γράφει ο Βασίλης Βρανάς.
Ο φόβος, υπό την έννοια της οντολογικής ανασφάλειας, είναι η γενεσιουργός αιτία της ανόδου των άκρων, είτε αυτά προέρχονται από τα δεξιά είτε από τα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Ο «φόβος», ως έννοια, μας είναι κάτι γνώριμο ήδη από την παιδική ηλικία και συχνά καθορίζει την πορεία προς την ενηλικίωση του ανθρώπου, με τη μορφή «σχεδίου ζωής», όπως αναλυτικότερα το έχει περιγράψει ο Καρλ Γκουστάβ Γιούνγκ. Επί παραδείγματι, ένα παιδί μου κατά τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων βίωσε τον φόβο της απόρριψης από τον γονιό, ενδεχομένως να οδηγηθεί στο να φτιάξει ένα «σχέδιο ζωής» το οποίο να το προστατεύει από την απόρριψη στην ενήλικη πλέον ζωή του. Ο φόβος όμως, μπορεί να εμφανιστεί και με άλλες μορφές, όπως ο φόβος της ποινής (ποινή από τον γονιό τον δάσκαλο, τον αστυνομικό, τον δικαστή) ο οποίος υπάρχει αρχετυπικά στην άκρη του μυαλού μας, τόσο μέσω του λεγόμενου κοινωνικού συμβολαίου όσο και μέσω -του επίσης αρχετυπικού- φόβου του Θεού. Σίγουρα πάντως, ο φόβος έχει απειράριθμες μορφές.
Ο ενήλικας μαθαίνει να πορεύεται με τις φοβίες του και να μάχεται είτε για να τις ξεπεράσει είτε για να τις συγκρατήσει. Το σύνολο των φοβιών αυτών, καταλήγουν να δημιουργούν τη λεγόμενη «οντολογική ανασφάλεια» στον άνθρωπο, η οποία καλύπτει ένα φάσμα φόβου, από τον φόβο του θανάτου ως τον φόβο της ερωτικής απόρριψης κ.ά. Η απόσβεση της οντολογικής ανασφάλειας, ήταν από νωρίς στο επίκεντρο των ανθρώπων -συνειδητά ή ασύνειδα- με συνέπεια τη θέσπιση των πρώτων κοινωνιών, για την εξάλειψη ή έστω τη μείωση των ανασφαλειών που γεννάει ο φόβος . Την προαναφερθείσα παρατήρηση κάνει εμμέσως πλην σαφώς, ως γνωστόν, και ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά.
Όσοι γνωρίζουν, τουλάχιστον εμπειρικά -αν όχι λόγω εκπαίδευσης-, τον τρόπο που λειτουργεί η οντολογική ανασφάλεια στον πολίτη, τότε ξέρουν πώς να την αφυπνίσουν για να πετύχουν την κρυφή τους (πολιτική) ατζέντα. Έτσι, λόγου χάρη, ο φόβος της χρεοκοπίας, ο φόβος του μεταναστευτικού, ο φόβος της τρομοκρατίας κλπ. αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία, για να εμφανιστούν επιτήδειοι, οι οποίοι θα υπερτονίσουν το πρόβλημα ή θα πείσουν το κοινό ότι υπάρχει πρόβλημα, με απώτερο σκοπό να του καλλιεργήσουν αίσθημα φόβου. Με τον τρόπο αυτό (υπάρχουν κι άλλοι) γεννιέται ο λαϊκισμός και η δημαγωγία. Αμφότερα διανθίζονται από τη ρητορική μίσους ή θυμού και δημιουργούν μυθικών διαστάσεων εχθρούς που συνήθως τους ονομάζουν «Παγκόσμια Κέντρα Εξουσίας» ή απλά «Το σύστημα». Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος των λαϊκιστών/δημαγωγών είναι διττός: αφενός να ενδυναμώσουν την αρχετυπική ανασφάλεια των πολιτών και αφετέρου να τους παρουσιάσουν ως αιτία των παραπάνω μια δύναμη ανώτερη από τον μέσο πολίτη, σχεδόν ανίκητη.
Σε τελική ανάλυση, ο λαϊκιστής/δημαγωγός θα εμφανιστεί ως σωτήρας και μοναδικός αξιόμαχος για να νικήσει τις ανώτερες δυνάμεις, οι οποίες επιβουλεύονται τον τόπο. Η εν τοις πράγμασι έλλειψη ανωτερότητάς του, θα καλυφθεί πίσω από τη ρητορική μίσους ή θυμού, με ατάκες περί των προγόνων και σλόγκαν που επικαλούνται το συναίσθημα του ψηφοφόρου. Η μόνη διάκριση μεταξύ των οπορτουνιστών αυτών είναι ότι οι προερχόμενοι από την αριστερά θα επικαλεστούν τον λαό ως σύνολο, ενώ οι προερχόμενοι από τη δεξιά θα μιλήσουν άμεσα ή έμμεσα για τους γνήσιους Έλληνες πατριώτες ή κάτι εθνικιστικά ισοδύναμο. Σε κάθε περίπτωση, τόσο η ακροδεξιά όσο και η ακροαριστερή λαϊκιστική ρητορική φαίνεται να κερδίζουν έδαφος την τελευταία δεκαετία, την δεκαετία της κρίσης, στην Ελλάδα.
Εν κατακλείδι, η άνοδος του λαϊκισμού και της δημαγωγίας, ειδικά σε περίοδο κρίσης, είναι αναμενόμενη, καθώς τότε ευδοκιμεί η οντολογική ανασφάλεια του πολίτη. Είναι γεγονός ότι η παρατεταμένη κρίση, ευνοεί τη διαιώνιση των παραπάνω γκρουπούσκουλων που επιχειρούν να εισέλθουν στη Βουλή. Με άλλα λόγια, όσο εξακολουθεί να υπάρχει ο φόβος, τόσο οι επιτήδειοι θα δυναμώνουν και θα παριστάνουν πως έχουν πολιτικά γιατροσόφια και μαντζούνια για τη σωτηρία της χώρας. Τελικά, αφού ο λαϊκισμός και η δημαγωγία φαίνεται να αποδίδει, τότε κι άλλα πολιτικά κόμματα -μη προερχόμενα από τα άκρα- σαγηνεύονται από τη δυναμική της χειραγώγησης και υποκύπτουν σε αυτή. Λαϊκιστές, δημαγωγοί και λοιποί καιροσκόποι όμως, όχι μόνο δεν βοηθούν στην επιδίωξη των πολιτών για οντολογική ασφάλεια, αλλά, αντιθέτως, η ψήφος σε αυτούς τούς δίνει κίνητρα να σπείρουν παραπάνω φόβο και ανασφάλεια, διότι χωρίς αυτά δεν έχουν λόγο ύπαρξης.
