Η εθνική παλιγγενεσία ξεκίνησε και εδραιώθηκε χωρίς πατερούληδες και προστάτες, φωτεινός φάρος για το σήμερα, έστω και αν κάποιοι μπολσεβίκοι έβλεπαν αργότερα την επανάσταση ως αστική υπόθεση και ως φορέα ανάδειξης της εαμικής αντίστασης.
Όπως και να αποκαλείται μια επανάσταση, απελευθερωτική, βελούδινη ή πορτοκαλί το ζητούμενο είναι πάντα η ελευθερία. Η ευτυχής συναντίληψη των νικητών του Β΄Π.Π. δεν ακύρωσε τους αγώνες του έθνους και μας κατέταξε στις χώρες της προόδου και όχι του ολοκληρωτισμού. Το θεσμίζον κοινωνικό φαντασιακό του Καστοριάδη ουδέποτε υπήρξε στις κοινωνίες αυτές. Ήταν ευνουχισμένες κοινωνίες.
Η “Άνοιξη της Πράγας” είναι χαρακτηριστική, όπου το σύστημα του κόμματος είχε οδηγήσει σε μια δραματική οικονομική ύφεση αλλά και σε μια άκρατη ανελευθερία και λογοκρισία. Αλλά όταν το ΄68 η εξουσία πέρασε από το κόμμα στο λαό, ανεπίτρεπτο για τις κομμουνιστικές δοξασίες, η επανάσταση καταπνίγηκε. Ωστόσο έβαλε τις βάσεις για τις μελλοντικές αλλαγές. Η ελευθερία εκεί καθυστέρησε λίγες δεκαετίες. Η μαρξιστική καταπίεση κατέρρευσε με πάταγο, καθώς η τρομοκρατία και η κοινωνική μηχανική της ισοπέδωσης και της εξόντωσης δεν έκαμψε το φρόνημα των ανθρώπων για ελευθερία και δημοκρατία.
Η ιστορία κατέδειξε την εξαιρετικά αντιπροοδευτική δομή των καθεστώτων αυτών. O μεσσιανισμός τους κατέρρευσε υπό το βάρος της ανέχειας των πολιτών, διότι κάθε κοινωνικό σύστημα για να λειτουργήσει χρειάζεται το ελεύθερο πνεύμα, την επινοητικότητα και την πρωτοβουλία των πολιτών που μπορούν να φέρουν αλλαγές.
Δεν καταπνίγονται οι αξίες. Δεν ευθύνονται οι ατελείς οντολογικές πραγματικότητες, η ανομοιομορφία και ο πλουραλισμός της διανόησης για τα δεινά του κόσμου αλλά η επιβολή της αναγκαστικής ισότητας και η καθυπόταξη των πολιτών. Οι συνειδητές επιλογές ανελευθερίας και καταστολής προκειμένου για την εξουσία. Ο συγκεντρωτισμός, δεν αντιλαμβάνεται τη σπουδαιότητα της ελευθερίας και των κινήτρων στην ανθρώπινη συμπεριφορά, γι’ αυτό και οι δοξασίες αυτές δεν λειτουργούνε σε συνθήκες ελευθερίας πνεύματος και αυτονομίας.
Στην καθ’ ημάς ανατολή, πλείστες απολήξεις οπισθοδρόμησης φαντασιώνουν το ανειρήνευτο της ταξικής πάλης, ενώ έτερες καβαλούν το άρμα του φασισμού, αναζητώντας το καθεστώς και όχι την ελευθερία. Δια του φαντασιακού αναδασμού επιχειρούν μια νομιμοφανή κοινωνική εξαπάτηση. Αλλά η επίφαση ελευθερίας εγκλωβίζει στον συγκεντρωτισμό και την ισοπέδωση και οδηγεί στην αποτυχία. Δια της διαστροφής αυτής εκφέρεται η αναγκαία πόλωση και ορίζονται οι αποδιοπομπαίοι τράγοι.
Το κοινωνικό γίγνεσθαι ωστόσο είναι ρευστό, μπουσουλάει στα χνάρια της ελευθερίας και δεν υπακούει σε κανόνες, προφητείες και τάματα. Οι επιλογές του χθες, ακόμη και στις δημοκρατίες, δεν εγγυώνται τη λύση των σύγχρονων προβλημάτων. Ελευθερία, δικαιοσύνη, φιλελευθεροποίηση και μεταρρυθμίσεις είναι διαχρονικά τα αιτήματα.
