γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Όταν η παρέα του Αλέξη Τσίπρα βρέθηκε ξανά στην αντιπολίτευση περιμέναμε να θυμίσει κάτι από 2012 ή 2014: ένα δυνατό κόμμα που καθορίζει την πολιτική ατζέντα των ημερών και προκαλεί διαρκή αμηχανία στην κυβέρνηση, έχοντας εγκαταλείψει ή έστω μειώσει τα στοιχεία λαϊκισμού. Αντί για αυτό, η Νέα Δημοκρατία έχει αποκτήσει τον καλύτερο διαφημιστή της.
Κανένα από τα επιχειρήματα του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει περάσει στην κοινωνία ενώ από τα περισσότερα στελέχη του το μόνο που βγαίνει ως ρητορική είναι φθηνές προσωπικές επιθέσεις χωρίς ιδιαίτερο αντίκρισμα. Σίγουρα από το παλιό αντιμνημονιακό κόμμα λείπουν άτομα που έδιναν το θεωρητικό υπόβαθρο για τις πολιτικές μάχες, όπως ο Λαφαζάνης και ο Βαρουφάκης, αλλά αυτό δεν δικαιολογεί την αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να αντιπολιτευτεί. Τι είναι λοιπόν αυτό που πάει στραβά;
Να ξεκαθαρίσω από την αρχή ότι αναφέρομαι στην γενικότερη τακτική του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι πολύ εύκολο να πει κάποιος (όπως εγώ σε προηγούμενο άρθρο) ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ο Αλέξης Τσίπρας, και είναι εύκολο να ειπωθεί επειδή είναι εύκολο να αποδειχτεί. Αυτό όμως δεν πρόκειται να αλλάξει (αν αλλάξει) μέχρι τις επόμενες εκλογές, όποτε και αν έρθουν. Αυτό που μπορεί να γίνει είναι να επαναπροσδιοριστεί από την Αξιωματική Αντιπολίτευση ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται η επικαιρότητα αλλά και ο τρόπος με τον οποίο δημιουργείται το αφήγημά της.
Πριν από τα μνημόνια, θυμάμαι είχα πετύχει στο κέντρο μία μεγάλη διαδήλωση εργατικών σωματείων. Στα φυλλάδια που μοίραζαν είχαν τα αιτήματά τους, κάτι το οποίο θεώρησα ότι ήταν σωστό· αν θέλεις να έχει η διαδήλωσή σου αποτέλεσμα, θα πρέπει να ενημερώσεις για τους λόγους για τους οποίους διαδηλώνεις. Διαβάζοντας τα αιτήματα, κατάλαβα ότι αυτό από μόνο του δεν αρκεί…
Τα πρώτα ήταν μάλλον σωστά και είχαν βάση. Ήταν ίσως εφικτά και πραγματοποιήσιμα. Δεν αρκέστηκαν όμως στο να ζητήσουν τα λίγα και εφικτά. Όσο προχώραγα στην τεράστια λίστα με τα αιτήματα, τόσο πιο ακραία μου φαίνονταν. Από αοριστίες για το πολίτευμα και αιτήματα που αντιφάσκουν όπως ανασχηματισμός και εκλογές, μέχρι –δεν κάνω πλάκα- για την προστασία της φώκιας Μονάχους-Μονάχους! Ήμουν αρκετά χαζός για να αρχίσω να γελάω υστερικά μέσα στη διαδήλωση και κρατώντας το φυλλάδιο στα χέρια μου, οπότε για το καλό μου έφυγα με συνοπτικές διαδικασίες.
Προφανώς από εκείνη τη διαδήλωση δεν θυμάμαι τίποτα ουσιαστικό: ούτε πότε έγινε, ούτε ποιοι ήταν αυτοί που την πραγματοποιούσαν, ούτε τα βασικά τους αιτήματα, ούτε αν είχε κάποιο ακόμα πιο άσχετο αίτημα από την προστασία της Μονάχους-Μονάχους. Η διαδήλωση ήταν αποτυχημένη προτού ακόμα ξεκινήσει γιατί με τα αιτήματά της ήταν αδύνατον να καταφέρει οτιδήποτε.
Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει σήμερα το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα. Δεν ξέρει τι είναι αυτό που θέλει και, όταν το γνωρίζει, δεν μπορεί να το διεκδικήσει. Η πολιτική του είναι τόσο μπερδεμένη, που τελικά καταλήγει να έχει μόνο δύο ξεκάθαρες τακτικές: να ετεροπροσδιορίζεται από την Νέα Δημοκρατία υποστηρίζοντας το αντίθετο από εκείνη και ταυτόχρονα να κάνει προσωπικές επιθέσεις, ξεπερνώντας πολλές φορές τα όρια της δολοφονίας χαρακτήρα.
Ποιες είναι, όμως, οι δικές τους θέσεις; Ποια είναι τα πιστεύω που έχει ο ΣΥΡΙΖΑ; Τι θα αλλάξει αν γίνει εξουσία, πέρα από το να μην είναι οι «κακοί νεοδημοκράτες»;
Γνωρίζει κάποιος τι είναι αυτό που θέλει ο ΣΥΡΙΖΑ για την οικονομία της χώρας; Ποιο σχέδιο και ποιο όραμα έχει, έστω και σε γενικές γραμμές; Τι διαφορετικό θα έκανε στην υγεία; Τι θα άλλαζε στον τρόπο επανεκκίνησης της οικονομίας μετά τον κορωνοϊό; Πώς θα αντιμετώπιζε την κρίση στον Έβρο; Όχι με βερμπαλισμούς του τύπου «καλύτερα πάντως από τη ΝΔ». Χρειάζονται κανονικές απαντήσεις που να δέχονται κριτική. Γιατί θέλει θάρρος να διατυπώσεις κάτι με το οποίο μπορεί η πλειονότητα του κόσμου να διαφωνεί, αλλά μόνο έτσι προσφέρεις στον δημόσιο διάλογο, ειδικά αν είσαι κόμμα εξουσίας. Πόσο θάρρος θέλει αλήθεια να μη διατυπώνεις καμία άποψη για οτιδήποτε, πέρα από το «εμείς θα το κάναμε καλύτερα»;
Δεν είναι οι πρώτοι στον ΣΥΡΙΖΑ που την πατάνε με αυτόν τον τρόπο. Όλα τα κόμματα κάποια στιγμή φτάνουν στο σημείο να ωριμάσουν ή να παραμείνουν σε μία αιώνια εφηβεία που μπορεί να εκφράζει κάποιους, αλλά δεν καταφέρνει να υπάρξει χωρίς κάποιος άλλος να κάνει τον ενήλικο και να παίρνει τις σοβαρές αποφάσεις. Δείτε για παράδειγμα την κατάρα του ΚΚΕ: βοηθάει πολύ ως κόμμα διαμαρτυρίας, αλλά πλέον δεν είναι κάτι περισσότερο. Χρειάζεται κάποιος άλλος να είναι κυβέρνηση για να τον κατακρίνουν. Αυτή είναι πλέον η ταυτότητά του και είναι δύσκολο έως αδύνατο να αλλάξει.
Τι θα έπρεπε λοιπόν να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ;
Σκεφτείτε τη διαδήλωση με τη Μονάχους-Μονάχους. Δεν θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό να είχε η διαδήλωση μόνο δύο ή τρία αιτήματα; Ναι, και τις περισσότερες φορές αυτό είναι αρκετό.
Δείτε για παράδειγμα τον ΣΥΡΙΖΑ του 2012-2015. Είχε μόνο ένα ουσιαστικό αίτημα –την κατάργηση των μνημονίων- και όλα τα υπόλοιπα είτε πέρασαν σε δεύτερη μοίρα, είτε θεωρήθηκαν συνέπεια των αντιμνημονιακών πολιτικών. Αυτό το ένα αίτημα ήταν αρκετό για να δυναμώσει τον ΣΥΡΙΖΑ, να τραβήξει με το μέρος του πολιτικούς και πολίτες και τελικά να τον φέρει στην εξουσία. Η απώλεια αυτού του αφηγήματος-ιδιαίτερα τώρα που τυπικά έχουν τελειώσει τα μνημόνια- είναι τόσο δυνατή που αλλοίωσε για πάντα την ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ κατατάσσοντάς τον στα συστημικά κόμματα, έδιωξε κορυφαία στελέχη, δημιούργησε ένα σωρό από άλλα κόμματα και τελικά του στέρησε την εξουσία.
Τι θα μπορούσε όμως να έχει ο ΣΥΡΙΖΑ ως βασικό αφήγημα;
Η διαφθορά ή ο χαρακτήρας των αντιπάλων φαίνεται να μην είναι πειστικό επιχείρημα. Ίσως φταίει ότι την όποια δυσαρέσκεια την κεφαλαιοποίησε τρεις φορές το 2015, ίσως φταίει ότι όλοι μας βλέπουμε τις παλιές τοπικές του ΠΑΣΟΚ να έχουν τα ίδια άτομα με άλλη ταμπέλα, ίσως φταίνε σκάνδαλα τύπου Πετσίτη και Αρτεμίου, ίσως ότι παρά τις προεκλογικές υποσχέσεις μετεκλογικά υπήρξε ύποπτη σιωπή σε θέματα όπως η λίστα Λαγκάρντ και τα Panama Papers. Όπως και να έχει, οι ψηφοφόροι ήταν πλήρως ενημερωμένοι για το ποιόν των αντιπάλων του ΣΥΡΙΖΑ και παρόλα αυτά τους εξέλεγξαν αυτοδύναμη κυβέρνηση. Είναι ένα αρκετά καλό αφήγημα για να συσπειρώσει τον πυρήνα του κόμματος, όχι όμως για κάτι περισσότερο.
Η οικονομία είναι ακόμα χειρότερη ως επιλογή. Δεν είναι μόνο η ομολογημένη αποτυχία στις διαπραγματεύσεις, ούτε το τρίτο αχρείαστο μνημόνιο, ούτε το κυνηγητό που φάγαμε όλοι οι ελεύθεροι επαγγελματίες οι οποίοι έπρεπε κάθε μήνα να δίνουμε στο κράτος περισσότερα χρήματα από όσα βγάζαμε. Αυτό που την αποκλείει είναι ότι ο Μητσοτάκης κατάφερε να πάρει δάνειο με αρνητικό επιτόκιο. Αν κατάφερνε κάτι τέτοιο ο Αλέξης Τσίπρας θα τον είχαν προτείνει πάλι για δυο-τρία Νόμπελ, ενώ πλέον θεωρήθηκε λογικό επακόλουθο της οικονομικής πολιτικής.
Η κριτική στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού μάλλον κακό έκανε στον ΣΥΡΙΖΑ. Την ώρα που η κυβέρνηση έβαζε τις ανθρώπινες ζωές στο κέντρο, διάφορα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ήθελαν να θυσιαστούν πολίτες για χάρη της οικονομίας, κάτι όχι και τόσο… σοσιαλιστικό. Ταυτόχρονα, η ταύτιση στη ρητορική στελεχών και Βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ με συνωμοσιολόγους, χρυσαυγίτες, πεντετζήδες, αντιεμβολιαστές και οπαδούς του Τραμπ απομάκρυνε ακόμα περισσότερο το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα από την μεγάλη δεξαμενή ψηφοφόρων του κέντρου.
Μπορεί άραγε να εστιάσει ο ΣΥΡΙΖΑ σε θέματα ανθρωπισμού και ατομικών δικαιωμάτων; Μπορεί να καταθέτει συγκεκριμένες προτάσεις και να ασκήσει δυνατό κοινοβουλευτικό έλεγχο με τους τωρινούς Βουλευτές του; Μπορεί να δημιουργήσει θεωρητικό υπόβαθρο χωρίς Βαρουφάκη, Λαφαζάνη, Βαλαβάνη, Μητρόπουλο και όλα εκείνα τα στελέχη που έφυγαν μετά το τρίτο μνημόνιο; Ίσως.
Ακόμα και έτσι όμως, χρειάζεται να βρει κάποιο άνοιγμα για να χτυπήσει. Εκεί βρίσκεται και η επικοινωνιακή επιτυχία της κυβέρνησης: κάθε γκρίνια ή αδικία ή παρατυπία που μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα αντιμετωπίζεται με παραδοχή του λάθους, κάτι το οποίο για τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν αδιανόητο. Έχει ο Ξανθός κάποια καλή πρόταση για την Υγεία; Η ΝΔ την υιοθετεί. Πρόβλημα με τα voucher και Σκόιλ Ελικικού; Καταργούνται τα voucher. Πρόβλημα με τον πιθανό υποβιβασμό του ΠΑΟΚ; Δεν θα υποβιβαστεί ο ΠΑΟΚ. Πρόβλημα με την χρηματοδότηση των εφημερίδων; Δεν θα υπάρξει χρηματοδότηση στις εφημερίδες. Πώς να αντιπολιτευτείς κάποιον που ακούει τις προτάσεις σου;
Αλήθεια, πόσο μακρινό φαίνεται το πρόβλημα με τον ΠΑΟΚ, το οποίο υποτίθεται ότι θα έριχνε την κυβέρνηση; Θυμόσασταν μήπως το θέμα που είχε δημιουργηθεί με την χρηματοδότηση των εφημερίδων ή μήπως σας ήρθε στο μυαλό μετά από πολύ καιρό τώρα που το διαβάσατε;
Οι πυγμάχοι δοκιμάζουν κάποια ελαφριά χτυπήματα μέχρι να δημιουργήσουν κάποιο άνοιγμα στην άμυνα του αντιπάλου. Αυτή τη στιγμή όμως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μοιάζει με μποξέρ που ρίχνει μελετημένες γροθιές, αλλά με παιδάκι που ρίχνει γραφικές σφαλιαρίτσες ενώ το κρατάνε στον αέρα. Είναι προφανές ότι χρειάζεται αναθεώρηση όλη η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ και ότι είναι απαραίτητο να ξαναβρεί την επαφή του με την κοινωνία. Το έχει ανάγκη όχι μόνο ως κόμμα, αλλά και ολόκληρη η κοινωνία μας, ακόμα και εκείνοι που δεν θα ψηφίζαμε ποτέ μας Τσίπρα. Όχι μόνο γιατί η Αξιωματική Αντιπολίτευση, είναι θεσμικός, συνταγματικός παράγοντας στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, αλλά και γιατί η σωστή αντιπολίτευση κάνει καλύτερη την κυβέρνηση.
