Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με κάτι τόσο βαρετό, που πέρασε και σχεδόν δεν ακούμπησε: την αλλαγή του εκλογικού νόμου. Πάγια θέση μου ήταν ότι δεν έχουμε δημοκρατία, αλλά κάτι σαν δημοκρατία. Ότι ναι μεν ως λαός έχουμε κάποια εξουσία, αλλά τα κόμματα και οι μηχανισμοί τους έχουν περισσότερη. Αυτή τη μικρή εξουσία που έχουμε έρχεται να μας τη στερήσει ο Παναγιώτης Κουρουμπλής με τον νέο εκλογικό του νόμο, του άξονες του οποίου δημοσιοποίησε στην εβδομάδα που πέρασε.
Το πρώτο πράγμα που βλέπουμε σε όσα αποκαλύπτει ο Υπουργός είναι η επιστροφή της καραμέλας των 200 Βουλευτών. Αφού δεν κουράζονται αφελείς πολιτικοί να επαναφέρουν τη συγκεκριμένη πρόταση, δεν κουράζομαι να την αναλύω (ελπίζοντας να μη κουράζω στην πορεία εσένα αναγνώστη).
Η Ελλάδα έχει 55 εκλογικές περιφέρειες (χώρια το επικρατείας, το οποίο για να μη ξεφύγουμε τελείως θα αφήσω αυτή τη φορά εκτός συζήτησης). Από αυτές τις 55 περιφέρειες οι 7 είναι ήδη μονοεδρικές. Άρα μένουν 48 περιφέρειες που έχουν την άνεση να χάσουν έστω και έναν Βουλευτή. Υπάρχουν όμως και οι διεδρικές, οι οποίες προφανώς δεν μπορούν να χάσουν περισσότερους από έναν. Οι διεδρικές περιφέρειες είναι και αυτές 7, άρα μένουν 41 περιφέρειες που μπορούν να χάσουν περισσότερους από 1 Βουλευτές. Αν βλέπετε που το πάω, οι τριεδρικές είναι συνολικά 12.
Είναι λοιπόν σχεδόν σίγουρο ότι αν οι Βουλευτές από 300 γίνουν 200 τότε πολλές τριεδρικές και όλες οι διεδρικές θα γίνουν τελικά μονοεδρικές (περισσότερα μαθηματικά πάνω σε αυτό στο τέλος του κειμένου). Ας πούμε για το παράδειγμά μας ότι όλες οι τριεδρικές και οι διεδρικές γίνονται μονοεδρικές. Άρα από 7 οι μονοεδρικές περιφέρειες θα γίνουν ξαφνικά 26. Ας εστιάσουμε λοιπόν στα προβλήματα που δημιουργούνται, γιατί θα δούμε να γίνονται αυτά που κοροϊδεύουμε στους Αμερικάνους και δεν θα το έχουμε πάρει χαμπάρι.
Προφανώς αν μειωθεί ο αριθμός των Βουλευτών δεν θα παραμείνει το ίδιο και το μπόνους των εδρών για το πρώτο κόμμα (όπως είπε σε πρόσφατες δηλώσεις του και ο Π. Κουρουμπλής). Ας πούμε λοιπόν ότι το πρώτο κόμμα παίρνει 20 μπόνους έδρες -το ίδιο παράδειγμα στέκει και με 10 και με 30 και με 35, αλλά ας το δούμε πρώτα με 20 για να καταλάβουμε τον κίνδυνο. Έστω λοιπόν ότι το πρώτο κόμμα έχει 3% διαφορά από το δεύτερο και παίρνει 20 έδρες μπόνους. Δυνατή και σχετικά άνετη νίκη για το πρώτο κόμμα, που όμως μπορεί να είναι δεύτερο κόμμα μέσα στη Βουλή. Ναι, αν το δεύτερο κόμμα κερδίσει όλες τις μονοεδρικές που δημιουργούνται, τότε θα είναι εκείνο πρώτο σε αριθμό Βουλευτών παρά την ήττα του. Αυτό όμως δεν είναι το χειρότερο σενάριο.
Σκεφτείτε την περίπτωση που το πρώτο κόμμα κερδίζει με 0,1%, παίρνει το μπόνους των 20 εδρών και ταυτόχρονα κερδίζει όλες τις μονοεδρικές. Τότε το πρώτο κόμμα θα μπορεί να έχει αυτοδυναμία με ποσοστό αρκετά κάτω από 30% -και όποιος αμφιβάλλει του το αποδεικνύω και μαθηματικά. Με άλλα λόγια, δημιουργούνται περιφέρειες-κλειδί, όπως υπάρχουν και στην Αμερική πολιτείες-κλειδί, που θα καταλήξουν να είναι το μόνο που απασχολούν τα κομματικά επιτελεία. Παρεμπιπτόντως, στις ΗΠΑ το 14% μπορεί να εκλέξει Πρόεδρο κόντρα στο υπόλοιπο 86%, απλά και μόνο επειδή ανήκει στις περιφέρειες κλειδί.
Αν σκέφτεστε «καλά όλα αυτά, αλλά σιγά μη γίνουν τόσες πολλές μονοεδρικές», δεν έχετε άδικο. Και εγώ πιστεύω ότι, φοβούμενος το πολιτικό κόστος, δεν θα φτιάξει τόσες πολλές μονοεδρικές αλλά θα γεμίσουμε με διεδρικές. Αν το καλοσκεφτείτε όμως, ακόμα και έτσι οι Βουλευτές που χάνονται είναι από τα μικρότερα κόμματα και όχι από τα 2 μεγάλα (κάτι που υπονόησε και με δηλώσεις του ο Υπουργός). Δε θέλω να σας ζαλίζω με μαθηματικά, αλλά και πάλι το αποτέλεσμα είναι ίδιο. Ούτως ή άλλως, στο παράδειγμα παρέλειψα τις διεδρικές που δημιουργούνται και κάνουν το πρόβλημα πάρα πολύ χειρότερο από ό,τι περιγράφω. Η κατάργηση δηλαδή των 100 Βουλευτικών εδρών είναι στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερο κέρδος για το πρώτο κόμμα από ό,τι το μπόνους των 50 εδρών. Είπαμε όμως, ότι αυτό δεν είναι το χειρότερο αποτέλεσμα του προτεινόμενου νέου εκλογικού νόμου.
Ας μπούμε για λίγο στο μυαλό του ψηφοφόρου σε μια μονοεδρική ή διεδρική περιφέρεια. Θα διαπιστώσουμε ότι σε αυτές τις περιφέρειες σχεδόν δεν θα έχει νόημα να ψηφίσεις κάποιο μικρότερο κόμμα, αφού εκ των προτέρων γνωρίζεις ότι δεν πρόκειται κάποιος από τους υποψήφιούς του να εκλεγεί Βουλευτής. Σίγουρα μπορείς να ψηφίσεις υπέρ του κόμματος και ίσως η ψήφος σου να βοηθήσει να εκλεγεί κάποιος στην β’ Αθηνών, αλλά σε ένα μεγάλο βαθμό σε 26 περιφέρειες, σε σχεδόν ένα εκατομμύριο άτομα, ο σταυρός προτίμησης θα πάψει να έχει νόημα. Ούτε αυτό όμως είναι το χειρότερο!
Το χειρότερο είναι η λύση που θα δοθεί σε αυτό το πρόβλημα. Γιατί, αφού υπάρχουν τόσα πολλά προβλήματα με τις μονοεδρικές, να μην οργανωθούν μερικές μικρές σε μεγαλύτερες περιφέρειες; Γιατί να μην είναι τα επτάνησα μία μεγάλη περιφέρεια με 6-7 Βουλευτές αντί για πολλές μικρότερες; Η απάντηση είναι πολύ απλή: γιατί στο τέλος αντιπρόσωπο θα έχουν μόνο τα μεγάλα αστικά κέντρα και οι μικρότερες περιοχές θα είναι εντελώς αδιάφορες. Ποιός θα νοιάζεται για κάποια χωριά των 100 ή 200 κατοίκων όταν υπάρχουν 20.000 μαζεμένοι σε δυο-τρεις πόλεις και για να εκλεγείς Βουλευτής χρειάζεσαι γύρω στους 9.000 σταυρούς; Τι είναι πιο εύκολο, να ρίξεις χρόνο και χρήμα σε μία μόνο περιοχή ή σε εκατό διαφορετικές; Κι επί πλέον, με δεδομένη την ιδιαιτερότητα των νησιών, θα υπάρχουν νησιά, όπως η Κέρκυρα ή η Κεφαλονιά που θα εκλέγουν μονίμως βουλευτές και άλλα νησιά, όπως η Λευκάδα, που δεν θα εκλέγει ποτέ, παράδειγμα που ζούμε στις Κυκλάδες όπου οι βουλευτές σχεδόν πάντα είναι από τη Νάξο ή στα Δωδεκάνησα που σχεδόν πάντα είναι από τη Ρόδο, άντε και από την Κω…
Τα προβλήματα όμως που δημιουργούνται με τον νόμο Κουρουμπλή για την όποια δημοκρατία υπάρχει στη χώρα μας, δεν σταματάνε εδώ. Αυτή τη στιγμή όντως έχουμε κάποιες τεράστιες περιφέρειες, συγκεκριμένα την α’ και β’ Αθηνών, το «υπόλοιπο» Αττικής και την α’ Θεσσαλονίκης. Όχι, οι περιφέρειες με 7, 8 ή 9 Βουλευτές δεν είναι τεράστιες, είναι απλά μεγάλες και αφήστε τον Υπουργό να λέει ό,τι θέλει.
Ας εστιάσουμε λοιπόν στο big 4, στις 4 μεγάλες. Αυτές οι περιφέρειες έχουν δύο γιγαντιαία (σαν αυτές) πλεονεκτήματα: μπορούν και απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος από το μπόνους των 50 εδρών ενώ ταυτόχρονα καταφέρνουν να λειτουργούν σχεδόν με απλή αναλογική. Ναι, είναι οι πιο κοντινές περιφέρειες στην απλή αναλογική, κάτι που είναι προφανές αν κοιτάξετε τα αποτελέσματα προηγούμενων ετών. Ακόμα και τα μικρότερα κόμματα, εφόσον πέρναγαν το όριο του 3%, εξέλεγαν Βουλευτές ανάλογους με την εκλογική τους δύναμη. Σαφώς πρέπει να σπάσει η β’ Αθηνών, αλλά σε δύο ή τρία κομμάτια και όχι σε μισή ντουζίνα περιφέρειες των 6 ή 7 εδρών.
Αν η β’ γίνει έξι διαφορετικές περιφέρειες χάνει τη δυνατότητα να δώσει έδρες στα μικρότερα κόμματα και ενισχύει στην πράξη τον δικομματισμό με τρόπο παρόμοιο με αυτόν που περιγράψαμε νωρίτερα. Και φυσικά θα είναι σχεδόν αδύνατο να εκλεγεί Βουλευτής με 3% σε τέτοιες μικρές περιφέρειες. (Καλό είναι εδώ να θυμίσουμε ότι σε παρόμοια πρόταση που είχε κατεβάσει ο Γιώργος Παπανδρέου, ακριβώς επειδή τσακίζονται τα μικρά κόμματα, θεώρησε σωστό να υπάρχουν 100 Βουλευτές που θα εκλέγονται απ’ευθείας με λίστα σε εθνικό επίπεδο. Το θεώρησε μάλιστα και δημοκρατικό. Τέλος πάντων, δεν είναι αυτός τώρα το πρόβλημά μας.)
Υπάρχει και ακόμα μία τρομαχτική πλευρά του νόμου που θέλει να εφαρμόσει ο Π. Κουρουμπλής: σε μέρη που εκλέγεται μόνο ένας από κάθε κόμμα ευνοείται πάντα αυτός με το περισσότερο χρήμα. Αν εκλέγονται δύο ή περισσότερα άτομα από κάθε κόμμα ένας οικονομικά αδύναμος (σε σχέση με τους υπόλοιπους) υποψήφιος έχει μια ελπίδα να κερδίσει μία Βουλευτική έδρα. Αν όμως εκλέγεται μόνο ένας, ο οικονομικά ισχυρότερος θα έχει πάντα το πλεονέκτημα. Φανταστείτε τι αντίκτυπο θα έχει αυτό στην ήδη υποβαθμισμένη ποιότητα των Ελλήνων Βουλευτών, αλλά και στην εκπροσώπηση όλων των λαϊκών στρωμάτων.
Σκεφτείτε όμως και κάτι ακόμα: πόση περισσότερη δύναμη αποκτούν οι κομματικοί μηχανισμοί στην περίπτωση που μπορεί να εκλεγεί μόνο ένας υποψήφιος από κάθε κόμμα. Το αποτέλεσμα θα είναι όποιος ελέγχει τον κομματικό μηχανισμό να ελέγχει και σχεδόν το σύνολο μιας κοινοβουλευτικής ομάδας. Αρκεί λοιπόν για τον Αλέξη Τσίπρα να ελέγχει τον κομματικό μηχανισμό που κληρονόμησε από το ΠΑΣΟΚ (ας μη κρυβόμαστε, όλοι γνωρίζουμε που βρίσκεται τώρα ο παλιός κομματικός μηχανισμός του ΠΑΣΟΚ) για να ελέγχει ες αεί όλη την κοινοβουλευτική του ομάδα και να γλιτώσει μελλοντικά φαινόμενα εσωκομματικής επανάστασης τύπου Λαφαζάνη.
Πέρα όμως από όλα αυτά, υπάρχει και κάτι θετικό! Γλιτώνουμε λέει ο Υπουργός χρήματα! Ναι, γλιτώνουμε πάρα πολλά λεφτά που παίρνουν όλοι αυτοί οι άχρηστοι 100 Βουλευτές! Αρκεί βέβαια ένας πρόχειρος μαθηματικός υπολογισμός για να φανεί ότι οι αχρείαστες εκλογές του Σεπτέμβρη μαζί με το άχρηστο δημοψήφισμα κόστισαν αρκετά για να συντηρούνται 100 Βουλευτές περισσότερο από μια δεκαετία, για να μη βάλουμε κάτω τη ζημιά που προκάλεσαν τα capital controls και δούμε νούμερα που δεν πιστεύουν τα μάτια μας. Στην πραγματικότητα για αυτούς τους 100 Βουλευτές ο κάθε Έλληνας φορολογούμενος ξοδεύει λιγότερα από 2 ευρώ τον χρόνο, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι κοστοβόρες λειτουργίες του Κοινοβουλίου θα συνεχίσουν να υφίστανται είτε οι βουλευτές είναι 300 είτε 200, είτε 100. Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, πόσο πραγματικά κοστίζουν αυτά τα 2 ευρώ σε σχέση με τη ζημιά που θα προκληθεί στην εναλλακτική περίπτωση. Ας μη γελιόμαστε, ο νόμος Κουρουμπλή εξαφανίζει κάθε ίχνος δημοκρατίας και παραδίδει τη χώρα στο έλεος των κομματικών μηχανισμών.
Ακόμα και έτσι όμως θα υπάρξουν άτομα που θα πουν «σκέψου όμως τι καλά που θα ήταν αυτά τα χρήματα που χάνουμε σε Βουλευτές να τα δίναμε σε σχολεία ή φάρμακα». Το σκέφτομαι και η απάντησή μου σε αυτούς είναι ξεκάθαρη: δεν έχετε πάρει χαμπάρι που ζείτε. Δεν έχετε καταλάβει ότι σε αυτόν τον τόπο υπάρχουν πράγματα τα οποία δεν μετριούνται σε χρήμα και η δημοκρατία είναι ένα από αυτά. Έχει χυθεί πολύ αίμα για να έχουμε αυτή τη στιγμή ως λαός αυτή τη λίγη εξουσία στα χέρια μας και θα είναι ντροπή να την παραδώσουμε για οποιονδήποτε λόγο.
Όταν -και αν- λοιπόν φέρει ο Παναγιώτης Κουρουμπλής τον νέο εκλογικό νόμο στη Βουλή, να ξέρεις αναγνώστη ότι δεν είναι απλά ένα ακόμα από τα πολιτικά παιχνιδάκια και τους τακτικισμούς που συνηθίζει ο Αλέξης Τσίπρας. Είναι κάτι πολύ σοβαρότερο, με σημαντικότατες επιπτώσεις σε εμάς και τα παιδιά μας. Είναι κάτι που θα μας το πλασάρει ως λύση σε ανύπαρκτα προβλήματα αλλά το μόνο που θα λύσει θα είναι τα χέρια των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ για να παραμείνει –ακόμα και ως δεύτερο κόμμα- στην εξουσία ή στο παιχνίδι της εξουσίας. Όταν θα γίνει εκείνη η ψηφοφορία κάτσε αναγνώστη μπροστά στην τηλεόραση και θυμήσου ποιοι είπαν ναι, όχι μόνο από τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από τα άλλα κόμματα και σκέψου αν είναι κάποιος πολιτικός βαρώνος με ισχυρές οικονομικές πλάτες και δυνατό μηχανισμό από πίσω του. Πάω στοίχημα ότι από τώρα γνωρίζεις την απάντηση.
Για αυτούς που δεν βαριούνται, σας δίνω σκόρπια μερικά από τα μαθηματικά που παρέλειψα, χωρίς να μπαίνω σε πολλές λεπτομέρειες. Όλες οι μειώσεις στον αριθμό των εδρών είναι υποχρεωτικό να γίνονται με βάση την πιο πρόσφατη απογραφή που ευνοεί τις μεγάλες πόλεις και δεν τις αφήνει να χάσουν πολλούς Βουλευτές. Αν, επίσης, σπάσει μια περιφέρεια με 10 Βουλευτές στα 2, τότε οι 2 νέες περιφέρειες αρχικά αντί για 5 και 5 θα μπορούν να έχουν 4 και 5 Βουλευτές ή 5 και 6 Βουλευτές, λόγω των στρογγυλοποιήσεων που θα γίνουν για να συμβαδίζουν οι έδρες με την απογραφή. Αν η β’ Αθηνών με τις 44 έδρες σπάσει σε 6 μικρότερες περιφέρειες, μπορεί να καταλήξει, πριν ακόμα της αφαιρεθούν Βουλευτές λόγω της μείωσης του αριθμού τους, να έχει από 39-40 έδρες εώς 48-49 έδρες, ανάλογα με το πως θα χωριστεί από τον Υπουργό και το επιτελείο του. Αν όντως σπάσουν σε περιφέρειες των 6-7 Βουλευτών, οι 4 μεγάλες καταλήγουν να γίνουν 12 ή 13 περιφέρειες και, χωρίς να μπω σε πολλές λεπτομέρειες, αυτό χαντακώνει τα μικρότερα κόμματα. Όταν αυτή τη στιγμή ένα κόμμα πάρει 3% και μπει στη Βουλή έχει 10 Βουλευτές. Με τις αλλαγές πλέον θα έχει 6 Βουλευτές, οι οποίοι προφανώς δεν θα προλαβαίνουν να εκτελούν καλά τα καθήκοντά τους σε επιτροπές, στην περιφέρειά τους και μέσα στη Βουλή γιατί οι υποχρεώσεις τους πλέον θα είναι βουνό. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το πως μπορεί κάποιος να χωρίσει εκλογικές περιφέρειες με τρόπο που τον συμφέρει (όπως έχουν κάνει και άλλες κυβερνήσεις στο παρελθόν) αναζητήστε τη λέξη gerrymandering, ή πατήστε εδώ για να δείτε ένα βίντεο στα αγγλικα που το εξηγεί όσο πιο απλά γίνεται: https://youtu.be/Mky11UJb9AY
