γράφουν η Κατερίνα Χαρίση και ο Θάνος Καλαμίδας.

Εκείνη

Είναι πολύ δύσκολο να απασχολείς όλη την ημέρα τα μικρά παιδιά με κάτι, όσοι έχετε μικρά παιδιά το ξέρετε πολύ καλά. Αν δεν επινοείς (ή αντιγράφεις) ιδέες συνεχώς, τότε το αποτέλεσμα είναι γκρίνια που καταλήγει σε εκνευρισμό, καβγάδες και φωνές που κανονικά θα έπρεπε να μπορούν να αποφεύγονται.

Όμως πόσες ιδέες να έχει ένας άνθρωπος; Πόσες ώρες μπορεί ένας ενήλικας να παίζει; Όσο κι αν μας δυσκολεύει να το παραδεχτούμε, ναι, βαριόμαστε να παίζουμε όλη μέρα μαζί τους. Μερικές φορές του θανατά.

Τέλος πάντων, με αυτές τις σκέψεις και μισό χειμώνα στο δρόμο ακόμα, κλεισούρα παίζει, βαρεμάρα παίζει, και παρόλο που έγινα μεγάλη φαν του «αφήστε τα παιδιά να βαρεθούν» και συνήθως πιάνει, ε υπάρχουν και μέρες που τίποτα δεν πιάνει, μόνο μια ακόμη βόλτα στους δρόμους, αλλά δεν μπορείς και όλη μέρα να γυρνάς στους δρόμους, πόσο μάλλον όταν το μισό χειμώνα τη βγάζουμε άρρωστοι.

Έτσι αναζήτησα ιδέες στο διαδίκτυο και έπεσα σε κάτι πάρα πολύ απλό και που μου φάνηκε πάρα πολύ ωραίο: Ένα πλαστικό μπουκάλι κομμένο στη μέση από το οποίο κρατάμε το πάνω μέρος (αυτό με το στόμιο) και καλύπτουμε το κομμένο σημείο με ένα διχτάκι από πχ πατάτες. Το στερεώνεις με ένα λαστιχάκι και έτοιμο.

Σε ένα μπολ φτιάχνεις υγρό για σαπουνόφουσκες, ρίχνεις χρώμα ζαχαροπλαστικής ή νερομπογιά ή το μελάνι ενός παλιού μαρκαδόρου (όρεξη να ‘χεις) και φυσάς από το στόμιο χρωματιστές σαπουνόφουσκες σε ένα κομμάτι χαρτί.

Το στεγνώνεις, το κρεμάς, το χαίρεσαι, πέρασε κανένα δίωρο.

Υποθετικά.

Τους έδειξα πώς να το κάνουν, έφτιαξα μια ζωγραφιά, προσπάθησαν μια φορά χωρίς επιτυχία, το νερό έσταζε στο χαρτί τους. Πήραν άλλο χαρτί, δοκίμασαν ξανά. Πέτυχαν μια φούσκα, μετά πάλι έσταζε, μετά δεν έκανε φούσκες.

Το παράτησαν.

Σε λιγότερο από τρία λεπτά.

Εκείνα επέστρεψαν στο δωμάτιό τους απογοητευμένα από το «Σούπερ Παιχνίδι Που Θα Παίζαμε» κι εγώ …είχα θυμώσει.

Είχα θυμώσει μαζί τους αλλά όχι ακριβώς μαζί τους, όμως μαζί τους και με μένα και με τον κόσμο ολόκληρο.

Που κλείνει τα παιδιά στα σπίτια τους με βουνά ολόκληρα από παιχνίδια που δεν τους προσφέρουν το παραμικρό ερέθισμα, παρά μόνο «φωνάζουν» με δυνατούς ή αστείους υποτίθεται ήχους, έντονα χρώματα και άχρηστα κουμπιά που κουνάνε κάτι.

Στείρα παιχνίδια.

«Αφήστε τα παιδιά να βαρεθούν» λένε, και πολύ καλά το λένε, γιατί η βαρεμάρα θα αναγκάσει το μυαλό τους να στροφάρει και να επινοήσουν τρόπους να παίξουν, να δοκιμάσουν, να προσπαθήσουν, να δημιουργήσουν κάτι.

Όμως κανείς δε σου λέει κατά πόσο τα σημερινά παιδιά των πόλεων μπορούν πραγματικά με εφόδιο τη …βαρεμάρα να καταφέρουν το παραμικρό ή να μάθουν να διαθέτουν την υπομονή και την επιμονή να προσπαθήσουν ξανά και ξανά, δέκα, εκατό, χίλιες φορές το ίδιο πράγμα μέχρι να το καταφέρουν.

Όταν στο σπίτι δεν μπορούν να λερώσουν αρκετά, όταν στο σπίτι δεν μπορούν να κάνουν αρκετές ζημιές, όταν στο σπίτι ο χώρος δε φτάνει, όταν, το κυριότερο, ο χρόνος δε φτάνει πια.

Αν το σκεφτείτε καλύτερα, τα videogames δίνουν τελικά πολύ περισσότερα ερεθίσματα στα παιδιά από ό,τι τα παιχνίδια που τους αγοράζουμε για να τα κρατήσουμε μακριά από τις οθόνες και τα χειριστήρια.

Από την κινητικότητα, τη συνεργασία, τη στρατηγική, ακόμα και το φόβο, όλα κινητοποιούνται μέσα τους με ένα videogame, πολύ παραπάνω από ότι ένα κάστρο της Playmobil ή μια κούκλα που μιλάει. (Και, έχετε μετρήσει πόσες φορές το παιδί θα παίξει την ίδια πίστα μέχρι να την περάσει;)

Δε μου αρέσει να συγκρίνω εποχές και αποφεύγω τις συζητήσεις τύπου «όταν ήμασταν εμείς παιδιά», τη θεωρώ ανούσια και άδικη σύγκριση από όλες τις πλευρές και για όλους, το κάθε παιδί οφείλει να ζει την εποχή του κι ό,τι έχει να του προσφέρει, αλλά…

Αλλά…

Όταν εγώ ήμουν παιδί και έπρεπε να περάσω ώρες μέσα στο δωμάτιό μου χωρίς υπολογιστή, χωρίς κινητό ή τάμπλετ, χωρίς διαδίκτυο, χωρίς τηλεόραση, χωρίς μέσεντζερ, αναγκαζόμουν να πιάσω ένα βιβλίο να διαβάσω. Αναγκαζόμουν να διαβάσω το ίδιο βιβλίο δυο και τρεις φορές. Και σήμερα αυτό μπορεί να ακούγεται βαρετό, όμως χάρη σε αυτά τα τριδιαβασμένα βιβλία θυμάμαι ονόματα ηρώων, ιστορίες, λατινικές ονομασίες εντόμων και δεν ξέρω ‘γω τι άλλο, ενώ πάρα πολλά άλλα βιβλία και πράγματα τα έχω ξεχάσει.

Αναγκαζόμουν να σκίσω πενήντα σελίδες από το μπλοκ ζωγραφικής μου μέχρι να πετύχω μια ζωγραφιά έτσι όπως ακριβώς την ήθελα.

Αναγκαζόμουν να κοπανάω το αρμόνιο στην ίδια μελωδία ξανά και ξανά και ξανά, κάνοντας απανωτά λάθος στη μία και μοναδική νότα που έλειπε μέσα στο μυαλό μου για να φτιάξω τη μουσική που ήθελα.

Αναγκαζόμουν να πάρω τα παιχνίδια μου και με φαντασία να τους δώσω άλλη εικόνα και άλλες ιδιότητες, για να δημιουργήσω κάτι που μπορεί να υπήρχε μόνο μέσα στο κεφάλι μου, όμως αυτό είναι και όλο το νόημα του «αφήστε τα παιδιά να βαρεθούν».

Τότε το πιρούνι γίνεται αεροπλάνο και το κουτάλι καταπέλτης και το τουβλάκι κάστρο ιπποτών και ένα κομμάτι χαρτί σημαία ή ένας κόκκινος κύκλος λάβα ηφαιστείου.

Κανένα ρολόι δε χρονομετρούσε τις κινήσεις μου. Περίμενα να νυχτώσει για να γυρίσω σπίτι. Έκανα χιλιάδες φορές την ίδια βόλτα με το ποδήλατο, έφαγα χιλιάδες φορές την ίδια τούμπα, για να καταφέρω μια σούζα που δεν την κράτησα ποτέ παραπάνω από δυο μέτρα.

Κλώτσησα και κυνήγησα άπειρες φορές τη μπάλα μέχρι να μάθω. Κανείς δε μου φώναζε να κουνηθώ, κανείς δεν ούρλιαζε στο κεφάλι μου να ρίξω μια σωστή πάσα γιατί τελειώνει η προπόνηση, την Κυριακή έχουμε αγώνα.

Απλά …έπαιζα.

Και μάθαινα.

Είχα αρκετή …βαρεμάρα.

Αλλά το κυριότερο; Είχα αρκετό χρόνο για να βαρεθώ.

Κι αυτός ο εξαναγκασμός του να κάνω κάτι για να περάσει η (πάρα πολλή ελεύθερη) ώρα μου, μου χάρισε κάτι πολύ σημαντικό:

Υπομονή.

Και πείσμα.

Πόσο από αυτά τα δύο διαθέτουν τα παιδιά μου και όλα τα σημερινά παιδιά;

Πολύ φοβάμαι ότι είναι απελπιστικά λίγο.

Κι αυτό θα τους στοιχίσει στη ζωή τους.

Αφήστε τα παιδιά να βαρεθούν αλλά …δεν προλαβαίνουν.

Όταν τα ξυπνάς και με τη μπουκιά στο στόμα τα τρέχεις στο σχολείο με ένα πεταχτό φιλί γιατί μετά πρέπει να πετάξεις για τη δουλειά και να λείψεις οχτώ, δέκα, δώδεκα ή και παραπάνω ώρες.

Όταν με τη μπουκιά αμάσητη κάνουν τα μαθήματά τους γιατί μετά πρέπει να τα τρέξεις στο πιάνο, στα αγγλικά, στο ποδόσφαιρο, στο φροντιστήριο, αυτό το καρκίνωμα της παραπαιδείας γιατί η εκπαίδευση δεν είναι αρκετή.

Ούτε αυτή.

Το να μην έχουν τα παιδιά υπομονή, επιμονή και χρόνο για σκότωμα, αυτόν τον υπερπολύτιμο χρόνο, δυστυχώς το μαθαίνουν από πολύ νωρίς.

Εκεί που οι παλιότεροι είχαν πολύ λίγα και τα έκαναν αρκετά, σήμερα έχουμε υπερβολικά πολλά.

Δεν προλαβαίνουμε να τα αφομοιώσουμε.

Δεν προλαβαίνουμε να βαρεθούμε.

Δεν προλαβαίνουμε να περάσουμε από αυτό το σημαντικό στάδιο που φέρνει η βαρεμάρα, τον αρχικό εκνευρισμό, στη μετέπειτα αποχαύνωση, ώστε το μυαλό να αδειάσει, να σταματήσει…

…και να αρχίσει να δουλεύει αλλιώς.

Όπως πρέπει.  

& Εκείνος

Στη Φινλανδία διαπίστωσα ποσό σε επηρεάζει το περιβάλλον. Και με τη λέξη περιβάλλον δεν μιλάω αποκλειστικά για τα δέντρα, τα λουλούδια και τις μελισσούλες αλλά το περιβάλλον γενικότερα, συμπεριλαμβανόμενου και του κοινωνικού πλαισίου που ζεις.

Ο χειμώνας στη Φινλανδία είναι μακρύς και βαρύς. Κρατάει σχεδόν οκτώ μήνες και είναι πολύ σκοτεινός. Οι Φινλανδοί λένε ένα ανέκδοτο που όμως έχει μεγάλη δόση αλήθειας: «καληνύχτα λέμε τον Οκτώβριο και καλημέρα τον Μάιο». Αυτό το διάστημα φως υπάρχει για ελάχιστες ώρες κι αυτό τις  μέρες ή καλύτερα τις ώρες, που ο ουρανός δεν έχει σύννεφα …όταν συμβαίνει αυτό.

Τώρα εσείς θα υποθέσατε ότι τα παιδιά μένουν όλη μέρα κλεισμένα στο σπίτι μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης του κομπιούτερ ή της ταμπλέτας. Έτσι νόμιζα κι εγώ. Λοιπόν ΟΧΙ. Κατά τις δώδεκα το μεσημέρι, τα πάρκα και οι δρόμοι γεμίζουν από μαμάδες ή μπαμπάδες με καρότσια ή παιδάκια που τρέχουν στο χιόνι παίζοντας χιονοπόλεμο, κάνοντας «αγγέλους» και φτιάχνοντας κάστρα και χιονάνθρωπους. Τα δε μινιατούρες έλκηθρα με το χαρακτηριστικό κόκκινο ή μπλε χρώμα είναι παντού.

Εκτός από τις μέρες που οι θερμοκρασίες πέφτουν κάτω από τους -20 βαθμούς ή έχει χιονοθύελλα (συμβαίνει ακόμα και στο «νότιο» Ελσίνκι) τα παιδιά θα περάσουν καθημερινά τουλάχιστον δυο ώρες έξω. Στο χιόνι. Στους -10 και -12 και το έχω ζήσει. Όχι απλά το έχω ζήσει, το έχω κάνει με την κόρη μου. Πολλές, πάρα πολλές φορές.

Στο σχολείο υπάρχει διάλλειμα κι εκτός από τις μέρες που οι θερμοκρασίες πέφτουν κάτω από τους 20 βαθμούς ή έχει χιονοθύελλα, υπάρχει κανονικά διάλειμμα που τα παιδιά θα βγουν έξω και θα παίξουν με το χιόνι. Και εκτός από τους πολύ σκοτεινούς μήνες ακόμα και μετά το σχολείο και στην επιστροφή για το σπίτι περνούσαμε με την κόρη μου πάλι καμία ώρα παίζοντας.

Και για να σας προλάβω, ΟΧΙ δεν έχουν συνηθίσει ούτε είναι στο γενετικό τους κώδικα, αν ήταν έτσι στην Ελλάδα που έχουμε συνηθίσει τη ζεστή δεν θα έπρεπε να χρειαζόμαστε κλιματιστικά το καλοκαίρι. Ντύνονται καλά. Τόσο απλά. Και τα ρούχα τους είναι ποιότητας γιατί έτσι επιβάλλει ο καιρός.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κι εγώ κατενθουσιάστηκα στην αρχή όταν «έπρεπε» να βγω έξω στους -12 για να κάνει «αγγέλους» η κόρη μου. Απεναντίας έψαξα κάθε λογής δικαιολογίες, αλλά μετά …κοιτάς από το παράθυρο και βλέπεις όλα αυτά τα παιδάκια και τους γονείς έξω και ζηλεύεις και λες …γιατί όχι; Και το διασκεδάζεις κι εσύ όσο και το παιδί και μετά από λίγο καιρό το κάνεις χωρίς αμφιβολίες και δικαιολογίες. Ένα κοινωνικό πλαίσιο που λειτουργεί έτσι σε παρασέρνει κι εσένα να λειτουργήσεις με τον ίδιο τρόπο. Και σας βεβαιώ είναι υγιεινό και για το παιδί και για τον γονιό.

Πριν από αρκετά χρόνια ήμουν στην Ελλάδα, φθινόπωρο και βρέθηκα στο σπίτι της αδελφής φίλου μου. Δυο παιδιά το ένα πέντε το άλλο οκτώ. Καρφωμένα στην τηλεόραση που έπαιζε στη διαπασών στο …υπνοδωμάτιο τους! Τα παιδιά είχαν τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο τους και το έβλεπα εγώ που δεν την θέλω ούτε στο καθιστικό. Στη παρέα προστέθηκε άλλο ένα ζευγάρι με ένα παιδί. Το παιδί το έστειλαν ομόφωνα και ταυτόχρονα όλοι οι γονείς στο παιδικό υπνοδωμάτιο να …δουν όλα τα παιδάκια μαζί παιδικά!

Σε χαζή μου ερώτηση έμαθα ότι τα δυο είχαν να βγουν έξω από το Σάββατο που πήγε η οικογένεια στο σουπερμάρκετ. Και που να τα βγάλεις τώρα, έχουμε πολύ δουλειά, να μαγειρέψουμε, να μαζέψουμε λίγο το σπίτι, να …. Το άλλο, το μόνο του ήταν πιο τυχερό. Είχε μεν κι αυτό πάει το Σαββάτο στο σουπερμάρκετ αλλά να τώρα …εδώ είναι με άλλα παιδάκια να παίξει.

Σε ακόλουθη χαζή μου ερώτηση έμαθα όλους τους τίτλους παιδικών ταινιών που έχει το κάθε ζευγάρι και πόσα DVD χρειάζονται την εβδομάδα για να «απασχολούνται» τα παιδιά μετά το σχολείο και πόσο δύσκολο είναι το σαββατοκύριακο που ξυπνάνε τόσο νωρίς και δεν τους αφήνουν να ξεκουραστούν όλη μέρα. Και τέλος …πόσο εύκολα βαριούνται!

Δεν είναι όλοι οι γονείς στην Ελλάδα έτσι, όπως δεν είναι κι όλοι οι Φινλανδοί γονείς έτοιμοι να πάνε βόλτα στα χιόνια αντί να στηθούν μπροστά στην τηλεόραση αλλά στην Ελλάδα αυτός είναι ο κανόνας. Από το ’80 και μετά η τηλεόραση, το βίντεο και τώρα το YouTube είναι η επίσημη νταντά των παιδιών στην Ελλάδα. Κάτι σαν την Μαίρη Πόπινς αλλά στο πιο τετράγωνο.

Και όχι η κούραση και η δουλειά ΔΕΝ είναι δικαιολογία όταν πρόκειται να αφιερώσει ένας γονιός χρόνο στο παιδί του για να μην …βαριέται και ΔΕΝ το δέχομαι γιατί υπήρξα γονιός που δούλευα σκληρά και μερικές φορές χρειαζόταν να λείπω μέρες ή να δουλέψω σαββατοκύριακα και η σύντροφος μου είχε μια αντίστοιχη δουλειά με αντίστοιχες απαιτήσεις. ΑΛΛΑ φροντίζαμε ο ένας ή άλλος να είναι πάντα με την κόρη μας για να ΜΗ βαριέται. Κι όχι στο στιλ εκείνη που είναι γυναικά κι εγώ που είμαι άντρας που ‘ναι ο καναπές και το τηλεκοντρόλ. Σας βεβαιώ ότι μοιραζόμασταν το χρόνο και μάλιστα στη μοιρασιά εγώ βγήκα πιο κερδισμένος γιατί είχα πιο ευέλικτο χρόνο και μπορούσα να περάσω περισσότερες ώρες με την κόρη μου παίζοντας στο χιόνι ή τα καλοκαίρια στη παραλία.

Η κόρη μου μεγάλωσε σε ένα σπίτι με πολλά βιβλία και μουσική. Από μωρό της διαβάζαμε πολύ και παίζαμε πολύ μαζί της. ΟΧΙ δεν βλέπαμε βίντεο. Αν δεν ήμασταν έξω παίζαμε γκρινιάρη, φτιάχναμε παζλ ή ζωγραφίζαμε. ΜΑΖΙ! Τηλεόραση σπάνια, η πιο συνηθισμένη εικόνα ήταν εγώ ή η μητέρα της να κρατάμε ένα βιβλίο και ΝΑΙ έχω περάσει ώρες στα γόνατα να παίζω με μπάρμπι και να «πίνω» τσάι με αρκουδάκια και τίγρεις. Και ναι έχω φάει αμέτρητες τούμπες κάνοντας πατινάζ ή γλιστρώντας μαζί της στο χιόνι.

Κι εδώ μπαίνει το …περιβάλλον. Γιατί ανάμεσα στους φίλους μου στη Φινλανδία ήμουν ο κανόνας. Ανάμεσα στους περισσότερους κατοίκους αυτή της χώρας, ντόπιους και ξένους, ήμουν ο κανόνας. Κι ας μην …βοηθούσε ο καιρός!
Αν ήμουν στην Ελλάδα …θα βλέπαμε παιδικά στην τηλεόραση;
Ιδού η απορία!