Οι εκφραστές αυτού του φαινομένου έχουν κάτι κοινό, αναγνωρίζονται μεταξύ τους, κλείνουν το μάτι ο ένας στον άλλο. Το ίδιο εύκολα εμείς μπορούμε να αναγνωρίσουμε κοινά στοιχεία στον λόγο τους.
Είναι μεγάλη ειρωνεία ότι στις ΗΠΑ, ένας επιχειρηματίας που καυχιέται ότι καταφέρνει να πληρώνει ελάχιστους ή καθόλου φόρους, πετυχαίνει να πείσει ότι θέλει να χτυπήσει το κατεστημένο, το σύστημα. Ο αντισυστημικός λόγος είναι ένα κοινό γνώρισμα όλων των πολιτικών αυτής της ομάδας.
Είναι πιο εύκολο να μιλήσεις για πολιτικούς με κοινά χαρακτηριστικά, παρά για πολιτικά ρεύματα, γιατί εδώ τα πρόσωπα έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Η συγκολλητική ουσία δεν είναι οι πολιτικές πλατφόρμες (που έτσι και αλλιώς δύσκολα θα μπορούσαν να συγκροτηθούν) αλλά κάποια προσωπικότητα.
Η συνταγή είναι εύκολη λοιπόν. Η συνταγή δεν απαιτεί συγκροτημένο πολιτικό πρόγραμμα, έχει ανάγκη όμως από μια ισχυρή προσωπικότητα με λίγους ενδοιασμούς όσο αφορά στο τι πρόκειται να πει. Ρήξη με το κατεστημένο της Ουάσιγκτον ή των Βρυξελλών, με μπόλικη αγάπη για την πατρίδα, σημασία στην ασφάλεια, φόβος για τους ξένους που παίρνουν τις δουλειές. Λόγος άμεσος, απλοϊκός, τέτοιος ώστε ένα δεκάχρονο παιδί να μπορεί να τον παρακολουθήσει.
Et voilà. Κόσμος που μέχρι χθες ήταν ξεκομμένος από την πολιτική, με αποστροφή για το πολιτικούς, έρχεται και ψηφίζει για πρώτη φορά και ανατρέπει τις προβλέψεις όλων των δημοσκοπήσεων. Χθες για την εκλογή Τραμπ, το 15% των ψηφοφόρων στις ΗΠΑ ψήφισε για πρώτη φορά, έναντι του 9% νέων ψηφοφόρων που είχε καταφέρει να κινητοποιήσει παλιότερα ο Ομπάμα. Δεν είναι τυχαία η αποτυχία των δημοσκοπήσεων και στο Brexit και στις εκλογές των ΗΠΑ. Υπάρχουν υπόγεια ρεύματα κοινής γνώμης που οι δημοσκόποι δεν μπορούν να μετρήσουν.
Η αντιμετώπιση του φαινομένου δεν μπορεί να ξεκινήσει παρά με μια ομολογία αποτυχίας των σύγχρονων δημοκρατιών. Η αποτυχία έγκειται στο ότι εσκεμμένα ή μη, μεγάλες κατηγορίες πολιτών μένουν ανεκπαίδευτες πολιτικά και αποξενωμένες από την πολιτική και την διακυβέρνηση. Μερικές φορές αυτό βολεύει την εξουσία, το πολιτικό σύστημα, τα οργανωμένα συμφέροντα. Η πολιτική γίνεται η υπόθεση των λίγων των ειδικών, των επαγγελματιών. Η απόσταση ανάμεσα στην καθημερινή ζωή και σε αυτό που γίνεται στους διαδρόμους της εξουσίας γίνεται τεράστια.
Ζούμε σε ένα κόσμο που η τεχνολογία τον έχει μικρύνει φοβερά και όμως η απόσταση του μέσου πολίτη από αυτούς που διαχειρίζονται το μέλλον του δείχνει να μένει η ίδια, αν όχι να μεγαλώνει. Ο πολίτης σήμερα μαθαίνει σε 2 λεπτά πως φτερνίστηκε ο ηγέτης της χώρας του, όμως το πολιτικό σύστημα θα τον ανασύρει από την ναφθαλίνη κάθε τέσσερα χρόνια και θα τον ρωτήσει «έλα πες μας, τι γνώμη έχεις τώρα». Τι στο καλό περιμένουμε να είναι η γνώμη αυτή;
Όσο υπάρχει αυτό το βουβό σώμα των πολιτών που αισθάνονται παραγκωνισμένοι, αδικημένοι, αποξενωμένοι από την πολιτική, την διακυβέρνηση, την εξουσία, πάντα θα υπάρχουν κάποιοι λαϊκιστές πολιτικοί που θα επενδύουν σε αυτά τα συναισθήματα. Η έκπληξη δεν πρέπει να είναι πως στο καλό τα κατάφερε ο Ντόναλντ Τραμπ, η έκπληξη πρέπει να είναι πως στο καλό δεν τα κατάφερε κάποιος άλλος νωρίτερα.
Ο κορμός των θεσμών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας διαμορφώθηκε τους προηγούμενους αιώνες μέσα στο ιστορικό πλαίσιο της ανακάλυψη της τυπογραφίας, την εκπαίδευση του πληθυσμού στην ανάγνωση, την μεγάλη διάδοση του έντυπου λόγου, των εφημερίδων. Ζούμε στην εποχή του διαδικτύου, που ιστορικά μόλις άρχισε, τώρα που αρχίζουν να ψηφίζουν οι γενιές που γεννήθηκαν έχοντας στα χέρια τους αυτό το αμφίδρομο μέσο.
Μια νέα Πολιτική πρέπει να ακολουθήσει έναν νέο κόσμο, μια νέα εποχή, που έχει ήδη γεννηθεί. Πρέπει να δώσει δυνατότητα συμμετοχής, να συγκινήσει, να εντάξει σε νέες διαδικασίες αυτόν τον πολίτη που σήμερα μένει αμήχανος και άπραγος, νοιώθει αποξενωμένος, απογοητευμένος, οργισμένος.
Μια νέα Πολιτική πρέπει πρώτα να αλλάξει τον εαυτό της, να αλλάξει τον ορισμό της.
Διαφορετικά, κάθε τόσο, πάντα θα βρίσκεται κάποιος Τραμπ για να μας θυμίζει ότι κάτι γίνεται με λάθος τρόπο.
