γράφει ο Τίτος Ιω. Αθανασιάδης.
Ευχή όλων των Ελλήνων, των μη διαπνεομένων από την ιδεολογία του μαρξιστικού διεθνισμού, είναι η ελληνογαλλική συμμαχία, που εξαγγέλθηκε πρόσφατα, να αποκτήσει μονιμότητα, μέχρι την δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού στρατού και να αποφευχθούν έτσι δυσάρεστα ατοπήματα του παρελθόντος που οδήγησαν σε ρήξη τις συμμαχικές σχέσεις των δύο χωρών, όταν υπήρχαν.
Η σημαντικότερη από τις ρήξεις αυτές επήλθε με την εκ μέρους των Γάλλων προσέγγιση, το 1921, του μέχρι τότε εχθρού τους, από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Μουσταφά Κεμάλ και τη σύναψη με το επαναστατικό καθεστώς του εμπορικών συμφωνιών αλλά και την παράδοση της Κιλικίας στις δυνάμεις του μαζί με τον εκεί οπλισμό τους.
Αστήρικτα επιχειρήματα
Όταν οι Έλληνες διαμαρτυρήθηκαν για την παρασπονδία της Γαλλίας, προβλήθηκαν εκ μέρους της δύο κυρίως επιχειρήματα: Πρώτον, η επάνοδος στον ελληνικό θρόνο του αντιπαθούς στους Γάλλους βασιλιά Κωνσταντίνου, ως φιλογερμανού και εναντιωθέντος στα σχέδια της Αντάντ. Και δεύτερον, ότι η «Εντολή», του 1919, προς την Ελλάδα για την κατάληψη της Σμύρνης και της πέριξ περιοχής είχε προσωρινό χαρακτήρα.
Τα επιχειρήματα αυτά εξακολουθούν να υποστηρίζονται ακόμη και από ιστορικούς της σήμερον, γεγονός παράδοξο, διότι είναι αβάσιμα, αφού:
Πρώτον, σε σχέση με την επάνοδο του Κωνσταντίνου, αυτή πραγματοποιήθηκε μετά προηγούμενο δημοψήφισμα που κατέληξε υπέρ αυτού, αφού δεν ψήφισαν οι Βενιζελικοί και έτσι δημιουργήθηκε μεγάλη πλειοψηφία για τον Β’ των Γλύξμπουργκ. Δεύτερον, το «περί προσωρινότητας επιχείρημα» δεν μπορούσε να ισχύσει μέχρι τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος μεταξύ των κατοίκων της Σμύρνης, προκειμένου ν’ αποφασίσουν για το εάν επιθυμούσαν ή όχι την ένωσή τους με την Ελλάδα, σύμφωνα με τη Συνθήκη των Σεβρών, την οποία δεν είχε επικυρώσει μεν ακόμη η Γαλλία, είχε υπογράψει όμως, λίγους μήνες πριν την προσέγγισή της με τον Κεμάλ.
Υπενθυμίζεται επ’ αυτού, ότι το Δημοψήφισμα, στη Σμύρνη προβλεπόταν από τη Συνθήκη να πραγματοποιηθεί μετά πενταετία. Ήτοι το 1925.
Συμφέροντα
Η παρασπονδία της Γαλλίας, παρά την συνεπή συμμαχική στάση των Ελλήνων (υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο) τόσο στο Μακεδονικό (1917- 1918), όσο και στο Ουκρανικό μέτωπο (1919) προκάλεσε (το 1921) θλιβερές σκέψεις στους Έλληνες για την ειλικρίνεια και την «καθαρότητα» των γαλλικών προθέσεων στο πλαίσιο της τότε ελληνογαλλικής συμμαχίας.
Βέβαια, τότε, η γαλλική στάση απέναντί μας οφειλόταν κυρίως στην προσκόλλησή μας στο άρμα της Βρεταννίας, ηνίοχος του οποίου ήταν ο Λόυδ Τζώρτζ, ενώ αυτού της Ελλάδας ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Αλλά το Νοέμβριο του 1920 ο τελευταίος αντικαταστάθηκε με λαϊκή εντολή, από τους αντιπάλους του, που στο παρελθόν τουλάχιστον δεν ήταν φιλοβρεταννοί, ενώ έδειχναν και πρόθυμοι να κρατήσουν την Ελλάδα, εντός της συμμαχίας της Αντάντ.
Απλώς, η Γαλλία είχε διαπιστώσει, ότι η προσέγγιση με τον Κεμάλ θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντά της περισσότερο από του να συνέχιζε να στηρίζει την Ελλάδα στην προσπάθεια επιβολής της στην Μικρά Ασία. Ενώ επεδίωκε και να υπονομεύσει την περαιτέρω βρεταννική πολιτική, οικονομική και γενικά στρατηγική διείσδυση στην Εγγύς Ανατολή.
Η θεωρουμένη σήμερα από την Άγκυρα ως αντιτουρκική Ελληνογαλλική Συνθήκη Συμμαχίας δεν έχει επιθετική, αλλά αποτρεπτική στόχευση. Συνεπώς, οι έντονες διαμαρτυρίες της τουρκικής κυβέρνησης για τη σύναψή της είναι εξαιρετικά ύποπτη, διότι αντιλαμβάνεται ότι η Συμμαχία Αθηνών – Παρισίων αποτελεί σοβαρότατο εμπόδιο για την επέκταση του νεο-οθωμανισμού στην ελληνική θαλασσία και νησιωτική επικράτεια, όπως και σε περιοχές που παλαιότερα ανήκαν στη γαλλική σφαίρα επιρροής στη βόρειο Αφρική και την Εγγύς Ανατολή (Αλγερία, Τυνησία, Λίβανος, Συρία κ.λπ.).
Κατά συνέπεια, σήμερα ζούμε την τρίτη μεγάλη στην ιστορία των δύο Εθνών –Ελληνικού και Γαλλικού– προσέγγισή τους.
Η δεύτερη, χρονολογικά και αξιολογικά, μείζων προσέγγισή τους πραγματοποιήθηκε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ ως εξαιρετικά σημαντική πρέπει να θεωρηθεί και αυτή των ετών 1827-1830.
Γαλλικός φιλελληνισμός
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Γαλλική Επανάσταση του 1789 επέφερε μείζονες μεταβολές στην ιστορία της Ευρώπης και ότι από ελληνικής απόψεως ενθάρρυνε τους φιλελεύθερους και πατριώτες Έλληνες διανοουμένους, φοιτητές και εμπόρους των ελληνικών χωρών και του εξωτερικού να κινητοποιήσουν τις πνευματικές, οικονομικές και επαναστατικές δυνάμεις του Έθνους, σε αγώνα για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού που ταλαιπωρούσε το υπόδουλο Γένος επί τέσσερεις αιώνες.
Ο Αδαμάντιος Κοραής στη Γαλλία και πολλοί Γάλλοι Φιλέλληνες έδωσαν πρόσθετες ελπίδες στο Εθνικοαπελευθερωτικό Κίνημα των Ελλήνων, τους πρώτους σπόρους του οποίου έσπειραν ο Ρήγας και οι σύντροφοί του.
Πολλοί Έλληνες, μάλιστα, απέβλεψαν στον Ναπολέοντα, παρά την απόκλισή του από τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης και έσπευσαν να καταταγούν στις πεζικές και ναυτικές του δυνάμεις που πολέμησαν στην Αίγυπτο και τη Ρωσία, με την ελπίδα, που δυστυχώς αποδείχθηκε φρούδα, της απελευθέρωσης της Ελλάδας απ’ αυτόν.
Παρά την απογοήτευσή τους, το φιλελληνικό κίνημα που αναπτυσσόταν παράλληλα στη Γαλλία (όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης) αναπτέρωσε τις ελπίδες τους.
Ο ζωγράφος Ντελακρουά, ο συγγραφέας Σατωβριάνδος, ο εκδότης και μέγας λόγιος Διδότ, η δούκισσα ντ’ Αβραντές, η κόμισσα Ρεκαμιέ και άλλοι Γάλλοι και Γαλλίδες προσδοκούσαν την αναγέννηση της Ελλάδας και συνεργάζονταν με το Γαλλικό Φιλελληνικό Κομιτάτο για την ενίσχυση των αγωνιζομένων Ελλήνων με χρήματα που συλλέγονταν με εράνους, όπλα, πολεμοφόδια και γενικά πολεμικό υλικό.
Αυτοί έδειξαν το δρόμο στους αγωνισθέντες ηρωικά στο Πέτα και σε άλλες μάχες κατά των Τούρκων, στο πλευρό των Ελλήνων. Ο Φαβιέρος, ο Βουτιέ κ.ά., κυρίως όμως ο Μαιζόν έβαλαν την γαλλική αγωνιστική σφραγίδα στην Εθνεγερσία των Ελλήνων.
Για την ευόδωση του Ελληνικού ξεσηκωμού μετά επταετία μεγάλων θυσιών χρειάστηκε, πέραν των αγγλικών και ρωσικών πρωτοβουλιών, και γαλλική υπέρβαση, το 1827 και 1830, στην οποία θ’ αναφερθούμε αποκλειστικά στο προσεχές σημείωμά μας.
Προς το παρόν μόνο θα σημειώσουμε, ότι με την διπλή αυτή γαλλική επέμβαση – υπέρβαση τέθηκε τέρμα στην με μικρές διακοπές γαλλοτουρκική συμμαχία τριών αιώνων (16ος έως αρχές 19ου).
Φραγκίσκος και Σουλεϊμάν
Η μακραίωνα συμμαχία της Γαλλίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία εγκαινιάστηκε με πρωτοβουλία του Γάλλου αυτοκράτορα Φραγκίσκου 1ου, επί σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Η συμμαχία συνεχίστηκε από τον διάδοχο του Φραγκίσκου, Ερρίκο 2ο και τους επιγόνους του, με κέρδος για τη Γαλλία, επί δεκαετίες, καθεστώτος διομολογήσεων, βάσει του οποίου, μεταξύ άλλων, οι Γάλλοι ναυτικοί είχαν δικαίωμα να εμπορεύονται σε όλα τα λιμάνια της τουρκικής επικράτειας, αρκεί τα πλοία τους να έφεραν γαλλική σημαία.
Εάν άλλο, ευρωπαϊκό και γενικά πλοίο τρίτου κράτους προσέγγιζε οθωμανικό λιμάνι για εμπορικούς λόγους έπρεπε –κατόπιν συμφωνίας της χώρας του- να έχει αναπεπταμένη επί του κυρίως ιστού του τη γαλλική σημαία.
Η εχθρότητα την οποία Γαλλία και Οθωμανική αυτοκρατορία έτρεφαν προς την Αυστρία έφερε τις δύο αυτές Δυνάμεις ακόμη πλησιέστερα, ιδίως κατά τις γαλλοαυστριακές πολεμικές επιχειρήσεις, αλλά και τους τουρκοαυστριακούς πολέμους που οδήγησαν τον οθωμανικό στρατό προ των πυλών της Βιέννης, στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα.
Αθλία υπήρξε και η στάση των Γάλλων, τον 13ο έως και 15ο αιώνα ως Φράγκων, όταν δια του εκπροσώπου τους στην Κωνσταντινούπολη, έπλητταν τα συμφέροντα του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας.
Μικρό διάλειμμα του φιλοτουρκικού ειδυλλίου, κατά τα μέσα του 17ου αιώνα, απετέλεσε η εκ μέρους γαλλικών δυνάμεων στήριξη της άμυνας της Κρήτης από τους Βενετούς κατά τον 23ετή πόλεμο των Τούρκων για την κατάληψη της ελληνικής μεγαλονήσου, κατεχομένης από την «Γαληνοτάτη» επί 450 περίπου χρόνια!
Ο 18ος αιώνας, κατά τα πρώτα 75 χρόνια του, υπήρξε ανέφελος για τις γαλλοτουρκικές σχέσεις. Ο Γάλλος πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη ήταν ισχυρότερος όλων των ξένων συναδέλφων του, γι’ αυτό και του δόθηκε το προσωνύμιο «ο μεγάλος βεζύρης των Χριστιανών». Κυριολεκτικά, «έλυνε κι έδενε» απ’ το πόστο του.
Ήταν η εποχή του πρώτου μεγάλου στην ιστορία εκσυγχρονισμού του τουρκικού στρατού, από Γάλλους εκπαιδευτές.
Η Ελληνική Επανάσταση
Όταν ξέσπασε ωστόσο η Επανάσταση το ’21, η κατάσταση στη Γαλλία είχε μεταβληθεί. Ο Ναπολέων είχε ηττηθεί και η βασιλεία είχε επανέλθει στα Ηλύσια Πεδία.
Η Γαλλία, υπό τους Βουρβώνους, προσχώρησε στην «Ιερή Συμμαχία» η οποία είχε νικήσει και διασύρει τον γαλλικό στρατό κατά την υποχώρησή του στη Ρωσσία και στο Βατερλώ.
Μόλις η Ιερή Συμμαχία πληροφορήθηκε την είδηση περί Επανάστασης στην Ελλάδα, υπό την καθοδήγηση του Μέττερνιχ ενεργούσα τάχθηκε ασυζητητί υπέρ της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κατά των Επαναστατών.
Ακόμη και ο ομόδοξος και μέχρι τότε φιλέλληνας τσάρος Αλέξανδρος Α’, τάχθηκε κατά των Ελλήνων επαναστατών, παρά τις υποδείξεις και τις συμβουλές του υπουργού του επί των Εξωτερικών Ιω. Καποδίστρια.
Ο Αλέξανδρος Α’ είχε «μαγνητιστεί» από την μπακέτα του δαιμόνιου Μέττερνιχ και μετατράπηκε σε «τσιράκι» και μαριονέττα του Αυστριακού καγκελαρίου.
Το θέαμα στο Λάυμπαχ (σημερινή Λουμπλιάνα) όπου το Συνέδριο της Ιερής Συμμαχίας αποφάσιζε την καταδίκη των φιλελεύθερων Κινημάτων στην Ισπανία, Νεάπολη και Πεδεμόντιο, ήταν δραματικό και γελοίο μαζί.
Δραματικό, διότι οι Μεγάλοι, μετά από εισήγηση του Μέττερνιχ, δεν έκαναν διάκριση της Ελληνικής Επανάστασης από τις άλλες ευρωπαϊκές, μολονότι εκείνη ήταν εθνικοαπελευθερωτική και οι άλλες καθαρά καθεστωτικές.
Γελοίο, διότι οι μετέχοντες αυτοκράτορες και πρωθυπουργοί των νικητριών χωρών διακήρυτταν τις αρχές της εξωτερικής πολιτικής τους σύμφωνα με τις προσταγές του ιεραρχικά κατωτέρου τους, πονηρού και δολίου Μέττερνιχ, ο οποίος τους φοβέριζε, απειλώντας τους ότι οι βασιλικοί οίκοι τους θα καούν και καταστραφούν εάν επικρατήσει η πυρκαγιά των επαναστατών στην Ελλάδα.
Κάρολος και Βιλλέλ
Ένας από τους αυτοκράτορες της Ευρώπης, ο Κάρολος 10ος της Γαλλίας, έβλεπε την Ελληνική Επανάσταση μάλλον με συμπάθεια, υπολογίζοντας ενδεχομένως το κόστος που θα είχε, με τη Γαλλία φλεγομένη από Φιλελληνισμό, εάν εκδήλωνε αντίθετα συναισθήματα. Έτσι, αν και άκρως συντηρητικός, εμφανιζόταν φιλελεύθερος στο Ελληνικό Ζήτημα.
Ο Πρωθυπουργός του όμως, Βιλλέλ, ήταν φιλότουρκος και ανέπτυσσε άθλιο ρόλο σε βάρος της Ελληνικής Επανάστασης, παρέχοντας στους Τούρκους και στον Μέττερνιχ πληροφορίες που είχε από τον αυτοκράτορα Κάρολο για τις κινήσεις των Ελλήνων επαναστατών, αλλά και για τις προθέσεις και τα σχέδια του Γάλλου μονάρχη.
Πέραν αυτού, ο Βιλλέλ, ενίσχυε, από το παρασκήνιο και το προσκήνιο την εκστρατεία του Ιμπραήμ στην Ελλάδα και την υλοποίηση έτσι των επεκτατικών σχεδίων του Αιγύπτιου μονάρχη Μωχάμετ Άλη.
Μέχρι που την Άνοιξη του 1827 συνέβη μέγας πολιτικός και διπλωματικός σεισμός που ευνοούσε τους Έλληνες στον αγώνα τους κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αλλά περί αυτού στο επόμενο σημείωμά μας.
