Η οριακή έστω νίκη των αλλαγών που προτείνει ο Ερντογάν απομακρύνει την Τουρκία από την πορεία προς μια σύγχρονη Ευρωπαϊκό χώρα. Μακροπρόθεσμα οι κλειστοί και αυταρχικοί θεσμοί δεν θα την κάνουν ισχυρότερη, θα εμποδίσουν την ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, θα την απομακρύνουν από την πορεία της προς την Ευρώπη.
Για την Ελλάδα αυτό σημαίνει ότι χάνει το διαπραγματευτικό χαρτί της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε., αυτή η ένταξη δείχνει να μην είναι προτεραιότητα για την σημερινή Τουρκική ηγεσία. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε δίπλα σε ένα (μοντέρνο άραγε;) σουλτανάτο. Εκτός αν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αναδείξει γρηγορότερα τις αντιφάσεις αυτής της πορείας.
Το πρόβλημα, το δίλημμα, το σταυροδρόμι μπροστά στο οποίο στέκεται σήμερα η Τουρκία, λίγο πολύ αφορά όλον τον ισλαμικό κόσμο. Δεν μπορεί να στέκεται με τα δύο πόδια να πατάνε σε διαφορετικές εποχές, σε διαφορετικούς αιώνες. Δεν γίνεται από την μια πλευρά να θέλεις να απολαμβάνεις τα επιτεύγματα του σύγχρονου κόσμου, από την άλλη να διατηρείς στο εσωτερικό της χώρας σου απαρχαιωμένες δομές, αυταρχικές εξουσίες, οπισθοδρομικές συνήθειες.
Στην ίδια την δύση η βιομηχανική επανάσταση ήρθε μετά τον διαφωτισμό. Η επιστήμη, η τεχνολογία, η καινοτομία αναπτύσσονται μέσα σε καθεστώς ελευθερίας της σκέψης και αμφισβήτησης της αυθεντίας και του δογματισμού. Η ανάπτυξη δεν είναι μόνο νούμερα και ελπίδες για μελλοντικά κέρδη, είναι πρώτα από όλα κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει επιλογή. Αν κάποιες ηγεσίες πιστεύουν ότι από την μια μεριά οι λαοί τους θα μπορούν απολαμβάνουν τα σύγχρονα επιτεύγματα της επιστήμης και του πολιτισμού και από την άλλη θα διατηρούν στο εσωτερικό της χώρας τους τον σκοταδισμό, τον φανατισμό, την ανελευθερία, τότε πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι έτσι βάζουν αυτόματα την χώρα τους στο περιθώριο, την μετατρέπουν εξαρτώμενο καταναλωτή των προϊόντων των πιο προηγμένων χωρών.
Η άμυνα απέναντι στους ισχυρούς παίκτες της παγκοσμιοποίησης δεν μπορεί να είναι η περιχαράκωση στα εθνικά, θρησκευτικά, φυλετικά, τοπικά και χωρικά όρια, ούτε η επιστροφή στο παρελθόν. Η λύση είναι η συμμετοχή στην παγκόσμια εξέλιξη με ανοικτές ανεκτικές κοινωνίες, με δημοκρατικούς θεσμούς, με οραματικές εξουσίες, με την γνώση, την επιστήμη, με ανοικτά δημιουργικά μυαλά.
Το μέλλον είναι εκεί για όλους, είτε θα συμμετέχει όλος ο πλανήτης σε αυτό, είτε αυτό το μέλλον θα ανήκει μόνο σε αυτούς που το δημιουργούν, σίγουρα όχι σε αυτούς που το αντιμάχονται.
Η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί ανισότητες, οι ευκαιρίες δεν είναι ίσες για όλους σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Όμως η υπεράσπιση του παρελθόντος με ανάδειξη μάλιστα της χειρότερης πλευράς του, δηλαδή του θρησκευτικού φανατισμού, της ανελευθερίας, της μισαλλοδοξίας, δεν είναι η εναλλακτική λύση, δεν αποτελεί τρίτο δρόμο.
Από την άλλη οι προηγμένες χώρες πρέπει να αφήσουν χώρο για αυτούς που θέλουν να τις μιμηθούν, να βοηθήσουν όσους θέλουν να τις προφτάσουν.
Ένας πλανήτης που θα ανήκει σε όλους, ένας κόσμος με ευκαιρίες για όλους, ένα μέλλον που θα το διαμορφώνουν όλοι. Το δύσκολο στοίχημα του νέου αιώνα, το προοδευτικό πολιτικό όραμα για το παγκοσμιοποιημένο αύριο.
