γράφουν η Κατερίνα Χαρίση και ο Θάνος Καλαμίδας.

Εκείνη

Μια κοινωνία είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Κι η ζωή από το θάνατο απέχουν χιλιόμετρα. Μπορεί το νήμα της ζωής να κοπεί απότομα, όμως αυτό είναι μία περίπτωση. Ένας καλοσυντηρημένος, υγιής ζωντανός οργανισμός περιμένεις ότι θα γεράσει. Ότι θα φύγει όταν κλείσει τον κύκλο του, αφήνοντας πίσω του έναν άλλον ανοιχτό. Όπως ακριβώς μια κοινωνία.

Για να λειτουργήσει αυτή η κοινωνία σωστά και με μέλλον δε φτάνει ο ένας και οι δύο και οι εκατό ή ακόμα και οι χιλιάδες να κάνουν το «σωστό». Το «σωστό» είναι κάτι που διαμορφώνεται από τις συνθήκες -και αυτό είναι σχετικό, αφορά κυρίως την ηθική και η ηθική αφορά μόνο το άτομο και ποτέ ομάδες ατόμων. Το «σωστό» σε μια κοινωνία δεν υπάρχει. Στην κοινωνία υπάρχουν τα πρέπει και τα μη και για κάθε πρέπει και κάθε μη υπάρχουν συνέπειες κι αυτό λέγεται «νόμοι».

Λέμε για τους πολιτισμένους ευρωπαίους και για το πόσο απολίτιστοι είμαστε εμείς.

Στη Φινλανδία άμα βγάλεις το πόδι σου έξω από το πεζοδρόμιο χωρίς να έχει ανάψει πράσινο από τους πεζούς, μπορεί να προκαλέσεις ατύχημα από το κοκκάλωμα όλων των αυτοκινήτων που περνούν εκείνη τη στιγμή το δρόμο. Μπορεί να σε δείρουν οι διπλανοί σου για αυτό που έκανες. Εσύ μονολογείς: Βρε μπράβο πολιτισμένοι οι Φινλανδοί.

Στη Δανία μπορούν να σου κάνουν έξωση από το διαμέρισμά σου αν στην πολυκατοικία σου απαγορεύεται το κάπνισμα σε κλειστούς χώρους. Ναι, ακόμα και στο σπίτι σου (Μωρέ μπράβο πολιτισμένοι οι Δανοί).

Στην Ουγγαρία μπορεί να πληρώσεις εκατοντάδες ευρώ πρόστιμο για το χαρτάκι της τσίχλας που πέταξες στο δρόμο αντί για το καλαθάκι.

Γιατί νομίζετε ότι δεν υπάρχει σκουπίδι πουθενά στην …πολιτισμένη Ευρώπη; Όλοι νοιάζονται τόσο πολύ για το περιβάλλον; Και ναι και όχι. Έμαθαν να αγαπούν το περιβάλλον (αναγκαστικά) γιατί υπάρχουν παντού καλαθάκια για τα σκουπίδια σου και γιατί θα σε πηδήξουν αν πετάξεις το χαρτάκι της τσίχλας σου στο δρόμο. Έμαθαν να είναι πολιτισμένοι με το στανιό. Στην Ελλάδα…

Στην Ελλάδα τι;

Τι νομίζετε ορισμένοι ότι είναι ο πολιτισμός; Χάρισμα; Είτε γεννιέσαι πολιτισμένος είτε όχι;

Δεν είναι έτσι.

Ο πολιτισμός σε μια κοινωνία καλλιεργείται και όπου χρειάζεται επιβάλλεται με το ζόρι και με βούρδουλα. Ένα χαρτάκι πεταμένο δεν πειράζει, αλλά σε μια κοινωνία όπου κυκλοφορούν χιλιάδες, εκατομμύρια άνθρωποι, ΔΕΝ μπορείς να δώσεις την ελευθερία σε κανέναν να πετάει το «χαρτάκι» του όπου γουστάρει. Γιατί μετά δε θα έχεις πόλη, θα έχεις σκουπιδότοπο, θα έχεις βρώμα, θα έχεις μολύνσεις, θα έχεις αρρώστιες, θα έχεις προβλήματα ως κοινωνία ολόκληρη πια. (Οι απολίτιστοι πολίτες κοστίζουν στο κράτος πολύ περισσότερο.)

Αν πληρώνεις χιλιάδες ευρώ από το μισθό σου, αν σου πάρουν για πάντα το δίπλωμα, αν σου απαγορέψουν για πάντα να οδηγείς,

Θα τολμήσεις να βάλεις ρόδα στη διάβαση;

Θα τολμήσεις να παρκάρεις σε θέση ΑΜΕΑ;

Θα κλείσεις τη ΛΕΑ;

Θα παρκάρεις στο πεζοδρόμιο;

Θα περάσεις με κόκκινο;

Θα παραβιάσεις το ΣΤΟΠ;

Ένα απλό παράδειγμα μόνο για την οδική συμπεριφορά. Πιάστε και τα υπόλοιπα.

Αν οι ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ των πράξεών ΣΟΥ μέσα στην κοινωνία όπου ζεις, εργάζεσαι, δημιουργείς οικογένεια, συνυπάρχοντας με χιλιάδες, εκατομμύρια άλλους, είναι ΣΚΛΗΡΕΣ, πραγματικά σκληρές,

Δε θα το σκεφτείς καλύτερα πριν επιλέξεις να κάνεις το λάθος;

Έτσι καλλιεργείται ο …πολιτισμός. Δεν κληρονομείται μέσω DNA.

Όμως αυτό προϋποθέτει και μια διαφάνεια και η διαφάνεια για να επιτευχθεί προϋποθέτει κίνητρο γι’ αυτόν που δουλεύει για το σύστημα και την εφαρμογή των «πρέπει» και «μη» προκειμένου να κάνει τη δουλειά του «σωστά» και να μη δεχτεί από σένα το φακελάκι με το μπαξίσι για να σου κάνει τη δουλειά σου.

Προϋποθέτει ο μεροκαματιάρης να μπορεί να ζήσει με το νόμιμο μεροκάματό του για να μην επιλέξει τα μαύρα. Ο οδηγός να βγάζει αρκετά για να μπορεί να συντηρεί το όχημά του και να μην αποτελεί δημόσιο κίνδυνο. Ο υπάλληλος να απολυθεί αμέσως και να πληρώσει πολύ σκληρά την υπογραφή που έβαλε εκεί που δεν έπρεπε. Ο μαγαζάτορας να μπορεί να ζήσει με την τρύπα που διατηρεί για μαγαζί, για να μην επιλέξει να μην κόψει απόδειξη, να μην αποδώσει ΦΠΑ, να μην αφήσει απλήρωτο το ταμείο του. Το κράτος να σου επιστρέφει όσα σου χρωστά – όχι μόνο να σου παίρνει.

Σε μια κοινωνία που περιμένουμε να λειτουργεί σωστά σαν έναν υγιή ζωντανό οργανισμό, το σωστό και το λάθος είναι ατομική υπόθεση. Η συλλογική υπόθεση έχει άλλες προϋποθέσεις.

Δεν δικαιούσαι να κατηγορείς τους πολίτες σου όταν εσύ ως σύστημα (με ό,τι περιλαμβάνει) δεν λειτουργείς για να εξυπηρετείς εκείνους αλλά τα δικά σου ατομικά συμφέροντα. Όταν ολόκληρη η ελληνική κοινωνία έχει στηθεί πάνω σε ατομικά συμφέροντα, τότε δεν υπάρχει απολύτως καμία περίπτωση ο απλός πολίτης να λειτουργήσει για την κοινωνία, σκεφτόμενος τον διπλανό του -πόσο μάλλον όλους τους συνανθρώπους του, το περιβάλλον, τα ζώα και πάει λέγοντας.

Είναι λάθος, οι συνέπειες δυστυχώς γυρίζουν πάντα σε μας τους ίδιους, όμως είναι η αλήθεια. Βάσει λογικής και μόνο.

Ολόκληρη η Ελλάδα έχει χτιστεί πάνω στο τίποτα. Κι αυτό αργά ή γρήγορα θα πληρωθεί. Μπορεί να είναι σήμερα. Μπορεί σε εκατό χρόνια. Μπορεί κάθε χρόνο κι από λίγο. Όμως πλέον όλοι πια ξέρουμε πού ζούμε. Κι ίσως μόνο αυτό να μπορεί να αλλάξει κάτι. Το ότι ξέρουμε ότι ζούμε κι επενδύουμε τη ζωή μας πάνω σε μια ωρολογιακή βόμβα.

& Εκείνος

Όλοι έχουν ακούσει – έχει μπει και στο βιβλίο Γκίνες – για το πιο υψηλό πρόστιμο που έχει επιβληθεί ποτέ για παράβαση ταχύτητας και έγινε στην Φινλανδία. Το πρόστιμο – μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ – δεν είναι συνηθισμένο ούτε για την Φιλανδία κι αν υπερβείς την ενδεδειγμένη από τον νόμο ταχύτητα δεν σου παίρνουν το σπίτι αλλά όλα τα πρόστιμα στην αρκτική χώρα είναι ανάλογα των εσόδων σου και ο συγκεκριμένος παραβάτης έτυχε να είναι μεγαλοστέλεχος της Nokia με τεράστια έσοδα.

Το μόνο τρομακτικό στην παραπάνω ιστορία δεν είναι ούτε το μέγεθος του προστίμου ούτε η αυστηρότητα του κράτους μπροστά στον παραβάτη αλλά το γεγονός ότι ένας τροχονόμος είχε πρόσβαση στην φορολογική δήλωση του παραβάτη. Αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.

Τώρα εσείς θα περιμένατε ότι μετά από ένα τέτοιο πρόστιμο κανένας δεν θα τολμούσε να ξανακάνει την παραμικρή παράβαση στη Φινλανδία. Φευ. Δυο βδομάδες αργότερα συνελήφθη ο αρχηγός της φινλανδικής αντιτρομοκρατικής γιατί οδηγούσε …μεθυσμένος. Αυτό από μόνο του αρκεί για να σε κάνει να σκεφτείς μήπως η παράβαση είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση γιατί εδώ μιλάμε για μια χώρα που τα παιδιά μαθαίνουν την υπακοή στους νόμους και την ανακύκλωση πριν μάθουν να περπατάνε.

Και ξέρετε κάτι; Δουλεύει! Ο κύριος Nokia και ο κύριος αντιτρομοκρατική ήταν απλά η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα και οι περισσότεροι Φινλανδοί όχι απλά υπακούουν στον νόμο αλλά έχουν πια καταλάβει το κοινωνικό αντίκτυπο των παραβάσεων και δεν θα δείτε ΠΟΤΕ κάποιον να παραβιάζει διάβαση πεζών ή άλλον να παρκάρει σε θέση ΑΜΕΑ.

Αλλά δεν είναι τα πρόστιμα αυτά που έκαναν την διαφορά αλλά κάτι που έγραψα παραπάνω, η εκπαίδευση. Η εκπαίδευση που ξεκινάει από τα πολύ παιδικά χρόνια. Η κόρη μου με διόρθωνε όταν έβαζα κάτι στον λάθος κάδο ανακύκλωσης από τότε που ήταν στο νηπιαγωγείο. Η ανακύκλωση της εμφυτεύτηκε στην συνείδηση της από νηπιακή ηλικία. Κι όταν στην Ελλάδα βλέπετε τους Σκανδιναβούς τουρίστες να δυσφορούν με την έλλειψη ανακύκλωσης στα παραθεριστικά σημεία, δεν είναι λόγω σνομπισμού ή προκαταλήψεων, είναι γιατί …δεν μπορούν να καταλάβουν πως ζούμε ακόμα χωρίς ανακύκλωση. Στην πραγματικότητα όσο τρελό κι αν ακουστεί, ανησυχούν για μας.

Στην Ελλάδα κάποιοι ανησυχούν και κάποιοι κάνουν κάτι. Έχω μια φίλη που οργανώνει μαθήματα οδικής συμπεριφοράς για σχολεία. Φευ. Στην Ελλάδα αυτή είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα και τι να κάνει το παιδί όταν βλέπει τον πατέρα του να οδηγεί παραβαίνοντας το κόκκινο μιλώντας ταυτόχρονα στο κινητό και πίνοντας την φραπεδιά του ή παρκάροντας σε θέση ΑΜΕΑ …για ένα λεπτό!

Το έχω γράψει πολλές φορές αλλά στην τελευταία μου επίσκεψη στην Αθήνα υπήρξαν πολλές φορές που ανησύχησα για την σωματική ακεραιότητα της κόρης μου και τη δική μου όταν περπατούσαμε ακόμα και σε πεζοδρόμια. Και για κάποιον που έχει μάθει και συνηθίσει τα πάντα να σταματούν όταν βάζει το πόδι του σε διάβαση πεζών καταλαβαίνετε ότι το να περπατάς στην Αθήνα για την κόρη μου ήταν σαν επικίνδυνες αποστολές.

Το μεγάλο καρκίνωμα στην Ελλάδα είναι η εκπαίδευση που εκπαιδεύει παπαγάλους χωρίς νόηση κι όχι πολίτες με αντίληψη και κοινωνική συνείδηση.
Και το πληρώνει καθημερινά.