γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Κανείς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς θα γίνουν οι εκλογές, αν θα έχει ψηφιστεί προς αναθεώρηση το άρθρο του Συντάγματος σχετικά με την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, αν θα ξαναοδηγηθούμε σε εκλογές σε λιγότερο από έναν χρόνο λόγω μη εκλογής Προέδρου, αν αυτές θα γίνουν όντως με απλή αναλογική κ.ο.κ. Αυτό όμως που μπορούμε να γνωρίζουμε είναι το τι συμφέρει τον Αλέξη Τσίπρα και τον Κυριάκο Μητσοτάκη και, με βάση αυτό, να προσπαθήσουμε να μαντέψουμε το πώς θα μοιάζουν οι επόμενοι μήνες στη χώρα μας.
Αρχικά, όπως συνήθως, ας ξεκαθαρίσουμε το εξής: για χάρη του άρθρου όλοι, πολιτικοί αρχηγοί, Βουλευτές, κόμματα κλπ, ενεργούν αποκλειστικά με βάση το δικό τους συμφέρον. Αν το συμφέρον κάποιου ταυτίζεται με κάποιου άλλου, π.χ. των χαμηλοσυνταξιούχων ή του κόμματός του ή της ελληνικής οικονομίας, τότε μπορεί να φανεί ότι ενέργησε με βάση κάποια ηθική υποχρέωση ή το συμφέρον του τόπου. Θα ξέρουμε όμως ότι σε αυτό το άρθρο όλοι –πολιτικοί, κόμματα, ψηφοφόροι- ενεργούν με βάση μόνο το δικό τους όφελος και ως όφελος σε αυτή την περίπτωση ορίζουμε τη μέγιστη δυνατή εξουσία στο βάθος του χρόνου.
Επίσης, υποθέτουμε με βάση τα σημερινά δεδομένα. Δεν γνωρίζουμε αν θα συμβεί ένα ακόμα Μάτι ή αν θα χρειαστεί κούρεμα στις καταθέσεις επειδή θα συνεχίσουν να χάνουν οι ελληνικές τράπεζες την σχεδόν ανύπαρκτη αξία τους (χαρακτηριστικά, επί ΣΥΡΙΖΑ έχει χαθεί το 98% της αξίας των τραπεζών, το μισό από αυτό τον τελευταίο χρόνο που από ό,τι φαίνεται έχουν παρατηθεί όλα στην τύχη τους και όχι επί Βαρουφάκη. Ναι, και εγώ σοκαρίστηκα όταν το έμαθα.)
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με το μεγάλο κεφάλι: τι συμφέρει τον Αλέξη Τσίπρα; Προφανώς τον συμφέρει να παραμείνει Πρωθυπουργός και μετά τις εκλογές, αυτό όμως φαίνεται εξαιρετικά απίθανο εώς αδύνατο. Πάμε λοιπόν στον αμέσως επόμενο στόχο: να ξαναγίνει Πρωθυπουργός κάποια στιγμή στο μέλλον, π.χ. στις μεθεπόμενες εκλογές. Ακριβώς εκεί αρχίζει το μπέρδεμα που ζούμε τους τελευταίους μήνες.
Νομίζω όλοι συμφωνούμε ότι είναι μάλλον απίθανο να έχει στο μέλλον ο Αλέξης Τσίπρας μια δυνατή πλειοψηφία παρόμοια με αυτή του 2015 και μάλλον αυτό το έχει καταλάβει και ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας. Άρα ο μόνος τρόπος για να ξαναγίνει Πρωθυπουργός είναι μέσω κάποιας συγκυβέρνησης.
Εκεί υπάρχουν δύο ενδεχόμενα. Το πρώτο (θυμίζω, μιλάμε για τις μεθεπόμενες εκλογές όπου θα ισχύει πλέον απλή αναλογική), είναι να είναι ο ΣΥΡΙΖΑ δεύτερο κόμμα και να συνεργαστεί είτε με το ΚΙΝΑΛ, είτε με κάποιο άλλο κόμμα. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρχουν αρκετές γέφυρες με το ΚΙΝΑΛ, οι οποίες παρά τις έντονες προσπάθειες του ΣΥΡΙΖΑ κολλάνε σε ένα πράγμα: οι ψηφοφόροι του ΚΙΝΑΛ σιχαίνονται τον Τσίπρα. Στην πραγματικότητα δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει τελείως μια συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΚΙΝΑΛ, μπορεί όμως να αποκλείσει μια συγκυβέρνηση Τσίπρα-Φώφης. Σίγουρα υπάρχουν άτομα μέσα στο ΚΙΝΑΛ που καλοβλέπουν μια τέτοια συνεργασία, αλλά όσο παραμένει πρόεδρος η Φώφη Γεννηματά θα παραμένει αδύνατη. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που έγινε πριν λίγες ημέρες η μεγάλη επίθεση στο ΚΙΝΑΛ, η οποία απέτυχε παταγωδώς αφού κατέληξε να το συσπειρώσει και να δυναμώσει την πρόεδρό του.
Υπάρχει όμως περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ να συνεργαστεί με άλλο κόμμα, πέρα από το ΚΙΝΑΛ; Αν με κάποιο τρόπο ο Πάνος Καμμένος καταφέρει να ξαναβρεθεί στη Βουλή μέσω των ΑΝΕΛ ή κάποιου άλλου νέου συνδυασμού (όπως φημολογείται τις τελευταίες ημέρες), τότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υπάρξει κάποια συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα. Υπάρχει επίσης η περίπτωση να βρεθούν κάποια στιγμή στη Βουλή και νέα κόμματα που θα ήταν θετικά στο να συνεργαστούν, όπως κάποιος πολιτικός απόγονος της Ένωσης Κεντρώων ή του Ποταμιού, αλλά αυτό είναι ένα ενδεχόμενο για το οποίο δεν μπορούμε ακόμα να κάνουμε σοβαρές υποθέσεις.
Υπάρχει όμως και η αρκετά συζητημένη περίπτωση συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ. Δεν υπάρχει πολιτική συζήτηση τα τελευταία δύο χρόνια που να μην έχω ακούσει κάποιον να πετάγεται και να υποστηρίζει με σιγουριά αυτό το σενάριο. Το πρόβλημα, και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από το ΚΙΝΑΛ, είναι ότι δεν μπορεί να υπάρξει συγκυβέρνηση Τσίπρα-Μητσοτάκη. Όσο οι δυο τους είναι πρόεδροι, είναι αρκετά ξεκάθαρό ότι τα κόμματά τους θα είναι αντίπαλα. Και πάλι, λοιπόν, έχουμε ένα σενάριο όπου αυτό που κρατάει τον ΣΥΡΙΖΑ μακριά από την εξουσία είναι η παρουσία του Αλέξη Τσίπρα.
Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι σε κάποιες επόμενες εκλογές να είναι ο ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα με τον Αλέξη Τσίπρα πρόεδρό του. Προφανώς σε αυτό το σενάριο θα βρεθεί κάποιο κόμμα για να συνεργαστεί μαζί του. Το μόνο που χρειάζεται πέρα από την νίκη στις εκλογές, είναι να έχει παραμείνει πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ μέχρι τότε, παρόλο που μια αλλαγή προέδρου θα ανανέωνε το κόμμα και θα έκανε το σενάριο της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ πολύ πιο εφικτό.
Αυτό που βλέπουμε λοιπόν είναι ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκδοχές όπου συμφέρει τον ΣΥΡΙΖΑ να αποχωρήσει από πρόεδρος ο Αλέξης Τσίπρας. Αυτό λοιπόν που βλέπει ως βέλτιστο σενάριο ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι το ίδιο με το βέλτιστο σενάριο του Αλέξη Τσίπρα. Έτσι λοιπόν προκύπτει ο δεύτερος στόχος του: να παραμείνει όσο το δυνατόν περισσότερο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Ποια είναι όμως η βέλτιστη εκλογική τακτική για να προστατέψει τον εαυτό του;
Επειδή προφανώς δεν έχετε τίποτα καλύτερο να κάνετε, ας ξαναπάρουμε περιπτώσεις.
Α) Όλες οι εκλογές γίνονται τέλη Μαΐου μαζί με όλες τις υπόλοιπες
Σε αυτή την περίπτωση ο Αλέξης Τσίπρας θα έχει ηττηθεί μία μόνο φορά, με το ποσοστό με το οποίο θα χάσει στις εθνικές εκλογές. Αν χάσει για παράδειγμα με ένα ρεαλιστικό 7% στις εθνικές εκλογές και με 10% στις Ευρωεκλογές, τότε μετά από λίγο καιρό όλοι θα θυμούνται το 7% και δικαιολογημένα θα έχουν ξεχάσει το 10%. Αν χάσει με 7% στις εθνικές και 5% στις Ευρωεκλογές, και πάλι θα συμβεί το ίδιο, κάτι το οποίο είναι αρκετά διαχειρίσιμο. Ταυτόχρονα, έχει τη δυνατότητα να γεμίσει το ευρωψηφοδέλτιο με άτομα που μπορεί να απειλήσουν στο μέλλον τη θέση του, τα οποία δεν είναι σίγουρο ότι θα εκλεγούν, ισχυροποιώντας έτσι την εσωκομματική κυριαρχία του.
Β) Να κάνει εθνικές εκλογές πριν τον Μάιο
Αν μικρύνει τη διαφορά στις Ευρωεκλογές που θα ακολουθήσουν, θα έχει ήδη χτίσει αφήγημα ανάκαμψης. Αν αυξηθεί η διαφορά, θα μπορεί να διαχειριστεί την ήττα λέγοντας ότι η ψήφος στις Ευρωεκλογές είναι χαλαρή. Επίσης, παρά το ότι θα είναι σε διαφορετικές ημερομηνίες, οι δύο εκλογές θα είναι αρκετά κοντά για να περάσουν στο μυαλό του ψηφοφόρου ως μία διαδικασία, μειώνοντας έτσι την φθορά για τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ. Επιπλέον, κερδίζει έναν μικρό αιφνιδιασμό σε βάρος της ΝΔ.
Γ) Να κάνει εθνικές μετά τον Μάιο
Αν μειωθεί η διαφορά από τις Ευρωεκλογές, τότε πάλι θα μπορεί να χτίσει αφήγημα ανάκαμψης. Αν όμως αυξηθεί, τότε θα είναι η δεύτερη ήττα του σε λιγότερο από 6 μήνες και χωρίς σημάδια ανάκαμψης. Εκεί θα αρχίσει να γίνεται σαφές και στο τελευταίο στέλεχος ότι το συμφέρον του ΣΥΡΙΖΑ έχει πάψει να ταυτίζεται με αυτό του Αλέξη Τσίπρα. Επίσης, αν κάποιος μεγαλοεπιχειρηματίας ήθελε να στηρίξει οικονομικά τον ΣΥΡΙΖΑ στον προεκλογικό του αγώνα, θα το ξανασκεφτεί πριν πετάξει τα λεφτά του αν δει ότι πιθανότατα θα ακολουθήσει άλλη μια ήττα και εσωκομματική αστάθεια, προκαλώντας έτσι μια πιθανή σοβαρή οικονομική ζημιά στο κυβερνών κόμμα. Και όλα αυτά με μία μέτριου μεγέθους ήττα και όχι πανολεθρία για τον ΣΥΡΙΖΑ στις Ευρωεκλογές. Το σημαντικότερο όμως είναι το εξής: πόσες ήττες πρέπει να υποστεί ο ΣΥΡΙΖΑ μέχρι να αποφασίσουν οι καλομαθημένοι από την εξουσία πρώην Πασόκοι ότι αρκετά ανέχτηκαν τον Αλέξη Τσίπρα; Δύο; Τρεις; Με τις ευρωεκλογές πριν τις εθνικές, ο Αλέξης Τσίπρας φορτώνει τον εαυτό του με μία ακόμα ήττα και μειώνει δραστικά τον χρόνο παραμονής του στην ηγεσία του κόμματός του.
Προφανώς λοιπόν τα καλύτερα σενάρια για τον ίδιο είναι να γίνουν οι εθνικές εκλογές πριν ή, ακόμα καλύτερα, μαζί με τις ευρωεκλογές. Έτσι θα μπορεί να παραμείνει με μια σχετική ευκολία στο τιμόνι του ΣΥΡΙΖΑ και να περιμένει να φθαρεί η ΝΔ στις επόμενες εκλογικές διαδικασίες, όταν η αντιπάθεια προς τον νυν Πρωθυπουργό θα έχει εξασθενίσει*.
Αυτά όμως για τον Αλέξη Τσίπρα. Τι συμφέρει όμως τον Κυριάκο Μητσοτάκη; Όπως και πριν, θα υποθέσουμε για χάρη του άρθρου ότι ο πρόεδρος της ΝΔ ενεργεί με βάση καθαρά το προσωπικό και όχι το κομματικό ή το εθνικό συμφέρον. Τι μπορεί όμως να κάνει με βάση το προσωπικό του συμφέρον;
Πριν τις εθνικές εκλογές οι κινήσεις του είναι πολύ περιορισμένες. Αυτό που μπορούσε –και ήδη κάνει- ήταν να επιλέξει ανάμεσα σε ένα τυπικό και ένα πολύ δυνατό ευρωψηφοδέλτιο. Διαλέγοντας να κατεβάσει κορυφαία στελέχη –ανάμεσά τους και τον πρώην πρόεδρο Βαγγέλη Μεϊμαράκη- ουσιαστικά αυξάνει την πίεση προς τον Αλέξη Τσίπρα, προσπαθώντας να τον αναγκάσει να επισπεύσει τις εθνικές εκλογές. Όπως είπαμε και παραπάνω, μια μεγάλη ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές πριν τις εθνικές θα είναι πολύ χειρότερη από μια ήττα την ίδια μέρα με αυτή στις εθνικές.
Τι μπορεί να κάνει όμως μετά τις εθνικές εκλογές;
Εκεί τα σενάρια είναι τρία, ανάλογα με την πλειοψηφία που θα έχει συγκεντρώσει η ΝΔ μαζί με το ΠΑΣΟΚ.
Α) Να κριθεί αναθεωρηταίο το άρθρο του Συντάγματος για τη μη διάλυση της Βουλής λόγω μη εκλογής ΠτΔ. Σε αυτή την περίπτωση, πιθανότατα θα αναθεωρηθεί το άρθρο πριν την εκλογή του επόμενου ΠτΔ και εκτός απροόπτου η κυβέρνηση θα έχει ως δεδομένη την τετραετία. Είναι κάτι που συμφέρει τόσο τον Αλέξη Τσίπρα όσο και τον Κυριάκο Μητσοτάκη, αφού από την πόλωση μεταξύ τους βγαίνουν κερδισμένοι και θα δυνάμωνε εσωκομματικά τη θέση τους αν συνεχιζόταν για ακόμα 4 χρόνια.
Β) Να μη κριθεί αναθεωρηταίο το άρθρο για τον ΠτΔ, αλλά ΠΑΣΟΚ-ΝΔ να έχουν αρκετές έδρες για να προσπαθήσουν να βρουν συνεργασίες για άμεση αλλαγή του εκλογικού νόμου. Σε αυτή την περίπτωση είναι βέβαιο ότι αν υπάρχει η δυνατότητα θα καταργηθεί άμεσα η απλή αναλογική και θα επανέλθει η ενισχυμένη που ισχύει σήμερα, κάτι που παρεμπιπτόντως συμφέρει πολύ το ΠΑΣΟΚ και τα άλλα μικρότερα κόμματα που μπορεί να μπουν στη Βουλή (π.χ. κόμμα Βελόπουλου ή κάποιο κόμμα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ). Αν γίνει αυτό θα ξαναέχουμε εκλογές στα μισά της τετραετίας, σε κάποια περίοδο που θα συμφέρει τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Αυτό δεν είναι ένα κακό σενάριο για τον Αλέξη Τσίπρα, αν μέχρι τότε έχει χάσει μία και όχι δύο φορές. Αν δηλαδή οι εθνικές εκλογές γίνουν μετά τις ευρωεκλογές, χάσει σε όλες ο ΣΥΡΙΖΑ και 2 χρόνια μετά ξαναχάσει σε εθνικές, τότε είναι βέβαιο ότι ο Αλέξης Τσίπρας δεν θα καταφέρει να παραμείνει πρόεδρος, όσο και αν έχει μειώσει τη διαφορά. Αν αντίθετα έχει χάσει μόνο μία φορά και δύο χρόνια μετά μειώσει τη διαφορά, μπορεί να προβάλλει ένα αφήγημα αριστερής ανάκαμψης.
Γ) Να μη κριθεί αναθεωρηταίο το άρθρο για ΠτΔ και να μη συγκεντρώνουν 201 έδρες ΚΙΝΑΛ-ΝΔ και κάποιο άλλο πρόθυμο κόμμα για άμεση αλλαγή του εκλογικού νόμου. Σε αυτή την περίπτωση, αφού ψηφιστεί η αλλαγή του εκλογικού νόμου (του οποίου η εφαρμογή όμως θα αρχίσει από τις μεθεπόμενες εκλογές), ο Κυριάκος Μητσοτάκης πιθανότατα θα προχωρήσει σε εσπευσμένη εκλογή του ΠτΔ, κάτι που συνταγματικά ο Πρωθυπουργός έχει το δικαίωμα να κάνει. Εκεί, αν η Βουλή που θα προκύψει δεν τον συμφέρει, μπορεί να ξανακάνει εθνικές εκλογές, για τρίτη φορά μέσα σε ένα έτος, ώστε να προκύψει κάποια ικανοποιητική για αυτόν πλειοψηφία, αφού πλέον θα ισχύει ο νέος εκλογικός νόμος που ο ίδιος θα έχει υπερψηφίσει. Παρά το ότι αυτό το σενάριο είναι το πιο δυναμικό, είναι σίγουρο ότι θα πλήξει το προφίλ των δύο προέδρων. Για τον ένα λόγω των απανωτών ηττών, για τον άλλον για την συνεχόμενη μείωση της διαφοράς. Έτσι, αυτή η αστάθεια, παρά το ηγετικό προφίλ που θα περιμέναμε να τους δημιουργεί,στην πραγματικότητα δεν βολεύει κανέναν από τους δύο.
Άρα;
Άρα, με βάση μόνο τα εκλογικά σενάρια του κοντινού μέλλοντος, βλέπουμε ότι ο Αλέξης Τσίπρας έχει κέρδος από μία σταθερή κυβέρνηση της ΝΔ –σε αντίθεση με τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ- και ότι από αυτό το σενάριο επωφελείται και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Δεν αποκλείω το να έχει κάποιον άσσο στο μανίκι του ο νυν Πρωθυπουργός και να τον συμφέρει επικοινωνιακά η αναμονή μέχρι τον Οκτώβρη, αλλά αυτό δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε, όπως και ο ίδιος δεν γνωρίζει το κατά πόσο θα του βγεί ένα επικοινωνιακό παιχνίδι –ειδικά μετά το φιάσκο των πρόσφατων επικοινωνιακών παιχνιδιών του. Θεωρώ λοιπόν ότι ο Αλέξης Τσίπρας και ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα κυνηγήσουν το μέγιστο όφελος και αυτό, υπό τις συνθήκες που γνωρίζουμε σήμερα, είναι οι εθνικές εκλογές να γίνουν τον Μάιο.
*Αν σας φαίνεται περίεργο το να «εξασθενεί» με την πάρωδο του χρόνου η αντιπάθεια προς ένα πρόσωπο, δείτε πώς μιλάνε σήμερα οι Πασόκοι για τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη ή τον Αντώνη Σαμαρά και πώς μιλάνε οι Νεοδημοκράτες για τον Κώστα Σημίτη ή τον… Αντώνη Σαμαρά! Βλέπετε πόσα πράγματα μπορούν να ξεχαστούν και να συγχωρεθούν σε βάθος χρόνου; Μη κρίνουμε λοιπόν το μέλλον του Τσίπρα με βάση τα σημερινά μας αισθήματα για αυτόν.
