Έχουν γραφτεί χιλιάδες αναλύσεις όλα αυτά τα χρόνια για το τι και ποιοι μας έφεραν στα Μνημόνια και άλλες τόσες αναλύσεις έχουν καταδείξει με αριθμούς το μέγεθος της καταστροφής που έχουμε υποστεί σαν Οικονομία. Αυτό που δεν έχει επαρκώς καταγραφεί και ερμηνευτεί όμως, είναι ο αντίκτυπος όλων αυτών στο συλλογικό ασυνείδητο των Ελλήνων και σε ένα βαθμό και των Ευρωπαίων γενικότερα.
Για σχεδόν 7 χρόνια, μήνα με τον μήνα, η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει σε έναν υποδόριο κοινωνικό μετασχηματισμό του οποίου τα αποτελέσματα θα μπορέσουμε συνειδητά να αντιληφθούμε σε βάθος χρόνου καθώς η όσμωση που υφίσταται το συλλογικό κοινωνικό ασυνείδητο των πολιτών – οι οποίοι βιώνουν στην καθημερινότητά τους την ύφεση- σε ένα μελλοντικό χρονικό σημείο «Χ» θα αποκτήσει μία αρχετυπική υπόσταση. Όπως ακριβώς συνέβη επί παραδείγματι με το λεγόμενο «Κατοχικό Σύνδρομο».
Το Σύνδρομο αυτό το ακούσαμε ή το βιώσαμε από τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας ή ακόμα και από τους γονείς μας που είτε έζησαν την εποχή εκείνη είτε το βίωσαν από τους γονείς τους. Ως γνωστόν, το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε την Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941 να βρεθεί υπό γερμανική κατοχή και η οποία κατοχή διήρκησε έως και το 1944, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. Κρήτη) διήρκησε έως και το 1945. Μεταξύ των υπολοίπων τραγικών συνεπειών της Κατοχής της περιόδου εκείνης, ήταν και η έλλειψη τροφίμων, ειδών υγιεινής και λοιπών αγαθών, καθώς επίσης και η έλλειψη οικονομικών πόρων. Η λήξη της Κατοχής, διαμόρφωσε στους Έλληνες που κατάφεραν να επιζήσουν, το συλλογικό τους κοινωνικό ασυνείδητο. Αυτό είχε σαν συνέπεια, η μνήμη της τότε στέρησης να τους καταδιώκει και να οδηγήσει σε έναν κοινωνικό μετασχηματισμό που τον βιώναμε μέχρι και πρόσφατα.
Οι άνθρωποι που βίωσαν τον πόνο και τις κακουχίες, επεδίωξαν να «προφυλάξουν» τους απογόνους τους από τα αισθήματα αυτά και προσπάθησαν (στο μέτρο του δυνατού) να παράσχουν πάσης φύσεως αγαθά, κατά τρόπο πλουσιοπάροχο στα παιδιά και στα εγγόνια τους. Εξελικτικά αυτό οδήγησε στη διάπλαση ενός είδους υπερκαταναλωτισμού. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και η αύξηση της παχυσαρκίας, οφείλει ένα μέρος της ύπαρξής της στο σύνδρομο αυτό. Τα παιδιά των ανθρώπων αυτών, σε πολλές περιπτώσεις, βρήκαν χρήματα που τους εξασφάλισαν σπουδές, εντός και εκτός συνόρων, στέγη, πόρους για να μεταβούν στα μεγάλα αστικά κέντρα προς εξεύρεση εργασίας κλπ. Ομοίως τα εγγόνια τους, βρήκαν χαρτζιλίκι, σοκολάτες και κάθε είδους κανάκεμα.
A priori διευκρινίζεται, ότι δεν επιχειρείται κάποιος υπαινιγμός για Κατοχή στην Ελλάδα του σήμερα, μολονότι πολλοί επιλέγουν αυτή τη θεώρηση των πραγμάτων. Η χρήση του παραδείγματος του Κατοχικού Συνδρόμου, έγινε στο βαθμό που εξυπηρετεί ώστε να γίνει κατανοητός ο τρόπος που λαμβάνει χώρα ένας κοινωνικός μετασχηματισμός. Προϋποθέτει με άλλα λόγια τρία στοιχεία: α) την ύπαρξη ενός ακραίου φαινομένου, β) τη μακροχρόνια ύπαρξη αυτού και γ) το συλλογικό κοινωνικό αντίκτυπο του φαινομένου.
Η Ελλάδα αυτή την περίοδο που ζούμε, έχει και τα τρία παραπάνω στοιχεία καθώς βιώνει ένα μη σύνηθες φαινόμενο που είναι η ύφεση στην οικονομία, η οποία διαρκεί από το 2010 και φυσικά η κρίση αυτή πλήττει όλες τις κοινωνικές τάξεις.
Η ανακύκληση του ιστορικού προτσές, είναι μία σταθερά στην πολιτική θεωρία -τουλάχιστον στη σχολή σκέψης του πολιτικού ρεαλισμού- και επομένως μπορούμε να προεξοφλήσουμε, ότι η ύφεση που συνεπάγεται μνημόνια και λιτότητα θα αφήσει ισχυρό στίγμα στο συλλογικό ασυνείδητο των Ελλήνων πολιτών, του οποίου τα απόνερα θα γίνουν ορατά σε βάθος ετών, όταν και εφόσον παρέλθει η κρίση. Αξίζει δε να τονιστεί, ότι ο κοινωνικός μετασχηματισμός που λαμβάνει χώρα δεν θα εδράζεται μόνο στην έλλειψη αγαθών και χρηματοοικονομικών πόρων, αλλά και σε παράγοντες όπως ο ευρωσκεπτικισμός, η ξενοφοβία και η τάση για επιστροφή στην πόλη – κράτος.
Τι μένει να κάνουμε σαν κοινωνία; Αφενός θα πρέπει να αποδεχτούμε την ανακύκληση του ιστορικού προτσές (δηλαδή να παραδεχτούμε ότι η κρίση που βιώνουμε θα αφήσει ένα ευρύ κοινωνικό στίγμα) και αφετέρου οφείλουμε να χειραγωγήσουμε το μετασχηματισμό αυτό που εκκολάπτεται προς όφελος των γενεών που θα έρθουν, ώστε να αποτρέψουμε τη δημιουργία απογόνων οι οποίοι θα στραφούν στον υπερκαταναλωτισμό, που θα δαιμονοποιήσουν κάθε τι ξένο ή διαφορετικό, που θα κλείσουν τα σύνορα του μυαλού και του κράτους τους και που θα είναι έρμαια κάθε επίδοξου λαϊκιστή.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, κανένας Θεσμός και κανένα Μνημόνιο δεν δύναται να είναι αρωγός στην κοινωνική αυτή μετεξέλιξη. Είναι ατομικό καθήκον όλων επομένως, να αναλογιστούμε το τι πραγματικά συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και να προετοιμάσουμε επαρκώς τη γενιά που θα μας διαδεχτεί.
Για περισσότερα άρθρα του Βασίλη Βρανά πατήστε εδώ!
