Μπορεί να έχετε ήδη διαβάσει την είδηση, σχετικά με το έργο «Stills» του Κρις Βερντόνκ. Μέσω προβολέα απεικονίζονταν πάνω σε κενούς τοίχους της πλατείας Κλαυθμώνος δύο γυμνοί γίγαντες που προσπαθούσαν μάταια να ξεφύγουν από τα όρια του τοίχου. Το έργο που προβλήθηκε (όσο πρόλαβε) στην Αθήνα βασίστηκε στις Καρυάτιδες και, όπως λέει ο ίδιος ο καλλιτέχνης «πρόκειται κυρίως για περήφανους ανθρώπους, άντρες και γυναίκες, που συχνά υποστηρίζουν την ιδεολογία μιας συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής, παγωμένοι σε μια θέση προσπάθειας, με τους μυς σε μεγάλη ένταση. Μερικές φορές είναι μισά πλάσματα, κατά το ήμισυ άνθρωποι και κατά το ήμισυ κτήρια, γίγαντες ή λεπτομέρειες, αλλά πάντα είναι απλώς το ντεκόρ της καθημερινής μας ζωής. Στα Stills, οι χαρακτήρες που προβάλλονται δεν είναι τόσο ηρωικοί· είναι καθημερινοί άνθρωποι σαν εσάς κι εμένα, που αμφιβάλλουν για την ιδεολογία.»
Κάποιοι όμως προσεβλήθησαν από το γυμνό των γιγάντων και, μετά από παράπονά τους, ανάγκασαν τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών να σταματήσει να προβάλει τις συγκεκριμένες τοιχογραφίες. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά και σταθούμε αρχικά στο ότι κάποιοι ενοχλήθηκαν από το γυμνό.
Ως λαός έχουμε μια μεγάλη ομοιότητα με τους περισσότερους λαούς του κόσμου: είμαστε περήφανοι για τα κατορθώματα των προγόνων μας, δηλαδή για πράγματα στα οποία δεν είχαμε καμία απολύτως συμμετοχή. Ταυτόχρονα, ενώ είμαστε υπερήφανοι για όλα αυτά που άλλοι κατάφεραν χωρίς εμάς, φροντίζουμε να κλείνουμε τα αυτιά μας σε όσα ήθελαν να μας διδάξουν και δεν μας αρέσουν. Καταλήγουμε έτσι να καυχιόμαστε στον εαυτό μας για κάτι το οποίο είναι προϊόν της φαντασίας μας και όχι πραγματικότητα, αδιαφορώντας για αυτά τα οποία οι πρόγονοί μας θα ήθελαν όντως να γνωρίζουμε και να μεταβιβάσουμε στις επόμενες γενιές. Δεν χρειάζεται να επεκταθώ, ειλικρινά πιστεύω ότι όλοι έχουμε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα στο μυαλό μας (το αγαπημένο μου είναι τα άτομα που ισχυρίζονται ότι «μια χούντα χρειαζόμαστε» και ξεχνούν την δόξα των τυρρανοκτόνων).
Στην προκειμένη περίπτωση, το να ζούμε στην Ελλάδα και να ενοχλούμαστε από το γυμνό στην τέχνη είναι τουλάχιστον απαράδεκτο. Αρκεί να δει κάποιος ένα αρχαίο ελληνικό άγαλμα και θα καταλάβει τι εννοώ. Δεν είναι απλά το στοιχείο της αθωότητας και της ανθρωπιάς που εκπέμπει η θέα ενός σώματος. Είναι και το λεγόμενο «ηρωικό γυμνό», το οποίο αναμφίβολα γνώριζε ο δημιουργός των «Stills» όταν έφτιαχνε ανθρώπους δυνατούς και μυώδης, που αδυνατούν όμως να ξεφύγουν από τα δεσμά τους. Σχεδόν όλες οι ηρωικές μορφές της αρχαίας Ελλάδας απεικονίζονται γυμνές, κάτι το οποίο φυσικά αναστήθηκε από την αναγέννηση και το παρατηρούμε σε αγάλματα όπως αυτό του Δαυίδ από τον Μιχαήλ Άγγελο. Φυσικά και υπήρχε σε κάποιες περιπτώσεις γυμνού και το ερωτικό στοιχείο, όμως η διάκριση ήταν πανεύκολη: όταν βλέπεις γυμνούς αρχαίους ολυμπιονίκες είναι επειδή υπάρχει το ηρωικό στοιχείο και επειδή αγωνίζονταν γυμνοί. Δεν υπήρχε τίποτα να φοβηθούν ή να κρύψουν. Όταν βλέπεις την θεά Αφροδίτη ή τους «προικισμένους» Σάτυρους, ο νους σου πάει αμέσως στο ερωτικό στοιχείο, όπως άλλωστε ήθελε και ο εκάστοτε καλλιτέχνης. Αρκεί να δείτε την Καλλίπυγο Αφροδίτη του Πραξιτέλη στην φωτογραφία και θα καταλάβετε.
Είναι λοιπόν ντροπιαστικό, όχι το να προβάλλονται γυμνές εικόνες σε κάτι που προφανώς είναι ένα διδακτικό έργο τέχνης, αλλά το να μας προσβάλει μία μορφή τέχνης στην οποία, αν θέλουμε να λεγόμαστε κάτοχοι ελληνικής παιδείας, έπρεπε να είμαστε συνηθισμένοι. Στις Βρυξέλλες υπάρχει το άγαλμα από το παιδάκι που… κατουράει και εμάς μας πείραξαν οι γυμνοί γίγαντες.
Αν μάλιστα αληθεύουν οι φήμες ότι την καταγγελία την έκανε παπάς, τότε τα πράγματα είναι ακόμα πιο αστεία. Αρκεί να θυμηθεί κάποιος ότι, σύμφωνα με την Γένεση, το πρώτο βιβλίο της Βίβλου, ο Αδάμ και η Εύα ήταν γυμνοί μέχρι να φάνε από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. Με μια πρόχειρη αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορούμε να βρούμε μερικές δεκάδες εκκλησίες και 
μοναστήρια όπου ο Αδάμ και η Εύα απεικονίζονται πριν ακόμα αμαρτήσουν, άρα προφανώς είναι γυμνοί. Στην φωτογραφία δίπλα βλέπετε αυτό που, από ό,τι φαίνεται, μερικοί θεωρούν σκληρό πορνό. Βλέπετε, ακόμα και οι αγιογράφοι μας ήξεραν ότι το γυμνό έχει την χρήση του. Άλλοτε είναι για να δείξει τους αμαρτωλούς την ώρα της κρίσης, και άλλοτε την αθωότητα των πρωτόπλαστων πριν αμαρτήσουν.
Υπάρχει όμως και μία άλλη παράμετρος σε αυτή την υπόθεση. Ας υποθέσουμε ότι ένας γέρος παπάς προσεβλήθη από την θέα του γυμνού γιατί δεν ήταν λάτρης της τέχνης ή αρκετά μορφωμένος για να εκτιμήσει αυτό που έβλεπε. Γιατί το κράτος δέχτηκε να σταματήσει η προβολή του συγκεκριμένου έργου τέχνης; Δείχνουμε γυμνό στις εκκλησίες, στα σχολικά βιβλία, στα μουσεία μας και υποτίθεται ότι είμαστε και υπερήφανοι για αυτό. Ποιός στην ευχή έδωσε εντολή να σταματήσει κάτι επειδή κάποιος δεν έχει γνώση ιστορίας και γούστου; Ποιοί νόμοι προστατεύουν αυτή την αγραμματοσύνη; Και, για να κάνω μερικές «ηλίθιες» ερωτήσεις, το γνωρίζετε ότι ανάμεσα στα «ελγίνεια» συγκαταλέγονται και γυμνά γλυπτά; Αυτά μήπως είναι παράνομο να εκτεθούν και ίσως είναι καλύτερο να εκτίθενται κάπου που επιτρέπεται; Αλλά ξέχασα, για τα «ελγίνεια» είμαστε υπερήφανοι, οπότε δεν πειράζει που έχουν και γυμνό.
Γιατί τελικά να μας προσβάλει και να κρύβουμε κάτι που προφανώς είναι τέχνη; Πριν απαντήσουμε, ας αναρωτηθούμε το εξής: γιατί να ζητάει συγγνώμη ο υπερήφανος ως Έλληνας Πρωθυπουργός για μία γελοιογραφία, κάτι που, όσο προσβλητικό και αν είναι, επίσης προφανώς και είναι τέχνη;
Η δύναμη της τέχνης είναι τρομαχτική και μπορεί μερικούς να τους φοβίζει. Η τέχνη μας έδειξε στον τοίχο της Κλαυθμώνος τον τρόπο που ζούμε και η λογοκρισία της μας έδειξε τον τρόπο που σκεπτόμαστε. Η απάντηση λοιπόν είναι η ίδια και στα δύο ερωτήματα. Είναι η, σύμφωνα με τη Βίβλο, πρώτη απάντηση στον κόσμο, αυτή του Αδάμ προς τον Θεό: «Φοβήθηκα και κρύφτηκα από ντροπή, γιατί είμαι γυμνός». Μόνο που γυμνός κάποιος μπορεί, πέρα από ενδυματολογικά, να είναι και νοητικά…
Κεντρική φωτό: FFF_STILLS – Kris Verdonck / Credit: Stavros Petropoulos
Φωτό από Δαυίδ και Αγόρι που Ουρεί: wikipedia
Φωτό από Αδάμ και Εύα: panosz.wordpress.com
Φωτό από Καλλίπυγο Αρφοδίτη: Dorothy King
