Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φωτογραφία της κοπέλας που με το πρόσωπο πρησμένο από το ξύλο πήγε να ψηφίσει στο δημοψήφισμα. Δεν χρειάζεται κάποια επεξήγηση ή ιδιαίτερες γνώσεις, η ίδια η εικόνα λέει αρκετά για το τι έχει προηγηθεί και προϊδεάζει αρκετά για το τι θα ακολουθήσει. Ακόμα και αν ο Ραχόι καταφέρει να κρατήσει την Ισπανία ενωμένη, αυτή η γυναίκα θα αφηγείται το τι έγινε την ημέρα του δημοψηφίσματος σε όλη της τη ζωή, όπως το ίδιο θα κάνουν και όλοι οι υπόλοιποι που τραυματίστηκαν, οι συγγενείς τους και οι φίλοι τους. Αυτές οι ιστορίες που θα ενώνουν τους Καταλανούς θα είναι οι ίδιες που θα τους διαχωρίζουν από τη Μαδρίτη.
Ένα άλλο πολύ εύκολο συμπέρασμα είναι ότι όλη αυτή η κατάσταση δεν έχει σχέση με την πραγματική δημοκρατία. Εξ ορισμού, η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο όλος ο λαός έχει όλη την εξουσία. Οτιδήποτε άλλο είναι μία μορφή δικτατορίας, είτε ενός ατόμου, είτε λίγων ανθρώπων, είτε των περισσότερων πολιτών. Η τελευταία περίπτωση είναι γνωστή ως «δικτατορία της πλειοψηφίας» και συνήθως την συνδέουμε με τα δημοψηφίσματα. Για να γίνει πιο κατανοητός ως όρος, σκεφτείτε η Ελλάδα να αποτελείται κατά 80% από άτομα ύψους κάτω του 1,60μ και κατά 20% άνω του 1,60μ, τα οποία για κάποιο λόγο έχουν έντονη αντιπαλότητα μεταξύ τους. Με μια σειρά από δημοψηφίσματα, θα μπορούσαν οι κάτω του 1,60 να επιβάλλουν φορολογία καθ’ ύψος, να αποκλείσουν από επιδόματα στους ψηλότερους, να τους εξαιρέσουν από θέσεις εξουσίας, κλπ, και όλα αυτά κάτω από τον δημοκρατικό μανδύα του δημοψηφίσματος και της άμεσης δημοκρατίας. Προφανώς σε αυτή την περίπτωση το 20% δεν συμμετέχει στην εξουσία, οπότε υπάρχει ένα είδος δικτατορίας, στην προκειμένη περίπτωση η «δικτατορία της πλειοψηφίας». Ίσως έτσι αποκομμένοι να αισθάνονται και οι Καταλανοί και ίσως όντως στην Ισπανία να υπάρχει μια μορφή δικτατορίας της πλειοψηφίας, οπότε από εκεί να πηγάζει και η ανάγκη για ανεξαρτητοποίηση.
Για να φτάσει όμως η κατάσταση στα άκρα μετά από τόσο καιρό, πάει να πει ότι τόσο καιρό δεν ήταν στα άκρα –ναι, διαπιστώνω το προφανές, αλλά ας εστιάσουμε εδώ για λίγο. Αν η κατάσταση μέχρι πρόσφατα δεν είχε φτάσει στο απροχώρητο, τότε υπήρχε χώρος για διάλογο. Προφανώς λοιπόν, διάλογος σε ένα βαθμό έγινε. Ο τρόπος όμως με τον οποίο έγινε -και αν κάποιος έχει καλύτερη εκτίμηση της κατάστασης ας με διορθώσει- μας είναι λίγο πολύ οικείος: πολιτικοί κυνήγησαν το προσωπικό όφελος, υπήρξε έξαρση του λαϊκισμού, διχάστηκε ο λαός, δεν τηρήθηκαν υποσχέσεις, αγνοήθηκαν μεγάλα προβλήματα, πράγματα που έχουμε ζήσει και που, επειδή δεν μάθαμε τίποτα από τα λάθη μας, σίγουρα θα ξαναζήσουμε.
Ένα ακόμα déjà vu που πρόκειται να επαναληφθεί είναι και η στάση των “ξένων” δυνάμεων. Η ΕΕ έχοντας γιγαντιαίο οικονομικό όφελος από την παραμονή της Καταλονίας στην Ισπανία, άρα και στην Ευρωπαϊκή και την νομισματική Ένωση, κάνει ότι δεν βλέπει. Η Ρωσία κατηγορείται –και μάλλον δίκαια- ότι κάνει ιντερνετικό πόλεμο στη Μαδρίτη, έχοντας προφανές κέρδος από οποιαδήποτε αποσταθεροποίηση εντός ενός ανταγωνιστή, στην προκειμένη περίπτωση της ΕΕ. Η Ελλάδα, όπως πάντα, είναι απροετοίμαστη για σημαντικότατες γεωπολιτικές εξελίξεις και αρκούμαστε σε μικροκομματικές δηλώσεις.
Το σημαντικότερο όμως συμπέρασμα που μπόρεσα να βγάλω από το Καταλανικό δημοψήφισμα είναι ότι είμαστε ξερόλες. Ναι, δεν είναι κάτι καινούριο, αλλά δεν παύει να είναι εντυπωσιακό. Όλοι ξαφνικά έγιναν γνώστες της Ισπανικής σύγχρονης ιστορίας, με απόψεις που σχημάτισαν προχθές τις οποίες υπερασπίζονται με πάθος και με λεπτομέρειες για τις διπλωματικές σχέσεις Βαρκελώνης-Μαδρίτης από τον Φράνκο και μετά που απορείς πως τις έμαθαν και αν θα τις θυμούνται μεθαύριο. Μιλάμε για τα ίδια άτομα που αν τα ρωτήσεις ποιός ήταν Πρωθυπουργός όταν με τον Αττίλα 2 χάθηκε η μισή Κύπρος θα σου απαντήσουν «ξέρω γω; Ο Παπαδόπουλος δεν ήταν τότε;».
Τα προβλήματα που χωρίζουν μία χώρα στα δύο δεν είναι ποτέ απλά. Αν ρωτήσουμε κάποιον «γιατί η Ελλάδα μπήκε στα μνημόνια;» και μπορεί να απαντήσει με μία μόνο πρόταση, τότε μάλλον τα κομματικά γυαλιά δεν τον αφήνουν να έχει μία ρεαλιστική άποψη. Το ίδιο ισχύει στο γιατί εξελέγη ο Ντόναλντ Τραμπ, πώς αποφασίστηκε το Brexit, και φυσικά στο Καταλανικό δημοψήφισμα. Οι λαοί μπορεί να παρασύρονται, αλλά δεν είναι ηλίθιοι και τα μεγάλα τους προβλήματα δεν είναι μονοδιάστατα. Μπορούμε να έχουμε άποψη, αλλά καλό είναι να είμαστε διαλακτικοί όταν βλέπουμε ολόκληρα κράτη να κόβονται στα δύο, και πολύ περισσότερο όταν η χώρα που διχάζεται είναι η δικιά μας.
Για να διαβάσετε δωρεάν το βιβλίο του Δημήτρη Κοντογιάννη «Δεν έχουμε Δημοκρατία: Μια κάπως μποέμ απόδειξη για κάτι που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζαμε», πατήστε εδώ!
