γράφουν η Κατερίνα Χαρίση και ο Θάνος Καλαμίδας.
Εκείνη
Έχω πολύ ροζ αναμνήσεις από τη Χαλκιδική της δεκαετίας του ’80 και το ροζ το λέω κυριολεκτικά: Κάθε χρόνο η σκηνή μας πλημμύριζε στα μπουρίνια και όλα μου τα ρούχα και τα κόμικς γίνονταν ροζ (όσα μπορούσα να ξαναβρώ). Αργότερα η σκηνή αντικαταστάθηκε από τροχόσπιτο και το ροζ στις αναμνήσεις μου συντροφεύει η μυρωδιά της αποσμίνης.
Μέχρι το 2000 έζησα σε νησί κι όταν στο νησί είσαι ντόπιος όλα είναι διαφορετικά. Το ίδιο κι όταν για τα επόμενα δέκα – δεκαπέντε χρόνια έζησα σε βουνό.
Στους τουριστικούς προορισμούς όταν είσαι μόνιμος κάτοικος βλέπεις τα πάντα από εντελώς διαφορετική οπτική γωνία, και ο κύριος λόγος είναι πως έχεις μερίδιο στο κέρδος από τον τουρισμό, χωρίς να σε νοιάζει το τι πραγματικά και ουσιαστικά προσφέρεις. Αρκεί που προσφέρεις ήλιο και θάλασσα στους μικροτσούτσουνους ασπρουλιάρηδες Σκανδιναβούς και τους αλκοολικούς Γερμανούς και τέλος πάντων στον οποιονδήποτε άλλο εκτός του υπερτυχερούλη εαυτούλη σου που γεννήθηκε στην Ελλαδάρα και τα έχει όλα αυτά δικά του. Ε;
Βρέθηκα ξανά στη Χαλκιδική 20 χρόνια μετά τις ροζ αναμνήσεις μου κι άντεξα λίγο λιγότερο από 48 ώρες. Το νησί το είδα για τελευταία φορά το 2005 νομίζω ή κάπου εκεί. Δε θέλω να ξαναπάω ούτε στη Χαλκιδική, ούτε στο νησί, ούτε στο βουνό. Γιατί είμαι πια τουρίστας και βλέπω τα πράγματα από την απέναντι πλευρά.
Τι νόημα έχει τώρα να μιλάμε για προορισμούς και τουρισμό, άρχισαν τα σχολεία, όμως έχω παρατηρήσει κάτι. Σαν τη Χαλκιδική δεν έχει λένε και η αλήθεια είναι πως έχει και παραέχει και η Χαλκιδική είναι ένα μόνο παράδειγμα που το αναφέρω μόνο και μόνο λόγω προσωπικής εμπειρίας κι όχι κάποιας άλλης προκατάληψης.
Υπερβολές στο κόστος διακοπών στους τουριστικούς προορισμούς με μηδενικές παροχές. Σου δίνω τον ήλιο (που δε μου ανήκει) και θα μου δώσεις όσα χρειάζομαι για να βγάλω το χειμώνα. Η Χαλκιδική βρωμάει μούχλα και τα ξενοδοχεία της σε γυρίζουν πίσω στη δεκαετία του ’80 ή και πιο πίσω – από τότε έχουν να φροντιστούν. Όχι όλα, προφανώς. Αυτά για τους μη έχοντες, γιατί οι έχοντες δε βλέπουν πέρα από το πεντάστερο συγκρότημα και την πισίνα τους και δεν τους νοιάζει.
Στα νησιά δεν είναι τα πράγματα διαφορετικά.
Όλα έχουν κατέβει μπροστά στη θάλασσα αυθαίρετα και με το τσαμπουκά αυτού που έχει αποφασίσει να εκμεταλλευτεί το παραμικρό τετραγωνικό εκατοστό προς όφελός του, ανεξάρτητα από το αν του ανήκει ή όχι, ή αν θα το καταστρέψει. Ο τουρισμός στην Ελλάδα δεν έχει κανέναν απολύτως σεβασμό προς την Ελλάδα, κανένα σεβασμό στο περιβάλλον, κανένα σεβασμό στον επισκέπτη και προφανώς (μακροπρόθεσμα) στον ντόπιο πληθυσμό.
Η σεζόν συρρικνώνεται κι άλλο και δε φταίει η κρίση. Φταίει η δυσμορφία του ελληνικού τουρισμού. Οι ξένοι λατρεύουν την Ελλάδα αλλά ήλιο και θάλασσα έχουν και οι Ιταλοί και οι Ισπανοί και οι Τούρκοι και οι Κροάτες και κάπου ο τουρίστας θα ζήσει ελεύθερο πουλί. Ο Έλληνας μπορεί να κάνει φθηνότερες διακοπές στο εξωτερικό και στην τελική καλύτερες και πιο ποιοτικές.
Το ό,τι αρπάξει ο κώλος μας δεν μπορεί να έχει διάρκεια παντοτινή. Και ήδη το βρίσκουμε μπροστά μας. Η επαρχία είναι παρατημένη στην τύχη της, οι καρεκλάτοι την καρέκλα τους και καλά με όλους. Αισθητικά αυτό που είδα στη Χαλκιδική και μετά το νησί και μετά άλλα νησιά και μετά το βουνό και μετά το εδώ κι εκεί με απώθησε. Οικονομικά με στράγγισε. Ηθικά με νευρίασε. Σε ποιον πουλάς ρε αέρα κοπανιστό;
Ειλικρινά δεν ξέρω για ποια ανάπτυξη μιλάμε.
& Εκείνος
Τι φταίει, τι δεν φταίει, τι κάνει, τι δεν κάνει ή τι πρέπει να διορθωθεί με αυτόν τον ορμαθό ερασιτεχνισμού, κακοτεχνιών, κουτοπονηριάς και αρπαχτής που ονομάζεται τουριστική βιομηχανία στην Ελλάδα δεν νομίζω ότι μπορεί να λυθεί εδώ. Ούτε πιστεύω ότι αφηρημένες διαπιστώσεις βοηθάνε. Η μια όμως σίγουρη διαπίστωση είναι ότι η Ελλάδα σαν τουριστικός προορισμός ακμάζει μόνο κατά περιόδους και χάρις συγκυριών κι όχι λόγω προγραμματισμού.
Η Ελλάδα του ’60 γνώρισε τουριστική ακμή χάρις στους χίπηδες που κατάκλυζαν τα νησιά (ειδικά την Κρήτη) δημιουργώντας ένα ρεύμα που παρέσυρε μαζί του ανθρώπους κάθε τάξης και πορτοφολιού. Αντίστοιχα και για λόγους καθαρά οικονομικούς το ίδιο έγινε και μια περίοδο τη δεκαετία του ’70 της μόδας για τα τότε νεοσύστατα βρετανικά, γερμανικά και σκανδιναβικά τουριστικά γραφεία που διάθεταν διακοπές πακέτο. Αυτή η δραστηριότητα συνεχίστηκε τη δεκαετία του ’80 αλλά σε συνεχόμενη πτώση για πολλούς λόγους συμπεριλαμβανόμενου και του γεγονότος ότι αναπτυσσόταν τουριστικά η Τουρκία με πολύ χαμηλότερες τιμές για τους τουρίστες και η Ισπανία με πολύ καλύτερο προγραμματισμό.
Από το ’90 μέχρι το 2015 ήρθε η πτώση και η παρακμή παρόλη τη συγκυρία των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας που δούλεψε πολύ περιορισμένα για την τουριστική βιομηχανία ή για όποια άλλη βιομηχανία στην Ελλάδα πλην αυτής των γνωστών …νταβατζήδων. Το 2014-15 η τουριστική βιομηχανία γνώρισε μια ένα ακμή χάρις στα …μνημόνια, όσο σχιζοφρενικό κι αν ακούγεται, με τους λόγους και τα αποτελέσματα γνωστά μιας και η επισκεψιμότητα των ελληνικών νησιών έφτασε σε αριθμούς πρωτόγνωρου ρεκόρ.
Τι άλλαξε στην βιομηχανία, στις υπηρεσίες που προσφέρονται ή στο τρόπο που προσφέρονται για να μην ξαναδούμε πτώσεις; Τι άλλαξε ώστε να κάνουμε πελάτες που θα έρχονται ξανά και ξανά και θα διαφημίζουν μάλιστα τον τόπο; Τίποτα! Τίποτα απολύτως. Γιατί; Γιατί οι «βιομήχανοι» της τουριστικής βιομηχανίας στην Ελλάδα ενδιαφέρονται για ένα και μόνο ένα πράγμα, το γρήγορο/άμεσο και υψηλό κέρδος. Με κάθε τρόπο. Με το να έχουν αντί για προσωπικό σκλάβους, φτηνιάρικες έως λειψές προσφερόμενες υπηρεσίες και ακόμα χειρότερα, παραπληροφόρηση στη προβολή τους σε έντυπα και διαδίκτυο με ψέματα.
Και ξέρετε τι δούλεψε εναντίον τους; Η ισχυρότερη μορφή μάρκετινγκ. Η δυσφήμηση από στόμα σε στόμα ή από κοινωνικό δίκτυο σε κοινωνικό δίκτυο. Οι αριθμοί έχουν αρχίσει να πέφτουν από εφέτος και αυτό όχι γιατί έπεσε ο …Τσίπρας αλλά γιατί έχει γεμίσει το διαδίκτυο από παράπονα για κακοσυντηρημένα ξενοδοχεία, για κακή παροχή υπηρεσιών, για κακό φαγητό, για βρώμικα δωμάτια, για ανάρμοστες συμπεριφορές, για …για …για. Και μετά το διαδίκτυο ακολούθησαν οι κουτσομπολίστικες φυλλάδες που άλλο τίποτα δεν θέλουν για να γεμίσουν σελίδες. Από Γερμανία Ολλανδία, Βρετανία μέχρι Σουηδία και Γαλλία. Στις χώρες που η ελληνική τουριστική βιομηχανία έπρεπε να ψάχνει πελάτες τρώει σφαλιάρες.
Ποιος φταίει; Θα σας απαντήσω με ένα προσωπικό παράδειγμα.
Πριν από μερικά χρόνια ήμουν στην Ελλάδα με παρέα από την βόρειο Ευρώπη, σε πολύ τουριστικό μέρος και απολαμβάνοντας σε «παραδοσιακή» ταβέρνα ελληνική κουζίνα. Καθότι η παρέα «ξένη», την παραγγελία την πήρε κοπέλα εμφανώς από την προφορά Εγγλέζα και με τόσο τουρισμό λογικό και έξυπνο μας φάνηκε. Μέχρι εκεί κανένα πρόβλημα και όλοι παραγγείλαμε ό,τι πιο …ελληνικό παραδοσιακό μπορείτε να φανταστείτε κι εγώ πρότεινα και μερικούς μεζέδες, παραγγείλαμε και ουζάκια και περιμέναμε.
Πριν έρθει η παραγγελία εγώ θυμήθηκα κάτι να συμπληρώσω, επίσης πολύ παραδοσιακό που ήθελα να δοκιμάσουν οι φίλοι μου, κι έκανα νόημα στον μυστακοφόρο που φαινόταν να επιβλέπει τους σερβιτόρους και όπως ήταν φυσικό του μίλησα …ελληνικά. Πριν καν προλάβω να του πω τι θέλω, μου είπε χαμηλόφωνα: «Βρε Έλληνας είσαι; Γιατί δεν το λες; Δικοί σου είναι αυτοί;» Κάτι ψέλλισα και για να μην το κάνω σεντόνι σύντομα …αλλάξαμε όλη την παραγγελία γιατί αυτά που είχαμε παραγγείλει «άσε, δεν είναι για μας, είναι γι’ αυτούς τους ξένους… μη μας παραπονεθούν και οι δικοί σου…» Λες κι αυτοί, οι …ξένοι, έχουν διαφορετικό στομάχι. Το άφησα όμως γιατί στο τέλος συμπλήρωσε, «κι όταν έρθει να πληρώσεις το λογαριασμό κάνε μου νόημα, μην πληρώσεις τουριστικά!» Έμεινα!
Σκεφτείτε τι έγραψα. Σκεφτείτε πως αντιμετωπίζει η ελληνική τουριστική βιομηχανία τον ..πελάτη της. Και τώρα άλλη μια ιστορία, όχι προσωπική αυτή τη φορά που πολλοί πιθανώς να έχετε ξαναδιαβάσει που θα συμπληρώσει την ίδια πλευρά του ίδιου νομίσματος.
Πριν από δυο μήνες έγινε θέμα με πολύ δυσφημιστικούς για τον ελληνικό τουρισμό, σε όλες τις ευρωπαϊκές εφημερίδες και κατ’ επέκταση κα στις ελληνικές, κάτι που έγραψε Βρετανός τουρίστας στην Μύκονο στη σελίδα του στο φατσοβιβλίο. Ο κύριος έγραψε – συνοδεύοντας το κείμενο του με τη φωτογραφία ενός πιάτου με μια μπριζόλα – ότι μόλις είχε πληρώσει γι’ αυτή τη μπριζόλα …850 ευρώ! Κάποιοι αρθρογράφοι ξέφυγαν τόσο πολύ που θυμήθηκαν ακόμα και πόσο …τεμπέληδες είναι οι Έλληνες ή ότι δεν θέλουν να πληρώσουν τα δανεικά τους. Οι σχολιαστές από κάτω δε άγγιζαν τα όρια του μισελληνισμού. Τουλάχιστον τρεις γνωστοί με ρώτησαν αν αυτά τα φαινόμενα είναι συνηθισμένα στην Ελλάδα.
Η ειρωνεία στην ιστορία είναι ότι ο Βρετανός τουρίστας …δεν έγραψε την αλήθεια. «Ξέχασε» να γράψει ότι την μπριζόλα την συνόδευσε με μια …σαμπάνια Ντομ Περιόν και μερικά κοκτέιλ και αυτά ήταν που έφεραν το λογαριασμό στα 850 ευρώ κι όχι η μπριζόλα. Αλλά …αλλά το κακό έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια. Έχει γίνει με τους ταξιτζήδες στα αεροδρόμια, έχει γίνει με τις ταβέρνες και στα μπαράκια, έχει γίνει της αρπαχτής το κάγκελο στη Μύκονο, τη Ρόδο και την Σαντορίνη. Οπότε γιατί να μην πιστέψει ο Βρετανός, ο Γερμανός και ο Ολλανδός ότι τον δύστυχο τον τουρίστα τον χρέωσε ο …κλέφτης Έλληνας ταβερνιάρης 850 ευρώ την μπριζόλα;
Αυτά τα ολίγα για τον τουρισμό που όμως είναι – ανάθεμά μας – και σημείο αναφοράς για την …ανάπτυξη!
