούσε πόσο τον ενοχλούσε η κατάργησή του; Τι λέτε να έλεγε ο Ελύτης αν ζούσε και έβλεπε τις προτάσεις μας να τελειώνουν με λατινικό ερωτηματικό;
Μπορεί μερικοί από εσάς να σκέφτεστε «μα καλά, τόσοι γράφουν στα greeklish, το ερωτηματικό σε πείραξε;» και ναι, το ερωτηματικό με πείραξε. Ειλικρινά, τα γκρίκλις τα καταλαβαίνω. Έχω φίλους με δυσλεξία που αν έγραφαν με ελληνικό πληκτρολόγιο ή θα έκαναν 5 λεπτά για μια απλή πρόταση, ή δεν θα καταλάβαινα τίποτα από όσα προσπαθούσαν να μου πουν ή η αυτόματη διόρθωση –ο ορκισμένος εχθρός μου, το οτοκορέκτ- θα δημιουργούσε ένα εντελώς ασυνάρτητο κείμενο. Καταλαβαίνω επίσης το να βιάζεται κάποιος τόσο πολύ να στείλει μήνυμα που να μη προλαβαίνει να αλλάξει τη γλώσσα στο πληκτρολόγιο. Όλοι αυτοί ας χρησιμοποιήσουν όποιο ερωτηματικό θέλουν.
Οι υπόλοιποι όμως γιατί το σνομπάρουμε το κακόμοιρο το ερωτηματικό; Μη μου πείτε ότι είναι πιο εύκολο. Το λατινικό ερωτηματικό σε ελληνικό πληκτρολόγιο απαιτεί να πατήσεις Shift και το κουμπί από δίπλα του, δηλαδή δύο κουμπιά. Το ελληνικό απαιτεί να πατήσεις το γράμμα Q. Ξέρετε, Q όπως Question mark. Φαντάζομαι ότι πολλοί ξαφνιάστηκαν, αλλά ναι, κάτι κάνει και το πλήκτρο Q στο ελληνικό πληκτρολόγιο. Επίσης με Shift+Q βάζετε άνω κάτω τελεία, χωρίς να χρειαστεί να αλλάξετε το πληκτρολόγιο στα αγγλικά, να πατήσετε άλλα 2 κουμπιά και μετά να το ξαναλλάξετε στα ελληνικά. Ξέρω, ουάου, αλλά το θέμα μας εδώ δεν είναι η χρήση του πληκτρολογίου αλλά του ερωτηματικού.
Η αλήθεια είναι ότι γενικά υπάρχει μια διάθεση για δανεισμό λέξεων και εκφράσεων από ξένες γλώσσες. Δεν είναι κάποια καινοτομία της δικής μας γενιάς. Όλοι έχουμε ακούσει τα ακαταλαβίστικα ποιήματα του Καββαδία με τις ναυτικές ορολογίες που ακόμα και Έλληνες μεταξύ τους χρησιμοποιούσαν εξελληνισμένες ιταλικές λέξεις και όλοι ξέρουμε καμια χιλιάρα τουρκικές λέξεις που θεωρούμε ελληνικές. Δεν με πειράζει λοιπόν το να δανειζόμαστε εκφράσεις ή ορολογίες από ξένες γλώσσες. Ειδικά στην εποχή του ίντερνετ (ή, αν προτιμάτε, του διαδικτύου) νομίζω ότι είναι κάτι το πολύ φυσιολογικό, όπως ήταν και στους ναυτικούς τα ιταλικά ή στην τουρκοκρατία τα τουρκικά. Αλλά το ρημάδι το ερωτηματικό είναι κάτι το διαφορετικό· είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας.
Φανταστείτε απλά να ξεκινάγαμε μια πρόταση με ανάποδο θαυμαστικό όπως κάνουν οι Ισπανοί. Δεν είναι εντελώς παράλογο; Ναι, γιατί είναι κομμάτι της ταυτότητάς τους και εμάς μας ξενίζει. Φανταστείτε να τονίζαμε τα πάντα στη λήγουσα ή να λέγαμε «-γι-» όπου βλέπαμε δύο λάμδα ή να λέγαμε «α» όποιο όμικρον δεν τονίζεται. Αυτά είναι χαρακτηριστικά της ταυτότητας άλλων γλωσσών, όχι της δικής μας. Δεν είναι κάτι καλό ή κακό, είναι απλά διαφορετικό και είναι πολύ όμορφο που υπάρχει αυτή η διαφορά.
Συνοψίζοντας:
Ελληνικό ερωτηματικό -> ;
Σύμβολο που δεν υπάρχει στην ελληνική γλώσσα και καλό είναι να συνεχίσει να μην υπάρχει -> ?
Υ.Γ. Σε μία συζήτηση σχετικά με τη χρήση του «?» ως ερωτηματικού, μου απάντησαν «ναι, αλλά δίνει πιο μεγάλη έμφαση». Αλήθεια είναι. Είναι κάτι που δεν έχει συνηθίσει το μάτι μας, οπότε μας ξαφνιάζει πιο πολύ από το σημείο στίξης που έχουμε δει εκατομμύρια φορές στη ζωή μας. Και το ανάποδο θαυμαστικό στην αρχή της πρότασης θα ξάφνιαζε πολύ, αλλά δεν το χρησιμοποιούμε για να υποδηλώσουμε έκπληξη. Το να διατηρήσουμε αυτή τη γλώσσα η οποία υποτίθεται ότι είναι ανώτερη από όλες τις υπόλοιπες και για την οποία είμαστε υπερήφανοι είναι ξεκάθαρα θέμα των δικών μας επιλογών. Η γλώσσα είναι κάτι το ζωντανό και εμείς που είμαστε ζωντανοί καθορίζουμε τη μορφή της. Αν επιλέξουμε να την παραμορφώσουμε ή να την προστατέψουμε, είναι αποκλειστικά δική μας επιλογή.
Υ.Γ.2 Έχω έναν τρολ λογαριασμό το twitter όπου προσποιούμαι ότι είμαι αμόρφωτος Σκοπιανός για να τσατίσω Συριζαίους, Νεοδημοκράτες, Χρυσαυγίτες, Σκοπιανούς και γενικά ό,τι μου δίνεται η ευκαιρία να τσατίσω. Δεν υπάρχει πιο αστείο πράγμα από ανορθόγραφα και ασύντακτα τουίτ υπερήφανων Αιλίνον που βρίζουν τους Σκοπιανούς ως αμόρφωτους και αγράμματους. Παρεμπιπτόντως, είναι εξαιρετικά αστείο το πόσο εύκολα ταμπελοποιούμε όλοι μας: οι Συριζαίοι με λένε φασίστα, οι Νεοδημοκράτες με λένε κομμουνιστή ή/και αναρχοάπλυτο, οι Σκοπιανοί και οι Χρυσαυγίτες με λένε προδότη, εγώ τους λέω να πάνε να πνιγούν και ψοφάω στο γέλιο. Και αν απορείτε, ναι, οι Χρυσαυγίτες δήθεν υπερήφανοι απόγονοι του Μεγαλέξανδρου χρησιμοποιούν συχνότερα το λατινικό ερωτηματικό από τους υπόλοιπους.
Υ.Γ.3 Υπάρχει η θεωρία ότι τα σημεία στίξης ξεκίνησαν από τον Αριστοφάνη και τον Ευριπίδη για να βοηθήσουν τους υποκριτές να χρωματίσουν την φωνή τους. Παρόλο που τότε δεν υπήρχε το ερωτηματικό, σκεφτείτε ότι κάθε φορά που βάζετε «?» εκτός από τον Ελύτη απογοητεύετε τον Αριστοφάνη και τον Ευριπίδη. Ή ακόμα καλύτερα, όταν κάποιος γράφει κάτι με μεγάλη δόση εθνικής υπερηφάνειας και βάζει λατινικό ερωτηματικό γράψτε ότι «το ερωτηματικό σου ντροπιάζει τον Οδυσσέα Ελύτη». Μετά αν θέλετε στείλτε μου Print Screen με τον διάλογο· ειλικρινά θα το εκτιμήσω!
