γράφουν η Κατερίνα Χαρίση και ο Θάνος Καλαμίδας.
Εκείνη
Όταν η Κρίση άρχισε να σέρνεται ύπουλα και μουλωχτά μέσα στα σπίτια, τα πρώτα χρόνια που κάποιοι τα καταλάβανε έντονα σα σεισμό, κάποιοι λιγότερο σαν ένα ξαφνικό αέρα και κάποιοι καθόλου. Θυμάμαι μια ατάκα που για καιρό έπαιζε στις ειδήσεις αλλά και στις συζητήσεις: «Ποια κρίση; Οι καφετέριες είναι παντού γεμάτες».
Αυτή η πρόταση κρύβει μέσα της τη μεγαλύτερη ίσως αντίθεση στην Ελλάδα των μνημονίων. Η Ελλάδα με τις γεμάτες καφετέριες και τον κόσμο που περπατά κρατώντας καφέ κι ένα σνακ στα χέρια, χαμογελώντας, διασκεδάζοντας, κι απέναντι η Κρίση. Η Πείνα.
Όμως κι εγώ τις ελάχιστες φορές που καταφέρνω να πάω σε μια καφετέρια πιάνοντας το δικό μου χώρο στο «γεμάτες οι καφετέριες», χαμογελάω και περνάω υπέροχα. Δε σημαίνει ότι δε με περιμένουν τα ίδια προβλήματα μόλις γυρίσω σπίτι. Το ότι σαν χώρα περνάμε βαθιά ύφεση, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και άνθρωποι που δεν τους έχει αγγίξει καθόλου ή ελάχιστα, επίσης.
Κάποτε οι έξοδοι από το σπίτι ήταν μια συνέχεια της ζωής μας, μια επέκταση. Επεκτείναμε τις δραστηριότητές μας, τις επαφές μας. Τώρα μάλλον είναι διαλείμματα από τη ζωή μας. Βγαίνουμε στην καφετέρια ή ακόμη πιο σπάνια στο σινεμά ή σε κάποια παράσταση του μικρού θεάτρου της γειτονιάς, περνάμε ωραία, γελάμε, μιλάμε δυνατά, αφήνουμε τη φτώχεια μας και την πείνα μας στα σπίτια μας, γιατί ναι, με το δεκάρικο που θα πληρώσουμε στην καφετέρια θα γεμίζαμε τις κοιλιές μας μια ολόκληρη μέρα – ίσως και δύο, αλλά καμιά φορά, η ψυχική μας υγεία παίρνει προτεραιότητα και θυσιάζουμε το φαγητό για έναν καφέ έξω.
Κρύβουμε τη φτώχεια μας πίσω από ένα δίωρο σε μια γεμάτη καφετέρια, τρώγοντας κρουασάν και πίνοντας καφέ σε τριγωνικό ποτήρι, αφήνοντας ακόμη και πουρμπουάρ.
Η προοπτική του τριημέρου της Καθαρής Δευτέρας ήταν αρχικά ένας πονοκέφαλος. Ως συνήθως, για κάθε επερχόμενο έξοδο που δεν αφορά την άμεση επιβίωσή μας (το φαγητό) μας πιάνει πονοκέφαλος. Δεν μας περισσεύουν. Το τριήμερο είσαι – ας πούμε – αναγκασμένος να αγοράσεις πράγματα που φυσιολογικά δε θα αγόραζες εφόσον δεν σου περισσεύουν, χαλβά, ελιές, λαγάνα, θαλασσινά. Χαρταετό. Ακόμα κι αν εσύ προσπαθείς να το αποφύγεις, τα παιδιά σου δε θα σε αφήσουν. Οι φίλοι δε θα σε αφήσουν. Η Κρίση μας απομονώνει λίγο – λίγο και συνήθως ξέρουμε ότι όταν κάποιοι λείπουν από την παρέα, ο λόγος δεν είναι ότι είχαν κάπου καλύτερα να πάνε. Απλώς δεν είχαν, απλώς ντρέπονταν, απλώς έμειναν σπίτι. Το κάναμε κι εμείς κάποια χρονιά. Είμαι σίγουρη ότι πολλοί αποφάσισαν να μην πάνε πουθενά.
Η αξιοπρέπεια δύσκολα γονατίζει. Κι όσο άνετος κι αν είσαι, υπάρχουν στιγμές που ντρέπεσαι. Δεν είναι κακό να ντρέπεσαι. Κακό είναι το ότι είσαι αναγκασμένος χωρίς να φταις, να ντρέπεσαι για κάτι τόσο ασήμαντο – ένα τριήμερο που δεν μπορείς να χαρείς.
Είναι τρομερά δύσκολο να δεχτείς ότι πολλές φορές τα πράγματα πάνε σκατά γιατί έτσι, κι όχι γιατί τα προκάλεσες εσύ. Κάπου πρέπει να φταις. Κάτι έκανες λάθος. Δε νομίζω να υπάρχει λογικός άνθρωπος που να μην το σκεφτεί αυτό.
Έτσι λοιπόν το τριήμερο συρρικνώθηκε μόνο στην ημέρα της Καθαρής Δευτέρας και μαζευτήκαμε με φίλους και με όσα είχαμε. Και περάσαμε πολύ όμορφα γιατί αφήσαμε στην άκρη τις ντροπές και τις αδυναμίες μας, εστιάζοντας σε αυτά που είχαμε εκείνη τη στιγμή: Ένα μπολ ελιές, κονσέρβες, χαλβά και καλή παρέα. Άλλοι κουστουμαρισμένοι γιατί αυτή η γιορτή ήταν αφορμή να βγουν από το σπίτι μετά από πολύ καιρό. Άλλοι με φόρμες για να μπορούν να τρέξουν άνετοι να πετάξουν τον αυτοσχέδιο χαρταετό τους.
Δεδομένων των συνθηκών ο καθένας μας κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί. Τα χαμόγελα, τα γέλια, οι φωνές, ο χορός, η καλή διάθεση, δε σημαίνουν ότι ο κόσμος δεν έχει σοβαρά προβλήματα. Οι γεμάτες καφετέριες δε σημαίνουν ότι δεν υπάρχει Κρίση. Κρίση υπάρχει και μάλιστα σοβαρή. Αλλά κάπου θα έπρεπε κι εμείς όλοι κάποια στιγμή να μάθουμε να ζούμε μαζί της. Το να συμβιβάζεσαι δε σημαίνει ότι παραιτείσαι. Σημαίνει πως αναγνωρίζεις ότι υπάρχει πρόβλημα (κι αυτό είναι η μισή λύση) και κάνεις κάτι γι αυτό: Ό,τι καλύτερο μπορείς με ό,τι μέσα διαθέτεις.
& Εκείνος
Τώρα εσείς νομίζετε ότι αυτό το επιχείρημα …«οι καφετέριες είναι πάντα γεμάτες» ή το άλλο «μα δε δουλεύουν ποτέ;» είναι αποκλειστικά ελληνικό. Προσωπικά το έχω ακούσει σε άλλες τρεις χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Φιλανδίας. Και δυστυχώς ότι προηγείται ή ακολουθεί είναι ακριβώς το ίδιο. Και αυτά στη Φιλανδία χωρίς κρίση.
Αλλά ξέρετε κάτι, έκτος από τις μιας στιγμής ανάγκη για να «βγούμε» που αναφέρει η Κατερίνα, ή να δεχτώ ότι υπάρχουν και οι τεμπέληδες τις εύφορης κοιλάδας, υπάρχει και μια άλλη κατηγορία που μπορεί και να είναι οι περισσότεροι. Άνθρωποι σκληρά εργαζόμενοι που χρειάζονται μιας στιγμής ανάσα ζωής. Μια στιγμή που να νιώσουν άνθρωποι ανάμεσα σε ανθρώπους. Και το καλύτερο παράδειγμα που μπορώ να σκεφτώ είναι ο ίδιος μου ο εαυτός.
Τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου έχω δουλέψει με «μπλοκάκι», ελευθέρας βοσκής. Αυτό σημαίνει ότι δεν έζησα το οκτώ-τέσσερεις ούτε το εννέα-πέντε, το ξυπνητήρι δεν χτυπάγε κάθε πρωί στις εξήμιση και ούτε ήμουν νωρίς στο κρεβάτι τις καθημερινές. Απεναντίας έζησα κάτι συνεχόμενα σαρανταοκτάωρα που στο τέλος να μην θυμάμαι ούτε το όνομα μου, υπήρξαν πρωινά που ξύπνησα πανικόβλητος πριν από το ξυπνητήρι και βράδια ατέλειωτα για να τελειώσουν δουλειές και πρότζεκτ. Υπήρξαν βδομάδες ολόκληρες που το «έξω» μου ήταν μέχρι το φαστφουντάδικο της γειτονιάς γιατί …ποιο σπίτι και ποιο μαγειρεμένο φαγητό, εδώ έψαχνα χρόνο να κάνω ένα μπάνιο σαν άνθρωπος. Μόνο διάλειμμα …μια ώρα για καφέ σε ένα από τα καφέ της πόλης που ζούσα.
Και αυτό το διάλειμμα ήταν γέμισμα της μπαταρίας, ήταν η αίσθηση ότι …υπάρχει ζωή εκεί έξω, δεν είμαι εγώ και η οθόνη του κομπιούτερ, δεν είμαι μόνος. Ένα γέλιο γινόταν μελωδία πέρα από το όποιο μουσικό ήχο με συντρόφευε την ώρα που δούλευα χωρίς στην πραγματικότητα να τον ακούω. Πρόσωπα που χαμογελούν, που συζητούν, που ανασαίνουν και πάνω από όλα που ζουν!
Και μετά από μια ώρα, το κεφάλι κάτω και επιστροφή στη γαλέρα μέχρι την επομένη.
Γι’ αυτό σας λέω, δουλεύουν αυτοί που είναι στην καφετέρια και κάποιοι μάλιστα δουλεύουν απάνθρωπα, όπως οι βραδινές βάρδιες σε εργοστάσια και νοσοκομεία, και αυτοί οι σκλάβοι παίρνουν οξυγόνο ζωής σε αυτήν την ώρα με τον …φραπέ μπροστά τους.
Ίσως τελικά και να είναι δείγμα υγείας ή τουλάχιστον πάλης το γεγονός ότι οι καφετέριες είναι …γεμάτες.
