Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή -την πολύ αρχή. Όταν ο Θέσπις έγινε ο πρώτος ηθοποιός, μία από τις δυνατότερες φωνές που είχε εναντίον του ήταν αυτή του Σόλωνα, του νομοθέτη των Αθηνών και ενός από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Με τα δεδομένα της εποχής, το να υποδύεσαι κάποιον άλλο εκτός από τον εαυτό σου ήταν ριζοσπαστικό. Αυτές όμως είναι οι λέξεις κλειδί «με τα δεδομένα της εποχής». Το να δεις κάποιον ηθοποιό σήμερα δεν είναι σε καμία περίπτωση ριζοσπαστικό. Για την αρχαία Αθήνα όμως ήταν.
Όταν άκουσα στις παρέες μου να συζητάνε για τον «καλλιτέχνη» που ζωγράφιζε με το πινέλο στον… πάτο του, κανένας δεν φάνηκε συγκλονισμένος, κανένας δεν είχε βιώσει μια ανατροπή στην αντίληψη που έχει για το περιβάλλον του. Τα μόνα συμπεράσματα που υπήρχαν ήταν του τύπου «κοίτα πόσα λεφτά έχουν κάποιοι που τα σπαταλάνε σε τέτοιους τσαρλατάνους» και «έχω δει ελέφαντα να ζωγραφίζει καλύτερα». Και η αλήθεια είναι ότι όταν την «επανάστασή σου κόντρα στο κατεστημένο» την σχολιάζουν ανάλαφρα στα πρωινάδικα, τότε μάλλον αυτό που κάνεις δεν λέγεται επανάσταση. Είναι κάτι χιλιοειπωμένο εντός των ορίων που θέτει η κοινωνία στην τέχνη. Είναι σαν να περιέχει ένα τραγούδι την λέξη «fuck»: μπορεί πριν από 20 χρόνια το άλμπουμ που θα περιείχε το τραγούδι να είχε προειδοποίηση για τους στίχους, αλλά πλέον κάτι τέτοιο θα ήταν αστείο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η κοινωνία μας δεν είναι υποκριτική ή ότι δεν υπάρχουν όρια που πρέπει να δοκιμαστούν ή να σπάσουν. Ένα παράδειγμα είναι το βινετοπαιχνίδι που ονομάζεται «Έξι ημέρες στην Φαλούτζα» (Six Days in Fallujah). Σε αυτό το παιχνίδι ζεις μέσα από μία ομάδα Αμερικανών στρατιωτών των Ειδικών Δυνάμεων τις έξι κομβικές ημέρες στην δεύτερη μάχη της Φαλούτζας που έγινε στο Ιράκ το 2004, την πιο αιματηρή όλόκληρου του πολέμου. Όλο το σενάριο είναι βασισμένο στις πραγματικές εμπειρίες των επιζησάντων και απεικονίζει όσα πραγματικά βίωσαν και έκαναν οι Αμερικανοί στρατιώτες. Το συγκεκριμένο παιχνίδι, παρόλο που είναι έτοιμο από το 2009, δεν έχει ακόμα κυκλοφορήσει γιατί καμία εταιρεία δεν αναλαμβάνει την ευθύνη της διανομής, φοβούμενη τις αντιδράσεις. Όταν στην Αμερική έγινε ο αντίστοιχος τηλεδιάλογος για αυτό το παιχνίδι, στα παράθυρα υπήρχαν μητέρες νεκρών στρατιωτών που απαιτούσαν την ακύρωσή του που διαφωνούσαν με επιζήσαντες στρατιώτες οι οποίοι το υποστήριζαν.
Στην μία περίπτωση λοιπόν έχουμε κάποιον ο οποίος ζωγραφίζει με τα ούρα του έχοντας ένα πινέλο στον πισινό του για να χτυπήσει την υποκρισία που έχει η κοινωνία, έχοντας γίνει ένα με αυτήν και θεωρείται επαναστατικός μόνο από τα ΜΜΕ. Στην δεύτερη περίπτωση έχουμε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι που όπως και σε δεκάδες άλλα, κάνεις πίου-πίου στον αντίπαλο, που είναι όμως τόσο ριζοσπαστικό που στην πράξη απαγορεύτηκε λόγω του περιεχόμενού του.
Δεν έχει εξαφανιστεί η ανάγκη να δοκιμαστούν τα όρια της τέχνης, απλά έχουν αλλάξει τα όριά της. Ακόμα είμαστε όπως ήταν ο Σόλωνας, όταν κατηγορούσε τον Θέσπη λέγοντάς του ότι θα έπρεπε να ντρέπεται για τα ψέματα που λέει στους πολίτες. Πάντα ως κοινωνία ήμασταν υποκριτές και πάντα θα είμαστε, πάντα λοιπόν θα έχουμε ανάγκη τα άτομα που τεντώνουν τα όρια της τέχνης. Και φυσικά, πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν τσαρλατάνοι που θα εκμεταλλεύονται αυτήν την ανάγκη μας, αλλά αυτοί δεν είναι το πρόβλημα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι στη χώρα μας έχουν εξαφανιστεί οι πραγματικοί πρωτοπόροι, οι γνήσιοι ριζοσπάστες καλλιτέχνες. Δεν ξέρω αν δεν υπάρχουν ή απλά δεν γίνονται γνωστοί στο ευρύ κοινό, αλλά τώρα που η τέχνη στην Ελλάδα έχει μένει στάσιμη ίσως τους έχουμε ανάγκη πιο πολύ από ποτέ.
Υ.Γ. Στις φωτογραφίες βλέπετε μία «κωλογραφία» (έτσι τις ονομάζει ο «καλλιτέχνης») και έναν πίνακα που έχει ζωγραφίσει ένας ελέφαντας. Και τα δύο (αν δεν κάνω λάθος) είναι αφηρημένος εξπρεσιονοσμός. Ο φίλος που είπε ότι είχε δει ελέφαντα να ζωγραφίζει καλύτερα είχε δίκιο.
Για να διαβάσετε δωρεάν το βιβλίο του Δημήτρη Κοντογιάννη «Δεν έχουμε Δημοκρατία: Μια κάπως μποέμ απόδειξη για κάτι που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζαμε», πατήστε εδώ!
