γράφουν η Κατερίνα Χαρίση και ο Θάνος Καλαμίδας.

Εκείνη:

Ξέρω κάποιον που λείπει σχεδόν 30 χρόνια από την Ελλάδα κι έχει επιστρέψει τουλάχιστον 6 φορές με σκοπό να μείνει. Κάθε φορά, ύστερα από λίγες εβδομάδες ξαναέφευγε.

Δεν ήταν το μέρος που τον έδιωχνε, αλλά οι άνθρωποι μου είπε. Κι αυτή είναι μια κουβέντα που τη γυροφέρνω πολλές φορές στο μυαλό μου, περισσότερο επειδή κι εγώ έχω φύγει από πόλεις και χώρες κι έχω επιστρέψει και κάτι με έχει ξαναδιώξει. Μόνο που δεν ήξερα τι.

Έτυχε πριν λίγο καιρό να διαβάσω το Μικρό Ημερολόγιο Συνόρων, ένα μικρό αυτοβιογραφικό βιβλιαράκι ενός Αλβανού μετανάστη που ήρθε στη χώρα μας με το άνοιγμα των συνόρων. Θα προσπεράσω το κομμάτι της προσωπικής του περιπέτειας χωρίς να το θεωρώ λιγότερο σημαντικό και άξιο αναφοράς και θα εστιάσω σε κάτι άλλο που ο συγγραφέας γράφει κάπου μέσα στις σελίδες του και αφορά, όχι εκείνους τους μετανάστες του ’90, αλλά τα παιδιά τους.

Τα παιδιά τους θεωρούν την Ελλάδα πατρίδα τους γιατί αυτή την πατρίδα έχουν γνωρίσει από τη στιγμή που γεννήθηκαν. Οι γονείς τους θέλουν πάντα να επιστρέψουν στη χώρα τους, κάποιοι το έκαναν, κάποιοι μόνο το θέλουν, κάποιοι το προσπάθησαν και δεν το κατάφεραν. Ύστερα από τόσα χρόνια, λιγάκι μπερδεύεσαι. Πατρίδα είναι κι αυτή που άφησες, πατρίδα είναι κι αυτή στην οποία ζεις, δουλεύεις, έκανες οικογένεια.

Αλλά και για τις δυο πατρίδες είσαι ξένος.

Τα παιδιά όμως; Τα παιδιά έχουν γνωρίσει μόνο μία πατρίδα. Τα παιδιά δε θέλουν πουθενά να επιστρέψουν ακριβώς επειδή βρίσκονται …σπίτι τους. Τα παιδιά δε νιώθουν τίποτα από αυτά που νιώθουν οι γονείς τους για την πατρίδα που εκείνοι άφησαν κάποτε.

Τα παιδιά δεν έχουν παράξενη προφορά, τα παιδιά δε μιλάνε σπασμένα ελληνικά. Αυτά τα παιδιά είναι Έλληνες!

Και το να τους διώχνει η μόνη πατρίδα που γνώρισαν και να κοιτούν πίσω σε μια άλλη πατρίδα από την οποία ήρθαν κάποτε οι γονείς τους αλλά γι αυτά είναι ξένος κι άγνωστος τόπος με τον οποίο δεν τους συνδέει τίποτα και δε θα επιστρέψουν ποτέ γιατί πολύ απλά δεν ανήκουν εκεί, τους γεμίζει θυμό. Θυμό γιατί αυτά τα παιδιά ποτέ δε θα δεχτούν ότι έχουν κάτι διαφορετικό ή …ξένο. Δε θα το δεχτούν γιατί πράγματι δεν έχουν τίποτα διαφορετικό ή ξένο.

Σκεφτείτε πόσοι άνθρωποι έκαναν την Ελλάδα πατρίδα τους. Πόσοι το έκαναν κατ’ ανάγκη ή από όνειρο. Πόσοι έφυγαν, πόσοι θέλουν να γυρίσουν πίσω, πόσοι δεν μπορούν να γυρίσουν πια. Πόσα παιδιά έκαναν πατρίδα τους την Ελλάδα χωρίς να το επιλέξουν, είτε γεννήθηκαν εδώ, είτε …τους ξεφόρτωσε μια βάρκα. Σκεφτείτε πόσοι δικοί σας έφυγαν μακριά και πώς να ζουν εκεί που ζουν, ποια είναι τελικά η πατρίδα τους, αν η Ελλάδα είναι ακόμα πατρίδα τους κι αν τους κάνει …προδότες το ότι δεν είναι πια. Το ότι τα παιδιά τους γεννήθηκαν ή θα γεννηθούν σε άλλη χώρα. Πώς θα ήταν το δίκαιο και σωστό, και δε ρωτάω το πώς θα θέλατε αλλά πώς θα ήταν το δίκαιο και το σωστό να τους φερθεί η χώρα εκείνη.

Πώς θα τους φερθούν οι άνθρωποι. Τι αλλάζει για τα παιδιά των δικών σας ανθρώπων που κάποτε έφυγαν μακριά κι αυτά τα παιδιά δεν ξέρουν την Ελλάδα για πατρίδα και ίσως δεν την αγαπήσουν ποτέ; Τι αλλάζει αυτό για το τι αξίζουν;

Δεν είναι ο τόπος που διώχνει τους ανθρώπους, ακόμα κι αν κάποιος τόπος μοιάζει άσχημος, κακός, κρύος ή πολύ ζεστός, επικίνδυνος ή σάπιος.

Πατρίδα είναι μόνο ο τόπος που γνωρίζεις.

Όμως αυτό που σε διώχνει είναι πάντα ο άνθρωπος.

& Εκείνος:

Αυτό το περίεργο αίσθημα της συναισθηματικής ήττας το έχω νιώσει δυο φορές, μια φορά στη Φινλανδία και μια φορά στην Ελλάδα. Στη Φινλανδία μάλιστα από πολύ επίσημα χείλη επιφανούς τότε πολιτικού, επισκέπτη στην Φινλανδία που προέδρευε στην ΕΕ. Μου είπε αυτολεξεί: “κύριε Καλαμίδα, μιλάτε πολύ καλά Ελληνικά.” Δεν ξέρω πως του ήρθε να κάνει έναν Καλαμίδα …Φινλανδό και πολλές φορές από τότε αστειεύομαι για το γεγονός λέγοντας ότι μάλλον τον μπερδέψανε οι ξανθιές μου μπούκλες και τα ξανθά μου μακριά μουστάκια. Γεγονός όμως είναι ότι με πείραξε, κάπως μου άνοιξε μια μικρή πληγή που δεν έχει κλείσει.

Λίγα χρόνια αργότερα και κάνοντας διακοπές σε νησί των Κυκλάδων και μετά από μια ολιγόλεπτη συζήτηση με τον σερβιτόρο για τη γενικότερη κατάσταση την Ελλάδα, γύρισε ο άνθρωπος και μου είπε με απόλυτη φυσικότητα: “Ξέρετε, για ξένος μιλάτε πολύ καλά τα Ελληνικά.” Αυτόν τώρα τι τον μπέρδεψε

Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία πολλά χρονιά υπάρχουν στιγμές που δεν νιώθω άνετα στην Ελλάδα ή καλύτερα έχω συνηθίσει ένα κράτος που δουλεύει διαφορετικά και μια κοινωνία που αντιμετωπίζει τα πράγματα διαφορετικά. Στη Σκανδιναβία ποτέ δεν φοβήθηκα μην με πατήσει κανένα παπάκι στο πεζοδρόμιο και κανένας ποτέ δεν θα με μουτζώσει αφού με βρίσει κορνάροντας όταν διασχίζω διάβαση πεζών χωρίς φανάρι.

Ένα μεσημεράκι στην αυλή φίλου μου και πίνοντας μπίρες ενώ στο ραδιόφωνο παίζει αθλητική εκπομπή με παρουσιαστή πολύ γνωστό αθλητικό παρουσιαστή. Την πρώτη φορά που τον ακούω να λέει τη λέξη “αραπάκι” νομίζω ότι μάλλον άκουσα λάθος. Μετά από δέκα λεπτά συνειδητοποίησα ότι αυτή ήταν η πιο …ελαφριά ρατσιστική λέξη που είχε χρησιμοποιήσει κι αν εγώ είχα τολμήσει να χρησιμοποιήσω οποιαδήποτε από τις λέξεις που είχε χρησιμοποιήσει ο συγκεκριμένος, το λιγότερο που θα πάθαινα θα ήταν να χάσω τη δουλειά μου, να πληρώσω ένα τεράστιο πρόστιμο και να περάσω τα επόμενα δυο χρόνια σε δικαστήρια. Ο κύριος αυτός συνεχίζει να είναι ο πιο γνωστός και με τη μεγαλύτερη ακροαματικότητα αθλητικός δημοσιογράφος.

Περιμένετε γιατί το χειρότερο έρχεται. Ο φίλος μου, αντιρατσιστής και με έντονη πολιτική δράση δεν μπορούσε να καταλάβει την αντίδρασή μου και θεώρησε λίγο υπερβολική την αντίδραση των Σκανδιναβών που θα με απολύανε και θα με τρέχανε στα δικαστήρια.

Το θέμα πάλι όμως δεν ήταν αυτή καθ’ αυτή η λέξη αλλά το γεγονός ότι εγώ είχα εξελιχτεί, αλλάξει, όπως θέλετε το λέτε σε κάτι διαφορετικό από μια κοινωνία που ανέχεται αυτό το λεξιλόγιο καθημερινά και δεν το θεωρεί αρνητικό για την εξέλιξη της ή καλύτερα για την εξέλιξη όπως την έμαθα/αποδέχτηκα πια εγώ και μου έγινε συνείδηση. Όπως συνείδηση μου έχει γίνει η ανακύκλωση, ο σεβασμός στη προτεραιότητα του πεζού ή η αντιμετώπιση των μεταναστών μιας και τώρα είμαι κι εγώ στην ίδια ακριβώς θέση με τα ίδια προβλήματα με αυτούς και αντιμετωπίζοντας την ίδια εχθρότητα από ξενοφοβικούς υπερπατριώτες.

Έτσι ξένος στην Ελλάδα, ξένος κι εδώ που ζω γιατί ναι, έχω “εξελιχτεί” και σε πολλά θέματα αφομοιωθεί αλλά μην πιστέψετε ούτε για στιγμή ότι απόκτησα …ξανθές μπούκλες και ξανθά μακριά μουστάκια. Δωσ’ μου ρακί, κουκουβάγια και σουβλάκι με συνοδεία Πουλόπουλο και Χωματά και πάρε την ψυχή μου, που λέει και μια …ψυχή εδώ.

Η κόρη μου από την άλλη, Φινλανδέζα. Με τα όλα της και τις ξανθιές τις μπούκλες. Ξέρετε πότε είναι Ελληνίδα; Όταν κάποιο κάθαρμα υπερπατριώτης ρατσιστής θα της πει “να πας στο σπίτι σου κωλοελληνίδα.” Όχι γιατί δεν έχει τα σωστά “χρώματα», όχι γιατί τα Φινλανδικά δεν είναι η μητρική της γλώσσα, όχι γιατί δεν γεννήθηκε στη Φινλανδία, όχι γιατί δεν μεγάλωσε και πήγε σχολείο στη Φινλανδία αλλά γιατί έχει το δικό μου …επώνυμο. Ίσως να ακουστώ πολύ ωμός αλλά που φοβάμαι ότι έτσι όπως έχουν τα πράγματα αυτή τη στιγμή αυτό το παιδί θα βρει δικαίωση και επιτυχία μόνο αν την έλεγαν …Αντετοκούνμπο!

Τώρα σίγουρα θέλετε να μιλήσουμε για τους μετανάστες στην Ελλάδα;