Η ψυχολογία και οι συνήθειες του καταναλωτή έχουν αλλάξει. Τίποτε το περιττό. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΕΕ οι εαρινές εκπτώσεις στο λιανεμπόριο κατέγραψαν μείωση 7,3% σε σχέση με την περσυνή περίοδο ενώ αντίστοιχα οι αλυσίδες είχαν αύξηση 10 με 15%.
Στην επαρχία μάλιστα, όπως και στην πόλη μας (τα Τρίκαλα), ο τζίρος του λιανεμπορίου έπεσε πολύ περισσότερο. Στην αγορά επικρατεί συγκεντρωτισμός, απόρροια της κρίσης, της έλλειψης ρευστότητας και των capital control. Σε κάθε επιμέρους κλάδο της οικονομίας επιβιώνουν λίγοι και οι υπόλοιποι συνωστίζονται στην ουρά. Το ίδιο μοτίβο σε κάθε περιφέρεια, με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση. Η πλειονότητα των εμπορικών έχει κλείσει ή πιέζεται ασφυκτικά. Οι δουλειές που χάθηκαν και τα μικρομάγαζα που έκλεισαν αντικαθίστανται καθώς η αγορά αλλάζει. Παροχής υπηρεσιών και μικροεμπορικά. Καφές, αρώματα, ηλεκτρονικά τσιγάρα, σουβλακερί και είδη σπιτιού, σε μια απέλπιδα προσπάθεια μεροκάματου. Τίποτε παραγωγικό.
Με τα ψέματα ανάπτυξη δεν γίνεται. Με όρους της αγοράς ανάπτυξη δεν υπάρχει. Φαντασιακά ίσως. Στην παλιά δε αγορά η κατάσταση είναι δραματική. Παρωχημένοι χώροι, απαρχαιωμένα προϊόντα και υπηρεσίες παραθεριστικών καταστημάτων. Εγκλωβισμένοι σε καθοδικό σπιράλ, επιδιώκουν με ερανισμό να ανανήψουν και οδηγούνται σε απώλεια συνέπειας και φυσικά εμπιστοσύνης.
Η σκιώδης οικονομία μάλλον κάνει το θαύμα της. Οι δε Κυριακές, περισσότερο αύξησαν το λειτουργικό κόστος στα μικρομάγαζα, παρά τον πραγματικό τζίρο. Στον αντίποδα οι αλυσίδες μπήκαν πιο οργανωμένες στην κρίση και άντεξαν. Με δυνητικά καλύτερη ρευστότητα, με μηχανοργάνωση και διαδικτυακά εργαλεία, με επώνυμα προϊόντα αλλά και δυνατότητες προβολής και ευελιξίας. Με συχνές προσφορές που μικραίνουν την κερδοφορία τους, αλλά λειαίνουν το έδαφος για μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά. Μικρομεσαίες επιχειρήσεις διαμάντια υπάρχουν και στην πόλη μας. Από φαρμακεία με χαμηλές τιμές στα παραφάρμακα, έως προϊόντα Π.Ο.Π. ηλεκτρονικά, ένδυση και υπόδηση.
Είναι φανερό πως τα χρήματα που ξοδεύονται εδώ, ανακυκλώνονται και δημιουργούν θέσεις εργασίας. Μέλλον ωστόσο στο απαιτητικό περιβάλλον που οι καταναλωτές φτιάχνουν έχουν οι καλύτερες υπηρεσίες, η διαφορετικότητα αλλά και οι εξατομικευμένες και οικονομικές λύσεις. Όσοι τα πληρούν, καθίστανται βιώσιμοι και ανταγωνίζονται επαρκώς το διαδίκτυο, το οποίο, στο πνεύμα της εποχής, δίνει ένα ακόμη χτύπημα στα σαθρά θεμέλια της αγοράς. Αντί όμως να το ξορκίζουμε, ας γίνει εφαλτήριο ευκαιριών για την αμεσότητα και διεισδυτικότητά του. Η αγορά επιβραβεύει την ιδιαιτερότητα και την διαφορετικότητα. Αυτό είναι το αντίδοτο στη συγκέντρωση. Αρκεί να διαπιστώνεται έγκαιρα από τους εκάστοτε κυβερνώντες, ώστε να δίνονται τα αναγκαία κίνητρα στην κατεύθυνση αυτή. Μόνο έτσι αλλάζει το παραγωγικό μοντέλο.
