γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Έχουμε συνηθίσει να χαρακτηρίζουμε την πανδημία «πόλεμο ενάντια σε έναν αόρατο εχθρό», μία έκφραση με την οποία συμφωνώ. Αν όμως κάνουμε πόλεμο, όταν αυτός τελειώσει, ποιος θα έχει νικήσει; Και, η πολύ πιο σημαντική ερώτηση, ποιος τελικά θα έχει χάσει;
Η ιστορία ίσως να μη μπορεί να μας βοηθήσει, γιατί κάθε πανδημία μέχρι σήμερα συνοδευόταν από διάφορους πολέμους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ισπανική γρίπη, η οποία ξεκίνησε μέσα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο τέλος, κάποιοι κέρδιζαν τον πόλεμο και είχαν την αναμενόμενη ανάπτυξη στην οικονομία τους, ενώ οι ηττημένοι του πολέμου για τα επόμενα χρόνια είχαν σημαντικότερα πράγματα να ασχολούνται από την πανδημία.
Τώρα όμως ο εχθρός είναι κοινός για όλα τα κράτη του κόσμου. Δεν πρόκειται ο κορωνοϊός να παραχωρήσει πολεμικές αποζημιώσεις για τους νεκρούς που θα προκαλέσει. Εμείς είμαστε εκείνοι που θα πρέπει να χορεύουμε στον ρυθμό της πιθανής πανδημίας, ακόμα και όταν αυτή θα έχει τελειώσει. Εμείς, όλοι οι πολίτες του κόσμου, θα είμαστε οι χαμένοι του πολέμου. Μπορεί όμως κάποιος να κερδίσει;
Εστιάζοντας στους ηγέτες των χωρών, ειλικρινά θεωρώ ότι οι περισσότερες αναλύσεις είναι αρκετά επιφανειακές. Προσπαθούμε να εξηγήσουμε τι πήγε στραβά ή σωστά σε μία χώρα στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού υπεραπλοποιώντας πολύπλοκες καταστάσεις. Καταλήγουμε έτσι σε συμπεράσματα της μίας γραμμής, του τύπου:
Ο Τραμπ είναι χαζός
Ο Τζόνσον ήταν ηλίθιος και πείστηκε από την ανοσία της αγέλης
Ο Ερντογάν και ο Μπολσονάρου δεν κατάλαβαν πόσο επικίνδυνος είναι ο ιός
Όλες οι παραπάνω προτάσεις αναπαράγονται τακτικότατα από ΜΜΕ κάθε κομματικής απόχρωσης και, φυσικά, είναι όλες λανθασμένες. Πρώτα από όλα, αν πιστεύετε ότι κάποιος που καταφέρνει να γίνει Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι χαζός, τότε μάλλον αντιπροσωπεύει εσάς το συγκεκριμένο επίθετο. Άλλο το κακός άνθρωπος ή το κρετίνος, άλλο το χαζός. Το ίδιο φυσικά ισχύει και στην περίπτωση της Βρετανίας. Όσο για την Βραζιλία και την Τουρκία, ειλικρινά, λέτε ο κυρ Μήτσος από την καναπεδάρα του να κατάλαβε πόσο δολοφονικός είναι ο κορωνοϊός και οι ηγέτες δύο χωρών του G20 να μην είχαν την κατάλληλη πληροφόρηση;
Αυτό που όντως φάνηκε, είναι πώς η οικονομία και το πολίτευμα της κάθε χώρας καθόρισαν τις κινήσεις στην αντιμετώπιση (ή μη) του κορωνοϊού. Είδαμε για παράδειγμα την Αμερικανική Κυβέρνηση, που ομολογουμένως έχει την καλύτερη πληροφόρηση στον κόσμο και σίγουρα πολύ ανώτερη από τον κάθε καναπεδάτο κυρ Μήτσο, να μη λαμβάνει επίσημα μέτρα μέχρι που άρχισαν οι πολίτες να παίρνουν μέτρα από μόνοι τους. Πέρα από τους δεκάδες (και σύντομα εκατοντάδες) χιλιάδες νεκρούς, το αποτέλεσμα είναι απευθείας αναθέσεις δισεκατομμυρίων σε φιλικές φαρμακευτικές, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση εκείνες που δημιουργήθηκαν από στελέχη των Ρεπουμπλικάνων ενώ η πανδημία βρισκόταν σε εξέλιξη.
Είναι φανερό ότι για τον Τραμπ, για τον οποίο πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι απίθανο να επανεκλεγεί, αποτελεί προτεραιότητα να κερδίσει κάποια χρήματα για τον ίδιο και τους κολλητούς του και όχι η υγεία των κατοίκων της χώρας του.
Για τον Ερντογάν όμως οι προτεραιότητες είναι πολύ διαφορετικές, αφού το σημαντικότερο είναι να παραμείνει στην εξουσία για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ας μη ξεχνάμε ότι όλος ο κύκλος του έχει γιγαντιαία σκάνδαλα τα οποία είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα εκμεταλλευτεί για να εδραιωθεί ο διάδοχός του (εκτός φυσικά αν είναι και εκείνος βαθιά μπλεγμένος ή αν είναι μέλος της οικογένειας Ερντογάν, αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση).
Στην Τουρκία, όπου εκατομμύρια ζουν σε τριτοκοσμικές συνθήκες και υπάρχουν πρόσφατες αναμνήσεις από δικτατορικά καθεστώτα, μία ακόμα οικονομική κρίση και η παρατεταμένη απαγόρευση της κυκλοφορίας ίσως έκαναν μεγαλύτερο κακό στην εικόνα του Ερντογάν από τους χιλιάδες νεκρούς. Άλλωστε, την οικονομική κρίση και την απαγόρευση στην κυκλοφορία μπορεί ακόμα και ο πιο ανόητος να την αποδώσει στον Ερντογάν, αφού και στις δύο περιπτώσεις θα ζήσει άμεσα τις επιπτώσεις. Οι χιλιάδες νεκροί, ειδικά με τον απόλυτο έλεγχο που ασκεί η τουρκική κυβέρνηση στην ενημέρωση, αποτελούν μικρότερη απειλή για τον Τούρκο Πρόεδρο. Αν μάλιστα δει τα πράγματα να ζορίζουν, δεν είναι δύσκολο να ξαναδημιουργήσει εντάσεις και προβλήματα με τους «εχθρούς» που φροντίζει να δημιουργεί σε κάθε σύνορο της χώρας του.
Ήδη η Τουρκία και η Βραζιλία έχουν ζητήσει βοήθεια από το γνώριμό τους (και γνώριμό μας) ΔΝΤ. Ίσως είναι σωστές κινήσεις, αφού αν ο ιός εξελιχθεί σε μαραθώνιο και κρατήσει για 2-3 χρόνια, τότε πολύ πιθανό το ΔΝΤ να αδυνατεί να εξυπηρετήσει όλες τις χώρες που θα προσφύγουν σε αυτό ή να έχει (ακόμα πιο) παράλογες και αποτρεπτικές απαιτήσεις.
Επίσης, η Βραζιλία και η Τουρκία έχουν εκατομμύρια άτομα εργατικό δυναμικό, τα οποία ζουν σε τριτοκοσμικές συνθήκες. Είναι προφανές ότι ηγέτες που λειτουργούν ως δικτάτορες όπως ο Μπολσονάρου και ο Ερντογάν δεν πρόκειται να χάσουν τον ύπνο τους αν για χάρη της οικονομίας σπρώξουν στην φτώχια μερικά εκατομμύρια άτομα ακόμα, αν (στην περίπτωση της Τουρκίας) ξεκινήσουν άλλον έναν παράλογο πόλεμο ή αν (στην περίπτωση της Βραζιλίας) καταστρέψουν τον άλλο μισό Αμαζόνιο.
Είναι επίσης προφανές ότι πολύ δύσκολα οι ΗΠΑ θα γονατίσουν οικονομικά από τον κορωνοϊό, ακόμα και αν οι νεκροί σε βάθος χρόνου πλησιάσουν το εκατομμύριο. Έχουν ξαναπεράσει παρόμοιες κρίσεις και, συνήθως, την νύφη την πληρώνουν άλλες χώρες. Αυτά είναι τα προνόμια του να είσαι το κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας.
Το μειονέκτημα του να είσαι το κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας είναι ότι κάποια στιγμή δεν θα είσαι. Αυτό είναι κάτι που έχει αργήσει πολύ να το καταλάβει η Βρετανία, η οποία είχε συνηθίσει να έχει ένα τσούρμο αποικίες να την στηρίζουν στις δύσκολες στιγμές της. Αν δεν γνωρίζετε για ποιο πράγμα μιλάω, απλά ψάξτε γιατί οι «Παγκόσμιοι Πόλεμοι» ονομάζονται «Παγκόσμιοι Πόλεμοι». Συνοπτικά, η απάντηση είναι ότι ο μισός πλανήτης συμμετείχε στον πόλεμο και, για να αντέξει η Βρετανία, τσάκισε τις αποικίες της, δηλαδή τον υπόλοιπο μισό πλανήτη. Τώρα πια δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα.
Με το εμπόριο να πέφτει, τον τουρισμό πρακτικά ανύπαρκτο και την Ευρώπη να θέλει να δώσει παράδειγμα στις χώρες που σκέφτονται να φύγουν από την Ένωση, το μέλλον για την Βρετανία δεν προβλέπεται πολύ ευχάριστο.
Αντίθετα, η Γερμανία για άλλη μία φορά φαίνεται να βγαίνει κερδισμένη από την κρίση των άλλων. Όπως και με την δεκαετή ελληνική οικονομική κρίση, φαίνεται ότι η Γερμανία θα γκρινιάζει και με δισταγμό θα συμβάλλει στον δανεισμό των υπολοίπων χωρών. Σε μερικά χρόνια από τώρα, θα διαβάσουμε σε κάποιο μονόστηλο ρεπορτάζ πόσο κερδισμένη βγήκε η Γερμανία από αυτόν τον δανεισμό και θα το ξεχάσουμε μετά από καμιά εβδομάδα. Ο πραγματικός κίνδυνος για την Γερμανία είναι μήπως η αναλγησία της την απομονώσει και σταδιακά την καθαιρέσει από την ηγεσία της Ευρώπης, κάτι το οποίο είναι λιγότερο εύκολο από όσο ακούγεται.
Το μεγάλο ερωτηματικό, όπως όλοι πολύ καλά γνωρίζουμε, είναι οι χώρες της Μεσογείου που η οικονομία τους βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό. Θα μπορέσουμε να πάρουμε την χρηματοδότηση από την Ευρώπη με τους όρους που θα θέλαμε; Θα μπορέσει να ξαναξεκινήσει η τουριστική βιομηχανία και πώς; Ειδικά στην Ελλάδα, όπου μεγάλες ομάδες του πληθυσμού όπως οι ελεύθεροι επαγγελματίες πνίγηκαν τα προηγούμενα χρόνια από τα χρέη, θα χρειαστούν γενναίες αποφάσεις για την ενίσχυση της οικονομίας.
Είναι πολύ σωστός ο ανθρωποκεντρικός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε μέχρι στιγμής τον κορωνοϊό. Είμαστε επίσης αρκετά τυχεροί που πλέον θεωρούμαστε από τις παγκόσμιες αγορές μία αξιόπιστη οικονομία, λύνοντάς μας έτσι σε κάποιο βαθμό το πρόβλημα του δανεισμού. Η έξοδος όμως από την κρίση που έρχεται δεν μπορεί να γίνει μόνο με δανεικά. Ο εκσυγχρονισμός της ελληνικής γραφειοκρατίας σίγουρα είναι μεγάλη βοήθεια, ούτε όμως αυτός είναι από μόνος του αρκετός. Θα χρειαστεί να κάνουμε σημαντικές και καινοτόμες κινήσεις για να είμαστε με τους λίγους νικητές σε αυτή την μάχη.
Εδώ λοιπόν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Μέχρι στιγμής η οικονομία κάλπαζε επειδή στην κυβέρνηση αντέγραφαν πετυχημένες συνταγές από άλλες χώρες, και θεωρώ πολύ καλά έκαναν. Στόχος μιας κυβέρνησης στην οικονομία δεν πρέπει να είναι να ανακαλύψει τον τροχό, αλλά να είναι αποτελεσματική. Τώρα όμως που θα πρέπει να βρει πρωτότυπες λύσεις, θα είναι το ίδιο αποτελεσματική; Το μέλλον θα δείξει…
