Ξεκινάμε μάλιστα από πολύ νωρίς: πιστοποιητικό γέννησης. Λογικό, κάπου πρέπει να δηλωθεί ότι γεννήθηκε ένα παιδί, οπότε να υπάρχει και μία αρχή για την απαραίτητη γραφειοκρατία. Δεν το κοροϊδεύω καθόλου. Θεωρώ αυτή την τυπική διαδικασία πάρα πολύ σοβαρή και ειλικρινά πιστεύω ότι, όταν λειτουργεί, διαχωρίζει ένα κράτος από ένα τοπικό συνονθύλευμα ανθρώπων. Είναι όμως ταυτόχρονα και το πρώτο εμπόδιο που βάζει το κράτος σε εμάς και τον εαυτό του.
Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να έχει το παιδί ΑΜΚΑ; Πώς θα ασφαλιστεί αν δεν έχει ΑΜΚΑ; Πάρα πολύ σημαντική διαδικασία, ένα ακόμα εμπόδιο. Αν είναι αγόρι, δεν θα γραφτεί στο μητρώο αρρένων; Πως θα πάει στρατό αν δεν είναι καταγεγραμμένο στο μητρώο αρρένων; Πολύ σημαντική διαδικασία ο στρατός, άρα πολύ σημαντικό το μητρώο αρρένων, άλλο ένα εμπόδιο.
Μεγαλώνει λοιπόν το παιδί και έρχεται η ώρα να βγάλει δελτίο ταυτότητας. Τέλεια, επιτέλους ένα χαρτί που μπορεί να αποδείξει ποιος είσαι! Μαζεύονται λοιπόν (πλέον ευτυχώς αρκετά αυτοματοποιημένα) η εγγραφή στα μητρώα του Δήμο στον οποίο είναι γραμμένο το παιδί, το πιστοποιητικό γέννησης και ό,τι άλλο χρειάζεται για να εδοθεί η ταυτότητα. Βλέπετε όμως, σιγά-σιγά αρχίζουν και μαζεύονται αρκετά βήματα και αυξάνεται η πιθανότητα να έχει γίνει κάπου λάθος. Σίγουρα μία τέτοια πιθανότητα είναι αρκετά μικρή, αλλά όσο μικρή και αν είναι με κάθε βήμα που προσθέτουμε γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Σίγουρα το να έχεις λάθος στην εγγραφή στα μητρώα του Δήμου σου έχει πολύ μικρή πιθανότητα, αλλά σε εμένα έτυχε. Σχεδόν δύο δεκαετίες μετά δεν θυμάμαι πλέον ποια ήταν διαδικασία είχα ακολουθήσει τότε για να αποδείξω ότι μητέρα μου δεν είναι η γιαγιά μου αλλά η μητέρα μου (ναι, τέτοιο χαζό λάθος), αλλά θυμάμαι ότι μου είχε πάρει σχεδόν έναν μήνα. Προφανώς η ταυτότητα είναι απολύτως απαραίτητη ως εργαλείο για το κράτος, και φυσικά προσθέτουμε και μερικά ακόμα εμπόδια: τον αριθμό ταυτότητας (ΑΔΤ) και την ημερομηνία έκδοσης (που είναι άλλη μπροστά και άλλη πίσω και κάθε φορά μου ζητάνε διαφορετική).
Όπως όμως πολύ καλά γνωρίζετε, η γραφειοκρατία για να αποδεικνύεις το ποιος είσαι δεν σταματάει εκεί. Όταν για παράδειγμα αποφασίσεις να βγάλεις δίπλωμα οδήγησης απαιτείται από εσένα να τους αποδείξεις ποιος είναι ο Αριθμός Φορολογικού Μητρώου σου, το ΑΦΜ.
Καταλήγω λοιπόν ο χαζός άνθρωπος που αποφάσισα σε αυτόν τον τόπο να γίνω ελεύθερος επαγγελματίας να χρειαστεί να τυπώσω μία βεβαίωση, η οποία για να εκδοθεί ζήταγε κάποια στοιχεία μου. Ευκολάκι, τα έχω κρατήσει πλέον όλα και τα έχω σκονάκι για όποτε τα χρειάζομαι. Γεμάτος αυτοπεποίθηση, ανοίγω την ιστοσελίδα του δημόσιου οργανισμού και βλέπω ότι ζητάει κάτι που λέγεται ΕΑΜ (Ενιαίος Αριθμός Μητρώου). Γελώντας μόνος μου σκεφτόμενος τις αντιδράσεις μεταξύ αριστερών και δεξιών συνδικαλιστών όταν κάποιος πρότεινε να ονομαστεί ο συγγεκριμένος αριθμός «ΕΑΜ», ανναζητάω στο διαδίκτυο τι ακριβώς είναι και πώς μπορώ να τον βρω. Περίπου 45 λεπτά μετά παίρνω τηλέφωνο απεγνωσμένος τον λογιστή μου, παρακαλώντας τον να μου δώσει αυτό το ρημάδι το ΕΑΜ ή έστω μία οποιαδήποτε άλλη λύση στο πρόβλημά μου. Αφού μου εξήγησε ότι πλέον δεν τον χρειάζομαι αφού καταργήθηκε, του εξήγησα και εγώ με τη σειρά μου ότι κάνει λάθος και τον χρειάζομαι αφού η βεβαίωση που μου ζητείται δεν καταργήθηκε και μου είναι πάρα πολύ απαραίτητη. Καταλήξαμε μετά από κανα μισάωρο αναζήτησης να βρούμε έναν τρόπο να παραβλέψουμε εξολοκλήρου την βεβαίωση που ήθελα, την οποία προφανώς τελικά δεν τύπωσα ποτέ.
Βλέπετε, η γραφειοκρατία από μόνη της δεν είναι πρόβλημα. Η γραφειοκρατία είναι απλά ένα εργαλείο και, όπως όλα τα εργαλεία, χρειάζεται συντήρηση, αναβάθμιση, ακόμα και δημιουργία από την αρχή άμα χρειαστεί. Ούτε είναι η λύση σε όλα (δεν μπορείς να χτυπάς με ένα πριόνι μία πρόκα στον τοίχο) ούτε είναι αυτοσκοπός (δεν μπορείς να βάλεις 15 άτομα με πριόνια να κάνουν τη δουλειά ενός ατόμου με αλυσοπρίονο απλά και μόνο επειδή έχουμε πριόνια και πρέπει να τα χρησιμοποιούμε).
Σε κάθε περίπτωση γραφειοκρατίας, ακόμα και στα πιο αυστηρά συστήματα, θα γίνουν λάθη (έχω εξυπηρετηθεί από τράπεζα μέσα σε 5 λεπτά χωρίς να έχω τα μισά από τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, ενώ η σύζυγός μου παιδεύεται για το ίδιο πράγμα εδώ και έναν μήνα αν και έχει όλα όσα απαιτούνται, απλά επειδή δεν μπορεί να αποδείξει ότι μένει στο σπίτι που της ανήκει). Η πιθανότητα όμως να γίνουν λάθη αυξάνεται με κάθε βήμα που προσθέτουμε. Αν για παράδειγμα έχουμε μόνο δύο βήματα –το ΑΔΤ και το ΑΦΜ- και πιθανότητα λάθους μία πάρα πολύ μικρή, πχ 10 λάθη στο ένα εκατομμύριο άτομα, καταλαβαίνετε ότι χοντρικά θα γίνουν 200 λάθη σε όλη την Ελλάδα, κάτι πολύ αντιμετωπίσιμο, ακόμα και αν είναι σε σοβαρότατα έγγραφα όπως το ΑΔΤ και το ΑΦΜ. Αν όμως έχουμε γύρω στα 20 βήματα και μία πιο ρεαλιστική αλλά και πάλι πολύ μικρή πιθανότητα σφάλματος από το δημόσιο όπως τα 500 λάθη ανά ένα εκατομμύριο (δηλαδή να υπάρξει λάθος 5 φορές ανά 10.000 περιπτώσεις) καταλήγουμε σε 10.000 λάθη σε όλη την Ελλάδα, σκορπισμένα σε 20 διαφορετικούς τομείς του δημοσίου που αλληλεπιδρούν με καμια δεκαριά άλλους τομείς ο καθένας, ίσως ακόμα και σε διαφορετικούς Δήμους. Μόνο που, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, η πραγματική πιθανότητα είναι πολύ μεγαλύτερη, αφού σχεδόν σε όλους μας πολλές φορές έχει γίνει κάποιο λάθος το οποίο απαιτούσε πολύ χρόνο και κόπο από εμάς αλλά και από υπαλλήλους του δημοσίου για να διορθωθεί. Το κόστος όμως αυτών των λαθών είναι απλά γιγαντιαίο.
Στο παράδειγμα με τον ΕΑΜ, δύο νέοι άνθρωποι οι οποίοι είμαστε χρήσιμοι με τις υπηρεσίες μας στην κοινωνία ξοδέψαμε 3 εργατοώρες για κάτι τελείως ανούσιο. Πόσες εργατοώρες έχουν ξοδευτεί από άλλους ανθρώπους στην Ελλάδα για την ίδια ακριβώς περίπτωση; Πόσες εργατοώρες έχουν χάσει οι δημόσιοι υπάλληλοι από άτομα σαν και εμένα που δεν μπορούν να βρουν τον ΕΑΜ στο διαδίκτυο και αναγκάζονται να γυρίζουν από τη μία υπηρεσία στην άλλη; Πόσα άτομα εργάζονται για να συντηρούν τα μητρώα του ΕΑΜ, τα οποία δεν είμαι καν σίγουρος για το αν χρησιμοποιούνται πλέον; Όλη αυτή η άχρηστη γραφειοκρατία που μπαίνει ως εμπόδιο στην καθημερινότητά μας καταλήγει να βαραίνει την οικονομία μας όσο ο προϋπολογισμός ενός μικρού κράτους. Και όλα αυτά ενώ στην Αμερική δεν έχουν καν Δελτίο Ταυτότητας.
Δεν είναι κάτι αφύσικο το να μειωθούν τα εμπόδια της γραφειοκρατίας. Σκεφτείτε μόνο πόσες εργατοώρες έχουμε γλιτώσει με τα ΚΕΠ –ειδικά οι ελεύθεροι επαγγελματίες!- αλλά και το πώς ήταν το να βγάζεις ταυτότητα πριν από 20 χρόνια και πόσο πιο εύκολο είναι τώρα. Δεν ξέρω αν αυτό που χρειάζεται είναι η θέληση από την εκάστοτε κυβέρνηση ή λίγη καλύτερη οργάνωση από το ίδιο το κράτος. Ξέρω όμως ότι ένας γνωστός μου παινευόταν ότι του πήρε μόλις 18 ώρες να ανοίξει επιχείρηση και μας το προέβαλλε ως προσωπικό του κατόρθωμα, ενώ στη Σκανδιναβία απαιτούνται 5 λεπτά και ένα email. Δεν λέω ότι στο εξωτερικό όλα γίνονται καλά και εδώ όλα χάλια, αλλά ήμαρτον. Το να μπορούν τον 21ο αιώνα οι υπηρεσίες μεταξύ τους ηλεκτρονικά να διασταυρώνουν στοιχεία χωρίς να απαιτείται η φυσική παρουσία κάποιου σε αυτές δεν είναι κάτι το ακατόρθωτο.
Υ.Γ. Προφανώς τα μαθηματικά στο παράδειγμα με τα 20 βήματα και τα 500 λάθη ανά εκατομμύριο είναι λάθος και φαίνεται ξεκάθαρα από το αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα κάθε ένα έγγραφο που χρειαζόμαστε (π.χ. η άδεια λειτουργίας μίας καφετέρειας) έχει από πίσω μερικές δεκάδες έγγραφα (βεβαίωση για τη λειτουργία της επιχείρησης με τους κατάλληλους ΚΑΔ, ασφάλιση του ιδιοκτήτη και των εργαζομένων, φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα, εγγραφή στο επιμελητήριο, άδεια για λειτουργία από τις αρμόδιες υπηρεσίες όπως π.χ. την αγορανομία) τα οποία από πίσω απαιτούν και πάλι δεκάδες έγγραφα (ΑΔΤ, ΑΦΜ, ενοικιαστήριο, βεβαιωμένο αριθμό τηλεφώνου –ω ναι, υπάρχει και αυτό-, λογαριασμό σε τράπεζα κλπ) τα οποία αθροίζονται όχι σε είκοσι, αλλά σε μερικά δεκάδες χιλιάδες βήματα όπου μπορεί να γίνει λάθος. Γι’αυτό και η πιθανότητα να γίνει κάποιο γραφειοκρατικό μπέρδεμα σε κάθε έναν από εμάς τελικά είναι πάνω από 100%, άρα στατιστικά θα δημιουργηθούν περισσότερα από ένα προβλήματα ανά άτομο.
Για να διαβάσετε δωρεάν το βιβλίο του Δημήτρη Κοντογιάννη «Δεν έχουμε Δημοκρατία: Μια κάπως μποέμ απόδειξη για κάτι που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζαμε», πατήστε εδώ!
