γράφει ο Στάθης Κάσσιος.
Ήταν αρχές του 2020 όταν έκρουσα τον κώδωνα του κινδύνου σε προηγούμενα άρθρα μου (δείτε ΕΔΩ και ΕΔΩ) για μια επερχόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση, τη δυσκολία απορρόφησής της από την ελληνική οικονομία παράλληλα με το διογκούμενο δημόσιο χρέος. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ή προβλέψει αυτό που επακολούθησε. Ακόμη και καταξιωμένοι επιστήμονες, οικονομολόγοι διεθνούς εμβέλειας, think tanks που ασχολούνται με αναλύσεις, τάσεις και γεωπολιτικές προβλέψεις, δεν αντιλήφθηκαν την ταχεία επέλαση της επιθετικής πανδημίας του Covid-19 η οποία επέφερε ίσως τη χειρότερη παγκόσμια οικονομική και υγειονομική κρίση του αιώνα σε όρους μεγέθους και διάρκειας. Οι ανεπτυγμένες χώρες και οι οικονομίες τους βρίσκονται σε ύφεση και όσο καθυστερεί η έλευση του εμβολίου, ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός συνεχίζεται, το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος αυξάνεται ανεξάρτητα αν δεν συζητείται στο τύπο. Αν και η κατανάλωση πολλών προϊόντων λιανικής δεν έχει επηρεαστεί λόγω του ότι δεν υποκαθιστούνται εύκολα σε περιόδους κρίσης, ο τομέας των υπηρεσιών έχει συρρικνωθεί. Το παγκόσμιο ΑΕΠ βρίσκεται σε καθίζηση αφού οι προβλέψεις και τα δεδομένα δείχνουν -8%, μιλάμε δηλαδή για τρισεκατομμύρια δολάρια που θα χαθούν ή έχουν χαθεί ήδη για το 2020 και 2021. Ολόκληρες βιομηχανίες έχουν καθηλωθεί ή βρίσκονται σε καθεστώς πτώχευσης, εργασιακές σχέσεις έχουν αλλάξει ανεπιστρεπτί και μια νέα εποχή ανατέλλει με πολλές τεχνολογικές, κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις για το άμεσο μέλλον το οποίο αφορά τον παγκόσμιο πληθυσμό. Στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου οι ψηφιακές δεξιότητες υστερούν και οι underground οικονομίες είναι μονόδρομος, όσοι δεν μεταπήδησαν στη τηλεργασία κινδυνεύουν να παραμείνουν στην ανεργία για αρκετό διάστημα ενώ ο πληθωρισμός στα είδη πρώτης ανάγκης θα δυσχεραίνει περισσότερο το βιοτικό τους επίπεδο και η φτώχια θα αυξάνεται.
Τα συνολικά κόστη ανά κράτος είναι δύσκολο να οριστούν γιατί κάθε χώρα διαθέτει διαφορετικούς τομείς που επηρεάζονται με διαφορετικό τρόπο από την αλλαγή στις παγκόσμιες σχέσεις, τις παγκόσμιες συναλλαγές και εμπόριο. Η πανδημία συνεχίζεται, αναζωπυρώνεται μάλιστα σε αρκετές χώρες που ήδη πέρασαν το πρώτο κύμα ενώ οι κυβερνήσεις προσπαθούν να ισορροπήσουν την κατάσταση με τη προστασία της δημόσιας υγείας παράλληλα με το να επιβάλλουν μέτρα επαναλειτουργίας των αγορών. Μεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα προσπαθούν να δώσουν ώθηση στον τουρισμό από τον οποίο εξαρτάται ένα μεγάλο μέρος του ετήσιου ΑΕΠ της. Πολλές βιομηχανίες και επιχειρήσεις που στηρίζονταν στο proximity, θα λειτουργούν εφεξής με δεδομένα αποστασιοποίησης και αναγκαστικά θα παραμείνουν σε υπο-λειτουργία και παύση όπως οι εκδηλώσεις, οι παραστατικές τέχνες, τουριστικές υπηρεσίες και υπηρεσίες φιλοξενίας (Airbnb) κτλ. Βλέπουμε όμως ότι και πιο παραδοσιακοί τομείς σημαντικής παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας όπως η ναυτιλία να έχει πληγεί αφού αρκετές χώρες απαγορεύουν ακόμα την αλλαγή πληρωμάτων ναυτικών λόγω του Κορονοϊού.
Σε όλες τις χώρες που έχουν πληγεί από τον Κορονοϊό παρατηρείται μειωμένη οικονομική δραστηριότητα, οι ζωές των πολιτών έχουν αλλάξει άρδην αφού εκατομμύρια θα υποστούν την οικονομική καταστροφή, υψηλή ανεργία, μείωση του γενικού βιοτικού επιπέδου και ριζική αλλαγή στις εργασιακές σχέσεις. Πρώην εργασιακά οφέλη και δικαιώματα που ενώ είχαν καθιερωθεί τόσα χρόνια, τώρα αίρονται ή αναθεωρούνται.
Η Ελλάδα ως χώρα βίωνε ήδη τη τελευταία δεκαετία μια πρωτόγνωρη οικονομική κρίση με αποτέλεσμα η πανδημία να εμβαθύνει περισσότερο τα δομικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που την ταλαιπωρούν και προσπαθούσε να διορθώσει. Αναμφίβολα, δεν φταίνε οι κυβερνήσεις για τον Covid19. Όπως και το 2007-2008 όταν ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, έτσι και τώρα, θα πρέπει η Ευρώπη να έχει πάντα έτοιμα στο συρτάρι της επιτροπής και των Βρυξελλών, σχέδια αντιμετώπισης κρίσεων όπως αυτής που ο κόσμος διανύει και να μην βρίσκεται προ εκπλήξεων όταν συμβαίνουν πραγματικά οι οικονομικές ή υγειονομικές κρίσεις απαιτώντας τεράστια χρηματικά ποσά για ανάκαμψη. Ζούμε σε μια εποχή υψηλής αβεβαιότητας και η διαχείριση κρίσεων τωρινών και μελλοντικών πρέπει να είναι υψηλά στην ατζέντα της κάθε κυβέρνησης όπως και σε Ευρωπαϊκό θεσμικό επίπεδο.
Τα πακέτα βοήθειας από τις κυβερνήσεις προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, θα πρέπει να βοηθάνε να στέκεται μια οικονομία αλώβητη σε ακραίες συνθήκες και να ισχυροποιείται η εθνική παραγωγή, χωρίς αυτά τα πακέτα να αποτελούν αναγκαστικά νέα δάνεια σε χώρες που είναι ήδη υπερχρεωμένες με μη εξυπηρετούμενα καταναλωτικά, στεγαστικά, επιχειρηματικά δάνεια. Πολλοί οικονομολόγοι ανά τον κόσμο αναρωτιούνται δικαίως ποιος θα πληρώσει τον “λογαριασμό” από τα κεφάλαια στήριξης που ρίχνουν οι κυβερνήσεις ή αυτά που πρόσφατα αποφάσισε η ΕΕ για τα κράτη μέλη της, πακέτα βοήθειας, επιχορηγήσεις και χαμηλότοκα δάνεια που δίνονται και θα δοθούν για να αντιμετωπιστεί η κρίση του Κορονοϊού. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα επέλθει το 2022 ή αργότερα υψηλή φορολόγηση και περικοπές πάλι σε μισθούς και συντάξεις, προκειμένου να καλυφθούν οι χαμένοι κυβερνητικοί προϋπολογισμοί που προβλέπει το σύμφωνο δημοσιονομικής σταθερότητας, να καλυφθούν επίσης τα αυξημένα ελλείμματα και οι δαπάνες που φτάνουν αυτή τη στιγμή από 8% έως 15% στις χώρες της ευρωζώνης; Αν τα ταμεία ανάκαμψης αποτελέσουν αργότερα μια πιθανή παγίδα και οι κυβερνήσεις επιβάλλουν υφεσιακές πολιτικές, θα επηρεάσουν με αρνητικό πρόσημο την όποια οικονομική ανάπτυξη δημιουργήσουν σήμερα τα κεφάλαια στήριξης και οι πολίτες θα δυσκολευτούν να βιώσουν πάλι την κανονικότητα στις ζωές τους.
Οι πιθανές κρίσεις (κλίμα, υγεία, οικονομία, κτλ.) πρέπει να αντιμετωπίζονται με το να μειώνεται η επιρροή τους πριν ακόμα συμβούν και αυτό μπορεί μόνο να εφαρμοστεί αν οι κυβερνήσεις σε εθνικό, Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, επεξεργάζονται σχέδια και σενάρια αντιμετώπισης για τις οικονομικές, υγειονομικές, κλιματικές επιπτώσεις μελλοντικών γεγονότων και διαταραχών. Η δημιουργία ειδικών ταμείων για να χρηματοδοτείται προκαταβολικά και με επάρκεια η κάθε οικονομία όταν μια κρίση λαμβάνει μέρος, είναι πια αναγκαίο μέτρο ανεξάρτητα αν απέχουμε από την υλοποίηση του όταν συγκεκριμένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τα πιο ισχυρά) αντιμετωπίζουν την αλληλεγγύη και την οικονομική στήριξη σε διαφορετικό πλαίσιο κατανόησης, εφαρμογής και ερμηνείας.
Το μέλλον της ανθρωπότητας θα οριστεί με βάση τα βήματα που κάνουμε σήμερα για να θωρακίζουμε τις οικονομίες, να σχεδιάζουμε καλύτερες κοινωνικές πολιτικές και θεσμικά δίχτυα προστασίας έτσι ώστε οι παγκόσμιοι ηγέτες να είναι προσανατολισμένοι σε ένα καλύτερο αύριο που όπως απέδειξε και η κρίση του Κορονοϊού είναι κοινό για όλους.
Ευστάθιος Κάσσιος
Οικονομολόγος / Σύμβουλος Επιχειρήσεων
