Ξέρετε τι μοιάζει πάρα πολύ με την πρόβλεψη του καιρού; Η πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, μονίμως οι δημοσκόποι πέφτουν έξω και κάνουν λάθη επίτηδες για να ευνοήσουν εκείνους που τους πληρώνουν, εκτός φυσικά από όλες εκείνες τις ασύγκριτα περισσότερες φορές που δεν κάνουν λάθος και κάνουν σωστή πρόβλεψη. Αλλά ποιός θυμάται μια σωστή δημοσκόπηση; Ποιός θυμάται μία ημέρα που οι μετεωρολόγοι προέβλεψαν λιακάδα και τελικά είχε λιακάδα;
Ξέρω τι σκέφτεστε. Το 61% ΟΧΙ ενώ οι δημοσκόποι προέβλεπαν νίκη του ΝΑΙ. Να όμως το πιο περίεργο από όλα: οι δημοσκοπήσεις τότε είχαν σωστά αποτελέσματα όταν προέβλεψαν νίκη του ΝΑΙ και προφανώς δεν το λέω επειδή ο Αλέξης Τσίπρας αποφάσισε να ερμηνεύσει κατά το δοκούν το ήδη ασαφές ερώτημα του δημοψηφίσματος.
Γιατί το λέω αυτό και μάλιστα με τόση σιγουριά; Πριν απαντήσουμε, ας πάμε στο μακρινό 2000, τότε που οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν οριακή νίκη του Κώστα Καραμανλή έναντι του Κώστα Σημίτη και επαληθεύτηκαν από τα exit polls, για να διαψευστούν όμως τελικά από το αποτέλεσμα της κάλπης. Ας δεχτούμε λοιπόν ότι οι δημοσκοπήσεις έβγαζαν επίτηδες λάθος αποτέλεσμα επειδή έπαιρναν χρήματα για επηρεάσουν τον λαό. Τα exit polls γιατί να κάνουν λάθος;
Η απάντηση στην πραγματικότητα είναι πολύ απλή: οι δημοσκοπήσεις δεν έκαναν λάθος στην εκτίμησή τους για το πώς θα ψηφίσει το συγκεκριμένο εκλογικό σώμα. Το λάθος δεν ήταν στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων αλλά στο ποιοι είναι οι ψηφοφόροι. Το 2000 υπήρξε το πολύ γνωστό –και σε αντίθεση με άλλα, αποδεδειγμένο- σκάνδαλο των παράνομων ελληνοποιήσεων. Μετά από την προσθήκη δεκάδων χιλιάδων ψηφοφόρων, ο εκλογικός χάρτης προφανώς άλλαξε δραστικά και αύξησε σημαντικότατα το περιθώριο σφάλματος οποιασδήποτε πρόβλεψης.
Αντίστοιχα, στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις οι εταιρείες δημοσκοπήσεων συμφωνούν ότι το εκλογικό σώμα είναι σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτο. Στο δημοψήφισμα, για παράδειγμα, ψήφισαν πολύ περισσότεροι νέοι σε ηλικία ψηφοφόροι από ό,τι συνήθως ενώ πολλοί ψηφοφόροι τελευταία στιγμή άλλαξαν άποψη και δεν πήγαν καν στην κάλπη. Χαρακτηριστικό της ψυχολογίας των ψηφοφόρων ήταν και το εκπληκτικά υψηλό 5,8% που συγκέντρωσαν τα λευκά και τα άκυρα. Παρόλα αυτά, ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες, οι δημοσκόποι είχαν ως ακόμα μεγαλύτερο εχθρό τον χρόνο, αφού η εκλογική περίοδος στην πραγματικότητα κράτησε μία εβδομάδα ή και λιγότερο, αν υπολογίσουμε τον χρόνο από τη στιγμή που δημοσιεύτηκε το ερώτημα του δημοψηφίσματος.
Μιας και το θίξαμε, ξέρετε πόσος χρόνος απαιτείται για να γίνει μία σωστή δημοσκόπηση; Όχι; Ε τότε πώς και γιατί τις κρίνετε; Τι νομίζετε ότι είναι οι σοβαρές δημοσκοπήσεις, ερωτηματολόγιο στο Facebook που σου λέει ποιός είσαι από τα «Φιλαράκια»; Γνωρίζετε τα μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για να γίνουν οι απαραίτητες αναγωγές και να προκύψει η τελική πρόβλεψη; Γνωρίζετε ότι υπάρχει έλεγχος στον τρόπο διεξαγωγής των δημοσκοπήσεων και στον τρόπο υπολογισμού της τελικής εκτίμησης; Γνωρίζετε ότι υπάρχουν άνθρωποι που πληρώνονται για να κάνουν αυτούς τους ελέγχους; Δηλαδή όλοι αυτοί, οι διαφορετικές εταιρείες δημοσκοπήσεων που διεξάγουν έρευνες μετά από παραγγελία διαφόρων ΜΜΕ, οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτές τις εταιρείες και αυτοί που ελέγχουν όσους εργάζονται σε αυτές τις εταιρείες, όλοι αυτοί οι εκατοντάδες άνθρωποι είναι συνεννοημένοι να βγάζουν λάθος αποτελέσματα για να εξαπατούν την κοινή γνώμη;
Για να είμαστε ξεκάθαροι, δεν ισχυρίζομαι ότι δεν μπορούν να γίνουν αλλαγές ανάλογα με την εταιρεία που διεξάγει τη δημοσκόπηση και το ΜΜΕ το οποίο την παρήγγηλε. Προφανώς δεν γίνεται πάντα εντελώς τυχαία τα ΜΜΕ που είναι φίλα προσκείμενα στο ΣΥΡΙΖΑ να βγάζουν ανεβασμένα τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ και αντίστοιχα για τα ΜΜΕ που είναι φίλα προσκείμενα στη ΝΔ. Άλλωστε, αν θυμάστε καλά, η όλη συζήτηση για στημένες δημοσκοπήσεις δεν είναι εφεύρεση των τελευταίων τριών ετών και, παρόλο που λόγω ηλικίας είναι αδύνατο να θυμάμαι, μπορώ να υποθέσω ότι είναι πολύ παλιότερη και από τις εκλογές του 2000.
Και, για να μη νιώθουμε ως Έλληνες ότι είμαστε κάτι το ξεχωριστό, εννοείται πως αυτή ακριβώς η συζήτηση υπάρχει και σχεδόν σε κάθε χώρα του κόσμου. Όσοι ασχολούνται με την αμερικανική πολιτική ίσως έχουν δει πώς οι Ρεπουμπλικάνοι αντιδρούν στις δημοσκοπήσεις μετά την εκλογή Τραμπ. Για να μη πολυλογώ, ακριβώς όπως ο μέσος Έλληνας μετά το δημοψήφισμα. «Τα συστημικά ΜΜΕ πολεμάνε τον Ντόναλντ Τραμπ και γι’αυτό έβγαζαν πρώτη την Χίλαρι στις στημένες δημοσκοπήσεις τους». Σας ακούγεται γνωστό αυτό το ψέμα; Μόνο που η Χίλαρι Κλίντον όντως βγήκε πρώτη στις εκλογές με σχεδόν 3 εκατομμύρια περισσότερες ψήφους. Το ότι το Αμερικανικό εκλογικό σύστημα είναι μία γελοιότητα στην οποία λόγω του τρόπου υπολογισμού των εκλεκτόρων μπορεί να εκλεγεί πρόεδρος κάποιος υποχήφιος με το 15% των ψήφων ενάντια στο 85% του αντίπαλού του (πραγματικά νούμερα) δεν σημαίνει ότι οι δημοσκοπήσεις δεν προέβλεψαν σωστά το ποιός θα είναι πρώτος σε ψήφους.
Επειδή, φαντάζομαι, κάποιοι από εσάς κοιτάνε το κείμενο με δυσπιστία, μιλάω τόση ώρα για δημοσκοπήσεις, όχι “δημοσκοπήσεις” όπως αυτή που πρόσφατα δημοσίευσε το Documento. Για όσους δεν γνωρίζουν το περιστατικό, το ellinikahoaxes.gr πραγματικά ξεβράκωσε αυτή την προσβολή στην νοημοσύνη μας, δείχνοντας ότι αυτό το πράγμα καμία σχέση δεν έχει με δημοσκόπηση. Και μόνο η δημοσίευση ψευδών στοιχείων στην ταυτότητα της έρευνας (ότι δηλαδή η εταιρεία δήθεν είναι μέλος της ESOMAR) θα έπρεπε να κινήσει κάποιον –το ΕΣΡ; Τον εισαγγελέα; Την ίδια την ESOMAR; Δεν ξέρω ποιος, αλλά κάποιος θα έπρεπε να έχει πάρει πρωτοβουλίες για να διαπιστώσει αν για το ψέμα ευθύνεται η εφημερίσα, η εταιρεία ή και οι δύο.
Πέρα όμως από αυτή την αστειότητα –και άλλες παρόμοιες που βλέπουμε συνήθως από τα ίδια άτομα- δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε το αποτέλεσμα της δουλειάς επιστημόνων στο αντικείμενό τους που ελέγχονται από άλλους αντίστοιχους επιστήμονες. Μπορούμε να εκφράζουμε τις αμφιβολίες μας -δικαίωμάμας είναι και καλά κάνουμε- αλλά όταν μας λένε ότι την Κυριακή το απόγευμα θα έχει μπόρες και το πρωί έχει λιακάδα, καλό θα ήταν καλού κακού να πάρουμε μαζί μας μια ομπρέλα.
Λέγεται ότι το Στόουνχετζ χρησίμευε στο να μπορούν οι δρυΐδες να προβλέπουν τις εκλείψεις. Υπήρχαν λοιπόν φορές που οι δρυΐδες με βεβαιότητα προέβλεπαν κάποια τρομερή έκλειψη και τελικά… τζίφος. Η έκλειψη φυσικά ήταν ορατότατη σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη, αλλά αυτό πιθανότατα δεν σταματούσε τους τοπικούς άρχοντες από το να κυνηγάνε τους κακόμοιρους τους δρυΐδες. Αν θέλετε να κρατήσετε ένα πράγμα από όλο το άρθρο, κρατήστε αυτό: μη κυνηγάτε τους δρυΐδες. Μπορεί να ξέρουν κάτι περισσότερο από εσάς, και ας φαίνεται μερικές φορές ότι έβγαλαν λάθος αποτέλεσμα.
Υ.Γ. Πριν από κάποια καλοκαίρια είχα βρεθεί στο Μονοδένδρι, στα Ζαγοροχώρια. Καθόμουν μέσα στο τεράστιο αδιάβροχό μου, ακόμα τότε με τη μαλούρα και τα μούσια μου, και περίμενα σε ένα πεζούλι στην άκρη του δρόμου που οδηγούσε σε μία απόκρυμνη εκκλησία –νομίζω Αγία Παρασκευή; Να με συγχωρέσουν οι Μονοδενδριανοί, δεν θυμάμαι το όνομά της αλλά θυμάμαι ότι είχε εκπληκτική θέα στο φαράγγι. Μπροστά μου λοιπόν πέρασαν κάποια παιδιά τρέχοντας προς την ίδια εκκλησία και, μετά από δυο τρία λεπτά, οι μαμάδες τους περπατώντας χαλαρά και κρατώντας τα αδιάβροχα των παιδιών τους.
Κοιτώντας πάνω είδα ένα καταιγιδοφόρο σύννεφο κτήνος –τότε που τα μαθαίναμε στη σχολή τα λέγαμε cumulonimbus- να έχει τροχιά ακριβώς προς το βουνό, ούτε 100 μέτρα πιο πάνω από εμάς. Γύρισα λοιπόν με απόλυτη φυσικότητα και αφού ανταλλάξαμε καλημέρες είπα στις κυρίες «Καλό είναι να δώσετε τα αδιάβροχα στα παιδιά. Σε πέντε λεπτά θα βρέχει.» Η μία από τις δύο, με αρκετά ειρωνικό υφάκι, μου απάντησε «Α ναι; Μήπως σε δύο λεπτά;» Κοίταξα πάνω και απάντησα «Α, ναι, μπορεί». Αφού περπάτησαν καμια πενηνταριά μέτρα με το πάσο τους άνοιξαν οι ουρανοί σε μία από τις πιο χολυγουντιανές μπόρες που έχω ζήσει ποτέ. Το ύφος τους όταν γύρισαν να με κοιτάξουν ήταν ένα από τα πιο αστεία πράγματα που έχω δει ποτέ στη ζωή μου.
Κάπως έτσι φαντάζομαι τις επόμενες εκλογές. Έχω αρχίσει ήδη από τώρα να αποθηκεύω print screen με φωτογραφίες από τουίτ Βαξεβάνηδων κλπ για να τα έχω όταν μετά τις εκλογές ξαναειρωνεύονται όλο θράσος δημόσια τους δημοσκόπους. Κρίμα που δεν θα μπορώ να δω τις φάτσες τους.
Υ.Γ.2 Το να δημοσιεύονται έγγραφα που αποδεικνύουν ότι η δημοσκόπηση στο Documento έγινε από ένα μόνο άτομο, έναν υποψήφιο Βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, είναι κάτι θεμιτό. Το να δημοσιεύεται μαζί το ΑΔΤ, το ΑΦΜ, το κινητό του και η διεύθυνσή του είναι κάτι απαράδεκτο. Η συγκεκριμένη τακτική λέγεται “doxing” και προφανώς σηκώνει μήνυση. Θα έπαιρνε στην κάθε «Ομάδα Αλήθειας» γύρω στα τριάντα δευτερόλεπτα να ανοίξουν τη ζωγραφική στον υπολογιστή που χρησιμοποιούν και να σβήσουν τα στοιχεία του ερασιτέχνη δημοσκόπου, όπως ακριβώς με απόλυτο επαγγελματισμό έκαναν στο ellinikahoaxes.gr. Το ότι ανήκουν στο αντίπαλο στατόπεδο ή το ότι είναι τσαρλατάνοι δεν σημαίνει ότι δικαιούται ο οποιοσδήποτε να τους τραμπουκίζει διαδικτυακά δημοσιοποιόντας ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες.
