γράφει ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Μία από τις ειδήσεις των προηγούμενων εβδομάδων που δεν ακούστηκαν όσο έπρεπε ήταν για την παράνομη σύλληψη του Σπύρου Χαγκαμπιμάνα στο Μπουρουντί. Τώρα κάποιοι θα σκέφτεστε ποιος στην ευχή είναι αυτός που έχει πιο δύσκολο όνομα από τον Αντετοκούμπο, τι με νοιάζει που τον συνέλαβαν στην άλλη μεριά του κόσμου και στην τελική γιατί να συνεχίσω να διαβάζω αυτό το άρθρο που, πέρα από όλα τα άλλα, στην πορεία θα με προσβάλει. Η απάντηση συνοπτικά είναι ότι πρέπει να συνεχίσετε να διαβάζετε «για την Ελλάδα ρε γαμώτο», και ας σας προσβάλω σε μερικά σημεία.
Ο Σπύρος Χαγκαμπιμάνα λοιπόν όπως καταλαβαίνετε είναι Έλληνας υπήκοος χωρίς Έλληνες προγόνους, είναι απόφοιτος της Ελληνικής Σχολής Ναυτικών Δοκίμων και φοίτησε και στη Νομική Σχολή Αθηνών. Στο Μπουρουντί έγινε Συνταγματάρχης της αστυνομίας και υπαρχηγός του τμήματος επιχειρήσεων, όχι δηλαδή και κανένας τυχαίος. Ζούσε μια καλή ζωή, με τη γυναίκα του και το 3,5 ετών παιδί του, μέχρι τη στιγμή που έγινε πραξικόπημα και η νέα κυβέρνηση ήθελε να καταστείλει διαδηλώσεις ανοίγοντας πυρ εναντίον άοπλων διαδηλωτών. Ο Σπύρος Χαγκαμπιμάνα γνωρίζοντας ότι τελείωνε την ζωή του όπως την ήξερε αρνήθηκε επανειλημμένα να υπακούσει, φυγάδευσε τη γυναίκα του και το παιδί του και άφησε το καθεστώς να τον συλλάβει, δίνοντας μάλιστα εντολή στην προσωπική του φρουρά να μην επέμβει για να μη κινδυνεύσει.
Όπως είναι φυσιολογικό για δικτατορικά καθεστώτα, ο Σπύρος φυλακίστηκε χωρίς κατηγορητήριο, ανακρίθηκε και βασανίστηκε για να ομολογήσει πράγματα που δεν έκανε, του απαγορεύτηκε οποιαδήποτε επαφή με τον έξω κόσμο -ακόμα και με τους δικηγόρους του- και υπάρχουν φόβοι για τη ζωή του. Επιπτώσεις τις οποίες προφανώς και περίμενε όταν αποφάσισε να παρακούσει τις εντολές των ανωτέρων του και να μη σκοτώσει αθώους.
Ο Σπύρος Χαγκαμπιμάνα είναι ο ορισμός του ήρωα. Όρθωσε το ανάστημά του, υπερέβη τους φόβους του και θυσίασε εν γνώση του ένα τεράστιο κομμάτι της ζωής του για χάρη αγνώστων. Έχει λοιπόν κάθε δικαίωμα να είναι υπερήφανος για τις πράξεις του. Ας μιλήσουμε όμως για λίγο για κάτι διαφορετικό: τον Ισοκράτη και την ονομασία «Έλληνας».
Ένα από τα πιο παρερμηνευμένα ρητά που μας έρχονται από την αρχαία Ελλάδα είναι από τον Πανηγυρικό λόγο του Ισοκράτη, σύμφωνα με το οποίο -και σε σχετικά ελεύθερη απόδοση- «Έλληνες καλούνται όσοι έχουν ελληνική παιδεία». Πολλοί έχουν προσπαθήσει να αποδείξουν ότι στην πραγματικότητα ο Ισοκράτης μιλούσε ειρωνικά ή ότι εννοούσε το ακριβώς αντίθετο, συνήθως ακροδεξιοί που δέχονται ως Έλληνες μόνο όσους έχουν «ελληνικό αίμα», αλλά ακόμα και άτομα όπως ο Στέλιος Παπαθεμελής και ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης, χωρίς όμως να πείθουν όποιον προσέξει περισσότερο στην ανάλυση (1).
Με βάση αυτή τη φράση του Ισοκράτη -και όχι μόνο- θεωρούμε Έλληνες άτομα όπως ο Λόρδος Βύρωνας που, παρόλο που δεν έχει ελληνικές ρίζες, μιλούσε άπταιστα Ελληνικά και είχε ελληνική παιδεία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι επέλεξε να πολεμήσει και να πεθάνει μαζί με τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Μεσολογγίου. Αντίστοιχα, θεωρούμε Έλληνα τον Γιάννη Αντετοκούμπο που μεγάλωσε στην Ελλάδα σε συνθήκες ολόιδιες με όλους τους υπόλοιπους Έλληνες, αποκτώντας την ίδια ακριβώς παιδεία.
Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι ως Έλληνες είμαστε υπερήφανοι για την ηρωική ιστορία του Σπύρου Χαγκαμπιμάνα; Άλλωστε δεν έχει και αυτός την ίδια παιδεία με εμάς;
Ε λοιπόν όχι. Αρνούμαι να δεχτώ ότι έχει την ίδια παιδεία με αυτούς που «ακολουθούν εντολές» όταν βαράνε ανήλικους ή παππούδες για να «τηρήσουν τον νόμο». Αρνούμαι να δεχτώ ότι αυτός ο άνθρωπος που θυσίασε με ευκολία ένα κομμάτι της ζωής του είναι το ίδιο με αυτούς που καθόντουσαν άπραγοι και έβλεπαν να μαχαιρώνουν τον Φύσσα. Δεν δέχομαι ότι ο Σπύρος Χαγκαμπιμάνα που έδωσε εντολή να φύγει από κοντά του η προσωπική του φρουρά για να μη κινδυνέψει έχει την ίδια παιδεία με εκείνους που δεν έδωσαν εντολή να επέμβουν στους αστυνομικούς που απλά παρακολουθούσαν τη δολοφονία του άοπλου Παύλου Φύσσα. Δεν δέχομαι ότι ο Συνταγματάρχης του Μπουρουντί που αποδέχτηκε τις άδικες συνέπειες των πράξεών του έχει ίδια παιδεία με τους ανώτερους αξιωματικούς της Ελληνικής Αστυνομίας που πριν δυο χρόνια έριχναν σύρμα σε χρυσαυγίτες για να κρύβονται. Και σε καμία, μα απολύτως καμία περίπτωση δεν δέχομαι ότι κάποιος που είναι πρόθυμος να θυσιάσει τη ζωή ΤΟΥ για τα πιστεύω του είναι το ίδιο με κάποιον που είναι πρόθυμος να θυσιάσει τη ζωή ΆΛΛΩΝ για τα πιστεύω του.
Αυτοί είμαστε πλέον οι Έλληνες. Αυτοί που υπακούν παράλογες εντολές τυφλά απλά και μόνο επειδή τις έδωσαν οι «ανώτεροι», αυτοί που βαράνε άμαχα παιδάκια που έχουν παραδοθεί μέχρι να προκαλέσουν μόνιμη ζημιά ή να τα ρίξουν σε κώμα, αυτοί που κοιτάνε όταν άλλοι πεθαίνουν και δεν επεμβαίνουν, αυτοί που παραβιάζουν τους νόμους και το σύνταγμα που ορκίστηκαν να τηρούν, αυτοί που θεωρούν ηθική τους υποχρέωση το να σκοτώσουν και όχι το να σκοτωθούν. Αυτοί που νομίζουν ότι το κείμενο αυτό μιλάει μόνο για την αστυνομία και όχι και για τους ίδιους. Είσαι σίγουρος αναγνώστη ότι θα έκανες το ίδιο αν βρισκόσουν στη θέση του Σπύρου Χαγκαμπιμάνα; Μήπως θα κάνουμε τίποτα τώρα που έχει την ανάγκη μας ή θα κάτσουμε απλά να περιμένουμε να μάθουμε νέα του; Θα γίνει τίποτα ουσιαστικό για την υπόθεσή του αν δεν γίνει πρώτο θέμα μία εβδομάδα στα κανάλια;
Άραγε αν μας έδιναν εντολή να πετάξουμε δακρυγόνο σε παππούδες, τι θα κάναμε εγώ και εσύ αναγνώστη; Μήπως θα σκεπτόμασταν πόσο σημαντικά είναι τα παιδιά και η γυναίκα μας και ότι μπορεί με ένα δακρυγόνο σε ασθματικούς παππούδες να μη γίνει και τόσο μεγάλη ζημιά; Για να το πάμε και ένα βήμα παρακάτω, αν ήμασταν Πρωθυπουργοί και απειλούσαν εμάς και την οικογένειά μας, θα υποκύπταμε στον εκβιασμό ή θα θυσιαζόμασταν για χάρη κάποιων άλλων που μπορεί και να μη τους γνωρίζαμε και να μην το εκτιμήσουν ποτέ;
Έχουμε μάθει από τους προγόνους μας να θεωρούμε δεδομένη τη θυσία και την ανιδιοτέλεια, αλλά έχουμε μάθει από την σημερινή μας κοινωνία να περιμένουμε από κάποιον άλλο να θυσιαστεί και όχι από εμάς. Η σύγχρονη ελληνική παιδεία που αποκτάμε από το σχολείο, την οικογένεια και την κοινωνία ολόκληρη μας λέει ένα μόνο πράγμα: κοίτα την πάρτη σου. Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι για την πάρτη σ’. Ο Σπύρος, ο Συνταγματάρχης στο Μπουρουντί που δεν κοίταξε την πάρτη του, έχει ελληνική παιδεία για να θεωρείται Έλληνας;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Σπύρος Χαγκαμπιμάνα δεν είναι ένας νεοέλληνας, όπως είμαστε εγώ και εσύ αναγνώστη. Ίσως η παιδεία που έχει να είναι η κλασσική Ελληνική, αυτή που είχαν οι πρόγονοί μας. Ίσως ο Σπύρος Χαγκαμπιμάνα με το μαύρο χρώμα στο δέρμα και το περίεργο όνομα να είναι πιο Έλληνας από εμένα και εσένα αναγνώστη, γιατί εμείς έχουμε άλλη παιδεία, όχι την γνήσια ελληνική, αλλά την νεοελληνική του εγωισμού και του ωχαδερφισμού. Έχουμε την παιδεία που επιβάλλει σε δυο τρεις ημέρες από τώρα να αναζητήσουμε με ενδιαφέρον πληροφορίες στο ίντερνετ για την τύχη του Σπύρου και, όταν δεν βρούμε τίποτα καινούριο, να τα παρατήσουμε και να κάτσουμε να τσεκάρουμε στο φέισμπουκ που βγήκαν χθες το βράδυ οι φίλοι μας για ποτό. Τα παιδιά μας άραγε, ποια από τις δύο παιδείες θα προτιμούσαμε να έχουν; Αυτή στην οποία θυσιάζονται, ή αυτή στην οποία περιμένουν με ασφάλεια από άλλους;
(1) Παράδειγμα μιας καλής ανάλυσης που απαντάει εμπεριστατωμένα σε όλες τις ενστάσεις είναι η εξής: http://www.sarantakos.com/language/isocrat2.htm
