γράφει ο Μάξιμος Χαρακόπουλος.
Η πανδημία, που ταλαιπωρεί όλον τον κόσμο, αφήνει βαρύ αποτύπωμα στην οικονομία, ενώ ταυτόχρονα ανέδειξε χρόνιες παθογένειες και στρεβλώσεις του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας. Μπορεί κάποτε να δυσανασχετούσαμε με την προοπτική να γίνουμε τα «γκαρσόνια» της Ευρώπης, αλλά γρήγορα αποδεχθήκαμε τα οφέλη μιας χώρας που μπορεί να «πουλάει» ήλιο και θάλασσα. Η υγειονομική κρίση και τα περιοριστικά μέτρα στις μετακινήσεις έδειξαν τα όρια της …μονοκαλλιέργειας του τουρισμού. Η Ελλάδα είναι προικισμένη με φυσικά κάλλη, μεσογειακό κλίμα και απαράμιλλα μνημεία πολιτισμού και πάντα θα είναι μοναδικός τόπος προορισμού για τουρίστες.
Είναι ταυτόχρονα ένας ευλογημένος τόπος με μοναδική βιοποικιλότητα, κλιματικές συνθήκες και παραδοσιακές πρακτικές που έχουν ως αποτέλεσμα αναγνωρισμένης αξίας αγροτικά προϊόντα –το 10% των Προϊόντων με Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) στην ΕΕ των 27 είναι ελληνικά! Η Ελλάδα, ενώ έχει όλα τα φυσικά προσόντα να αναπτύξει έναν δυναμικό πρωτογενή τομέα, να γίνει το «περιβόλι της Ευρώπης», τροφοδοτώντας τα ράφια των ευρωπαϊκών super market, δεν το έχει πετύχει έως σήμερα. Φοβούμαι ότι αυτό συνέβη επειδή ποτέ δεν υπήρξε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο. Κατά καιρούς θέτουμε στόχους, επισημαίνουμε αδυναμίες, αλλά με δεδομένο ότι συχνά έχουμε εναλλαγές κυβερνήσεων και ακόμη συχνότερα αλλαγές υπουργών απουσιάζει ένα συνεκτικό σχέδιο που υπηρετούμε με συνέπεια. Συχνά η ρουτίνα της καθημερινότητας –η διαχείριση αποζημιώσεων και ενισχύσεων, που θα έπρεπε να διεκπεραιώνει η γραφειοκρατία χωρίς καμία παρέμβαση- απομυζά κάθε δημιουργική ικμάδα.
Διαχρονικές αδυναμίες
Η πολυσυζητημένη Έκθεση Πισσαρίδη, το «Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία», με το κύρος του νομπελίστα καθηγητή και των συντακτών του θα μπορούσε να αποτελέσει τον οδοδείκτη για τη μετάβαση της ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας σε αυτό που είναι το ζητούμενο, τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας για τους παραγωγούς και την αύξηση του ΑΕΠ. Η Έκθεση επισημαίνει τις προκλήσεις και τις προοπτικές, εστιάζοντας στις διαχρονικές αδυναμίες του πρωτογενούς τομέα α) το μικρό μέγεθος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, β) τη χαμηλή παραγωγικότητα, γ) την εξάρτηση από τις επιδοτήσεις και δ) άλλες διαρθρωτικές αδυναμίες στις οποίες περιλαμβάνει τη χαμηλή ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, την ανεπαρκή επαγγελματική εκπαίδευση και τη δυσμενή δημογραφία, την αναποτελεσματική οργάνωση των συνεταιρισμών και την ελλιπή καθετοποίηση και προώθηση των ελληνικών σημάτων.
Όσον αφορά τις αδυναμίες που εντοπίζει η Έκθεση θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν γίναμε σοφότεροι. Χρόνια τώρα τις επισημαίνουμε. Σε αυτές θα πρόσθετα και το υψηλό κόστος παραγωγής και ιδιαίτερα το ενεργειακό κόστος για την άρδευση από γεωτρήσεις που φτάνουν σε τέτοια βάθη στον κάμπο που συναντούν υφάλμυρο νερό! Άρα είναι αναγκαία αρδευτικά έργα ταμίευσης νερού και διακίνησής του με κλειστά δίκτυα στις καλλιέργειες. Σήμερα η έλλειψη νερού οδηγεί στην εγκατάλειψη δυναμικών καλλιεργειών και σε στροφή σε ξερικές καλλιέργειες γλίσχρου εισοδήματος.
Δια ταύτα…
Η Έκθεση καταλήγει με προτάσεις για την θεραπεία των αδυναμιών που εντοπίζει, προκειμένου να αξιοποιηθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του αγροδιατροφικού τομέα στην πατρίδα μας:
- Προτείνει τη μεγέθυνση των εκμεταλλεύσεων μέσω των συνεταιρισμών. Απουσιάζουν, ωστόσο, κίνητρα για αναδασμούς ή εξαγορά γης από αγρότες με δεδομένο ότι ένα μεγάλο μέρος της αγροτικής γης είναι ιδιοκτησίας ετεροεπαγγελματιών.
- Εισηγείται τον εκσυγχρονισμό των εκμεταλλεύσεων, τις επενδύσεις σε σύγχρονο εξοπλισμό και καινοτόμες πρακτικές. Εδώ θέλει προσοχή γιατί έχουμε πολλαπλάσια τρακτέρ και μάλιστα μεγάλης ιπποδύναμης σε σχέση με τα χωράφιά μας.
- Συστήνει βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού και προσέλκυση νέων αγροτών. Πέραν της κατάρτισης στην οποία δίνονται υπερφυσικές δυνατότητες –δεν λείπει η κατάρτιση από τους περισσότερους αγρότες σήμερα- εκείνο που έχει μεγάλη σημασία είναι η αναστροφή της δημογραφικής συρρίκνωσης. Το στοίχημα είναι η προσέλκυση νέων αγροτών που θα μείνουν στο χωράφι κι όχι η «αρπαχτή» με το «πριμ πρώτης εγκατάστασης» που χωρίς ουσιαστικές δεσμεύσεις κατέληξε να χρηματοδοτεί τα δίδακτρα για σπουδές στη Βουλγαρία…
- Υποδεικνύει ενίσχυση της συνεργασίας με τα πανεπιστήμια και την ερευνητική κοινότητα για την εισαγωγή καινοτομιών, αλλά και την εφαρμογή καλών πρακτικών από άλλες χώρες με υψηλή παραγωγικότητα, όπως η Ολλανδία.
- Επισημαίνει την ανάγκη αύξησης της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων αγροδιατροφής με καθετοποίηση, ορθολογική διαχείριση φυτοπροστασίας και ορθή χρήση πιστοποιημένων σπόρων και λιπασμάτων, τυποποίηση και προώθηση με περαιτέρω ανάπτυξη εμπορικών σημάτων με στόχο τη συγκέντρωσή τους σε ένα εθνικό brand.
- Τέλος προτείνει διασύνδεση του αγροδιατροφικού τομέα με τον τουρισμό -με την προώθηση ελληνικών προϊόντων σε ξενοδοχεία και κρουαζιέρες.
Η Έκθεση Πισσαρίδη έχει δαιμονοποιηθεί ως… νεοφιλελεύθερη από την αξιωματική αντιπολίτευση. Ωστόσο, θα πρέπει να καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια κανείς για να διαφωνήσει με τις προτάσεις που καταθέτει στον δημόσιο διάλογο. Το ζητούμενο, κατά την γνώμη μου είναι οι προτάσεις αυτές να γίνουν… πενηνταράκια. Να εξειδικευτούν σε συγκεκριμένες νομοθετικές παρεμβάσεις και κυρίως δράσεις με αντιστοίχηση στα χρηματοδοτικά εργαλεία της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, αλλά και πέραν αυτής. Και επειδή πολλοί στη γραφειοκρατία του δημοσίου μπορεί να χαθούν στη μετάφραση, μια «Έκθεση Πισσαρίδη 2» που θα κάνει «πενηνταράκια» τις προτάσεις θα έγραφε ιστορία στον πρωτογενή τομέα.
