Για να σε προλάβω αναγνώστη, στα συμπεράσματα δεν συμπεριλαμβάνεται η αλλαγή του «ΟΧΙ» σε «ΝΑΙ», για έναν πολύ απλό λόγο: ο Αλέξης Τσίπρας τήρησε κατά γράμμα αυτό που αποφάσισε το 62% όσων ψήφισαν. Η περίληψη αυτού του αστεία μεγάλου κειμένου που αναγραφόταν σε κάθε ψηφοδέλτιο είναι «Αποδέχεστε την πρόταση Γιούνκερ;» την οποία, όπως επέβαλλε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, δεν αποδεχτήκαμε. Τόσο απλά.
Μπορεί κάποιος να πει ότι ούτως ή άλλως από τη μέση της εβδομάδας που προηγήθηκε του δημοψηφίσματος ήταν ξεκάθαρο ότι η πρόταση Γιούνκερ είχε αποσυρθεί και ότι η ψήφος του λαού ήταν συμβολική. Αυτό όμως ήταν το πρόβλημα του συγκεκριμένου δημοψηφίσματος: είχε συμβολική αξία. Είχε επίσης πολιτική αξία και κομματική αξία, ειδικά για τον Αλέξη Τσίπρα και τον Αντώνη Σαμαρά που κομματικά επένδυσαν πολλά στο συγκεκριμένο δημοψήφισμα. Ξέρετε τι δεν είχε; Δημοκρατική αξία. Όσο και αν επέμεναν διάφορα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ όπως ο Νίκος Παπάς ή η τότε Πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου ότι επρόκειτο για την κορυφαία δημοκρατική πράξη, η αλήθεια είναι ότι όση σχέση είχε με την δημοκρατία το δημοψήφισμα του 2015, άλλη τόση έχει και ο Χίτλερ μαζί της.
Ναι, ο Χίτλερ, ο οποίος προφανώς και δεν έχει οποιαδήποτε σχέση με τη δημοκρατία, αλλά έκανε δημοψηφίσματα! Όπως επίσης δημοψηφίσματα έκαναν ο Μουσολίνι, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, ο Μέγας Ναπολέων, ο Φρανσουά Ντιβαλιέ, ο Σαντάμ Χουσεϊν και ο «δικός μας» Γεώργιος Παπαδόπουλος, όλοι γνωστοί ως μεγάλοι δημοκράτες ηγέτες. Βλέπετε λοιπόν ότι το δημοψήφισμα από μόνο του δεν είναι μια δημοκρατική πράξη, αλλά ο τρόπος που γίνεται ένα δημοψήφισμα είναι που το μετατρέπει σε εργαλείο δημοκρατίας ή εργαλείο ενός και μόνο ανθρώπου.
Ο συνηθισμένος τρόπος για να «στήσεις» ένα δημοψήφισμα -και αγαπημένος των προαναφερθέντων ηγετών- είναι μέσω κάλπικων αποτελεσμάτων και πανηγυρισμών από τα μίντια. Ο άλλος τρόπος για να φτιάξει ένας ηγέτης ένα δημοψήφισμα που εξυπηρετεί μόνο τον ίδιο είναι μέσω της ερώτησης να πετάξει την μπάλα στην εξέδρα. Αυτό γίνεται είτε δίνοντας δύο μόνο επιλογές σε ένα πολύπλευρο πρόβλημα -για παράδειγμα «να διώξουμε αμέσως όλους τους μετανάστες ή να τους δώσουμε μόνιμη υπηκοότητα»– είτε ρωτώντας κάτι τόσο αόριστο ή παράλογο που η ερμηνεία του εξαρτάται αποκλειστικά από αυτόν που θέτει το ερώτημα -για παράδειγμα «Πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup της 25/06/2015 και αποτελείται από δύο μέρη τα οποία συγκροτούν την ενιαία πρότασή τους; Το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται «Reforms for the completion of the Current Program and beyond» (Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού) και το δεύτερο «Preliminary Debt Sustainability Analysis» (προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας χρέους)».
Όπως καταλαβαίνετε, από την στιγμή που κάποιος έχει την εξουσία να ερμηνεύσει τις αποφάσεις του λαού και να πράξει σύμφωνα με τη δική του ερμηνεία, η εξουσία πλέον δεν ανήκει στον λαό αλλά σε αυτόν που έχει την ερμηνεία των αποφάσεων. Και αν μας φαίνεται τρομακτική η εξουσία που έχει ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος μπόρεσε ως άλλος δικτάτορας να κάνει μία απαράδεκτη ερώτηση και να ερμηνεύσει την απάντηση όπως τον βόλεψε, ας σκεφτούμε πόσο πιο τρομακτικό είναι ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες ευθαρσώς δήλωναν ότι ερμηνεύουν το δημοψήφισμα ως ερώτηση για παραμονή ή όχι της Ελλάδας στο ευρώ και ότι θα ενεργήσουν ανάλογα. Ας σκεφτούμε επίσης πόσο τρομακτικό είναι ότι τα ΜΜΕ -που σύμφωνα με όλους «έκαναν ανελέητο πόλεμο στον Αλέξη Τσίπρα»- συμφωνούσαν με σχεδόν σύσσωμο τον πολιτικό κόσμο ότι πρόκειται για την κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας.
Θα ρωτήσετε «μα καλά, περιμέναμε από τα ΜΜΕ και τα κόμματα να γνωρίζουν αν ήταν δημοκρατικό ή όχι το δημοψήφισμα;» Και η σωστή απάντηση είναι ναι, έπρεπε να είχαμε αυτή την απαίτηση.
Αυτά τα συμπεράσματα για το δημοψήφισμα τα έβγαλα εύκολα και δεν είμαι ούτε πολιτικός επιστήμονας, ούτε ο σύγχρονος Κλεισθένης. Απλά γκούγκλαρα τη λέξη δημοψήφισμα και μπήκα στο wikipedia. Τόσο απλά. Μου πήρε περισσότερη ώρα να γράψω αυτό το άρθρο παρά να βρω από έγκυρες πηγές τους λόγους που μπορεί ένα δημοψήφισμα να είναι αντιδημοκρατικό. Δεν χρειάστηκε να ανακαλύψω καμία Αμερική, την ανακάλυψαν άλλοι για εμένα αρκετά χρόνια πριν.
Πέρα λοιπόν από το ότι τα δημοψηφίσματα αποτελούν το αγαπημένο εργαλείο όλων των δικτατόρων, θα διαπιστώσει κανείς αρκετά εύκολα ότι χώρες όπως η Γερμανία, που την έχουν πατήσει στο παρελθόν, αποφεύγουν διακριτικά τα δημοψηφίσματα και ότι η Αγγλία, το κέντρο του κοινοβουλευτισμού, τα αποφεύγει αδιάκριτα και με κάθε τρόπο. Θα διαπιστώσει επίσης ότι είναι ταυτισμένα με την «τυραννία της πλειοψηφίας» (δεν σας λέω τι είναι αυτό, να το γκουγκλάρετε μόνοι σας) και ότι τα επικίνδυνα σημεία στην διεξαγωγή τους, όπως για παράδειγμα το ότι η ερώτηση πρέπει να είναι σαφής και να έχει μόνο μία ερμηνεία, είναι διατυπωμένα εδώ και χρόνια.
Αυτή τη μικρή έρευνα που γίνεται από τα ΜΜΕ για τα ρεπορτάζ οι υπόλοιπες «ανεπτυγμένες» χώρες τη θεωρούν δεδομένη. Δεν γίνεται να υπάρχει μεγάλος ειδησεογραφικός σταθμός και να μην έχει ερευνητές να δουλεύουν για εκείνον. Εδώ κωμικοί που παρουσιάζουν ειδήσεις (όπως για παράδειγμα ο John Oliver) έχουν ολόκληρο επιτελείο από ερευνητές που κάνουν, όπως ονομάζεται, «δημοσιογραφική δουλειά». Μήπως δεν έκαναν αυτή την πολύ εύκολη και σύντομη έρευνα ή μήπως, ακόμα χειρότερα, γνώριζαν ότι το δημοψήφισμα δεν εξυπηρετούσε τη δημοκρατία και επέλεξαν να το αγνοήσουν;
Ας μην εστιάζουμε όμως μόνο στα ΜΜΕ, τα κόμματα γιατί απέτυχαν σε τέτοιο βαθμό στο να αντιμετωπίσουν τον Αλέξη Τσίπρα; Αφού ήταν τόσο εύκολο να φανεί ότι το συγκεκριμένο δημοψήφισμα ήταν αντιδημοκρατικό, γιατί δεν προσπάθησαν να το ακυρώσουν στην πράξη; Όπως είδατε, υπήρξε 37,5% αποχή. Αν η αποχή έφτανε το 60%, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα ήταν άκυρο και φανταστείτε τι πολιτικές επιπτώσεις θα είχε αυτό για τον Αλέξη Τσίπρα. Αντίθετα λοιπόν στη λογική, ο Αντώνης Σαμαράς και η υπόλοιπη αντιπολίτευση προτίμησε να υποστηρίξει το «ΝΑΙ», με τα γνωστά αποτελέσματα.
Φέτος το καλοκαίρι λοιπόν πράγματι ζήσαμε την πιο γελοία στιγμή της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας μας, όχι επειδή αγνοήθηκε το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος, αλλά επειδή εκ των υστέρων όλα τα επιχειρήματα είναι για γέλια. Διαβάστε οποιαδήποτε δήλωση πολιτικού και οποιαδήποτε είδηση από ΜΜΕ ή ακόμα και τις δικές σας αναρτήσεις στο διαδίκτυο όταν χαλάγατε φιλίες δεκαετιών και, γνωρίζοντας ότι η διαδικασία ήταν εντελώς αντιδημοκρατική και ο μόνος του οποίου η άποψη είχε κάποιο βάρος ήταν ο Αλέξης Τσίπρας, προσπαθήστε να μη νιώσετε γελοίοι. Δεν θα τα καταφέρετε.
Υ.Γ. Τα δημοψηφίσματα πράγματι μπορούν να είναι κομμάτι μιας δημοκρατίας και το πιο συνηθισμένο παράδειγμα είναι η Ελβετία. Δεν πρέπει όμως να αγνοούμε τις ασφαλιστικές δικλείδες που έχει η Ελβετία στον κανονισμό διεξαγωγής τους. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι, μπορεί να γίνεται αυτό που θέλουν οι νικητές, αλλά δεν εκφράζονται οι ηττημένοι. Ακόμα και 90%-10% να είναι το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος, υπάρχει ένα 10% που δεν θα εκφραστεί και αυτό σε μια πραγματική δημοκρατία θα έπρεπε να είναι πολύ ανησυχητικό και η τελευταία λύση, όχι αφορμή για πανηγύρια.
Για να διαβάσετε δωρεάν το βιβλίο του Δημήτρη Κοντογιάννη «Δεν έχουμε Δημοκρατία: Μια κάπως μποέμ απόδειξη για κάτι που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζαμε», πατήστε εδώ!
Φωτογραφία: «Alexis Tsipras3» by Lorenzo Gaudenzi – Own work. Licensed under CC BY-SA 3.0 via Commons – https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Alexis_Tsipras3.jpg#/media/File:Alexis_Tsipras3.jpg
