γράφουν η Κατερίνα Χαρίση και ο Θάνος Καλαμίδας.

Εκείνη

Είμαι στο σούπερ μάρκετ τις προάλλες, δυο κυρίες παλιές γνωστές συναντιούνται στο ταμείο, τι κάνεις, πώς τα πας, τι κάνουν τα παιδιά. Χαμ. Τα παιδιά δεν πέρασαν στην Ιατρική λόγω Φυσικής – μα τους ξετίναξαν φέτος – και τα έστειλα στην Κύπρο – μεταξύ άλλων λεπτομερειών που δεν έδωσα και πολύ βάση όση ώρα έβαζα τα ψώνια μου στην τσάντα. Συγκίνηση από τις δυο κυρίες, άντε ακόμα δύο ξενιτεμένοι, και τι θα κάνεις τώρα ρωτούσε η μία, θα πας κι εσύ; – Και βέβαια θα πάω, Ιατρική κυνηγάμε -Κι άλλες λεπτομέρειες που δεν άκουσα, έφυγα.

Τα παιδιά μου είναι πολύ μικρά για να σκέφτομαι Ιατρικές και Νομικές και Πανεπιστήμια γενικότερα και αν με ρωτάτε μάλλον δεν με ενδιαφέρει και τόσο, με την έννοια ότι δεν είναι κάτι το οποίο μπορώ να ελέγξω (και δε μου πέφτει λόγος κιόλας). Αν το καλοσκεφτεί κανείς, τα Πανεπιστήμια δεν είναι για όλους, αλλά για τους άριστους. Ο μαθητής που είναι να διαβάσει θα διαβάσει, αυτός που προορίζεται για άριστος θα είναι άριστος, ο/η της Ιατρικής ή της Νομικής θα μπει κι εγώ ως γονιός δεν παίζω κανένα ρόλο σε αυτό, άσε που όλα αυτά φαίνονται μάλλον από την αρχή, από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, εκτός ίσως από λίγες εξαιρέσεις (που προσωπικά δε γνωρίζω καμία, οι κουμπούρες παρέμειναν κουμπούρες μέχρι να τελειώσουν το Λύκειο, οι άριστοι ήταν άριστοι από την πρώτη δημοτικού μέχρι το τέλος – και συνέχισαν με πανεπιστήμια, μεταπτυχιακά, διδακτορικά και δεν ξέρωγω τι.)

Μπορώ να φροντίζω για το καλό φαγητό, τον καλό ύπνο και την ηρεμία στο σπίτι, αλλά δεν μπορώ να κάνω άριστο με προοπτικές πανεπιστημίου και Ιατρικής ή Νομικής το παιδί μου/μαθητή που δεν το ‘χει. Γιατί όσο κι αν οι περισσότεροι γονείς το αρνούνται (ή αρνούνται να το δουν), έτσι πάει: Ή το ‘χεις ή δεν το ‘χεις. Αυτό δε σημαίνει φυσικά ότι δεν το ‘χεις και για οτιδήποτε άλλο, κολλημένοι είμαστε. Η όλη φάση θυμίζει και τους γονείς παιδιών αθλητών: Ο εφιάλτης του κάθε προπονητή, πωρωμένοι, φανατισμένοι γονείς που βλέπουν τον επόμενο Μέσι στο άμπαλο παιδί τους με το στανιό, ενώ απλά δεν το ‘χει . Θα μπορούσε το ίδιο άμπαλο παιδί να είναι καταπληκτικό στο σκάκι ας πούμε, στο πλέξιμο, στην ξιφασκία, σε οτιδήποτε άλλο – αρκεί να του δοθεί η ευκαιρία, βέβαια, και για να του δοθεί θα πρέπει πρώτοι οι γονείς να αφήσουν τα δικά τους ανεκπλήρωτα όνειρα και τα κολλήματά τους στην άκρη.

Υπάρχουν δεκάδες, εκατοντάδες επαγγέλματα που αξιοποιούν κάθε λογής δεξιότητες κι έμφυτες κλίσεις. Όπως υπάρχουν δεκάδες, εκατοντάδες ή χιλιάδες απόφοιτοι της Νομικής που δε θα δουν δικαστήριο ποτέ και μάλλον θα τυλίγουν σουβλάκια μέχρι τα 40 (που δεν είναι ντροπή να τυλίγεις σουβλάκια, αλλού είναι το θέμα). 

Αν μετράει η γνώμη μου, προτιμώ να βλέπω περισσότερους άξιους κι ενεργούς τεχνίτες (που δε βλέπω) παρά άνεργους πτυχιούχους ή ντελιβεράδες πτυχιούχους (που βλέπω, πολλούς).

Θα πρέπει κάποια στιγμή να απαλλαχτούμε από τη νοοτροπία του Ιατρική/Νομική ή τίποτα (ή ξενιτιά.)

& Εκείνος

Στην εποχή μου οι επιλογές πτυχίου ήταν τρεις: γιατρός, αρχιτέκτονας ή δικηγόρος. Οτιδήποτε άλλο σαν επιλογή για το μέλλον δεν μέτραγε. Αλλά με ποια βάση αυτή ήταν η μόνη επιλογή; Το χρήμα. Ο γιατρός, ο αρχιτέκτονας και ο δικηγόρος είχαν λύσει το πρόβλημα τους με το καλημέρα, με το που έπαιρναν στο χέρι το πτυχίο. Ή έτσι τουλάχιστον το ήθελε το μυαλό των γονιών μας.

Οι υπόλοιποι; Για να λύσουν το πρόβλημά τους έμπαιναν στο κυνήγι για μια θέση στο δημόσιο άντε σε κάποια τράπεζα χρησιμοποιώντας κάθε μέσο και γλείψιμο. Και στο βάθος …οι άλλοι. Η πλέμπα. Ο υδραυλικός, ο ηλεκτρολόγος και ο μαραγκός, ο ιδιωτικός υπάλληλος και ο σερβιτόρος, ο οικοδόμος. Ούτε ο οικοδόμος δεν ήθελε να δει το παιδί του …οικοδόμο. Ονειρευόταν για το παιδί του μια «καλύτερη» ζωή, ένα «καλύτερο» αύριο. Όχι σαν τη δική του ζωή που πάλευε για το νοίκι και τον λογαριασμό της ΔΕΗ. Και κάνανε το σκατό παξιμάδι για να πάει το παιδί στου Μπελεζίνη και του ψέλνανε πρωί-μεσημέρι-βράδυ: διάβασε και διάβασε. Γιατί η επιλογή για την καλύτερη ζωή, για το καλύτερο μέλλον ήταν (και θα έπρεπε να είναι) το δημόσιο δωρεάν πανεπιστήμιο.

Και οι αλήθεια είναι ότι οι καλύτεροι, οι διαβαστεροί, αυτοί που το πραγματικά το ήθελαν πέρναγαν και κάποιοι γινόντουσαν γιατροί, κάποιοι άλλοι αρχιτέκτονες και αρκετοί δικηγόροι. Και οδοντίατροι, καθηγητές ή πολιτικοί μηχανικοί. Και ναι συμφωνώ, κάποιοι «έπρεπε» να σπουδάσουν για να εκπληρώσουν το όνειρα των γονιών τους ή για να κληρονομήσουν την επιχείρηση του μπαμπά αλλά μαζί με αυτούς είχαν την ευκαιρία να σπουδάσουν και τα παιδιά του οικοδόμου, του υδραυλικού, τους σερβιτόρου και του μαραγκού.

Και ξέρετε κάτι, πολλά από αυτά τα παιδιά σπούδασαν κι όταν ήρθε η ώρα και η μέση δεν άντεχε άλλο την οικοδομή, αυτό το πτυχίο φρόντισε και την μάνα και τον πατέρα. Το ξέρω γιατί έχω ζωντανά παραδείγματα στον κύκλο μου. Πατέρας οικοδόμος και η μάνα να πλένει σκάλες, αλλά ο γιος μεταπτυχιακά. Υπήρξαν και πρωτιές σε πανεπιστήμια από τέτοια παιδιά και μάλιστα μερικά από αυτά δεν είχαν πάει ούτε καν σε φροντιστήριο, γιατί λεφτά …δεν υπήρχαν. Αλλά είχαν την ευκαιρία να διαγωνιστούν και να περάσουν στο δημόσιο δωρεάν πανεπιστήμιο.

Τα μνημόνια όμως μας έδειξαν και μια άλλη κατηγορία που ποτέ δεν προσέξαμε. Ποτέ μέχρι τότε δεν έγιναν είδηση κι ας ήταν αρκετοί σ’ αυτήν τη κατηγορία. Παιδιά διαβαστερά, εργατικά, έξυπνα με ταλέντο και θέληση, παιδιά που πέρασαν και μάλιστα κάποια και σε καλές θέσεις αλλά… Αλλά δεν θα πάνε να διεκδικήσουν τους καρπούς του κόπου τους και του «καλύτερου» μέλλοντός τους γιατί …λεφτά ΔΕΝ υπάρχουν. Γιατί ο πατέρας έμεινε άνεργος και η μάνα σφουγγαρίζει σκάλες δυο φορές την βδομάδα μόνο που …ίσα που φτάνει για να μπει ένα πιάτο φαγητό στο τραπέζι. Γιατί πρέπει να ξεχάσουν το όνειρο των σπουδών και να ζήσουν την πραγματικότητα του μαύρου μεροκάματου. Γιατί το πανεπιστήμιο ήταν και είναι δωρεάν αλλά νοίκι στην επαρχία, λογαριασμοί και φαγητό και βιβλία πρέπει να πληρωθούν.

Παιδιά που είχαν την ευκαιρία να σπουδάσουν αλλά τα οικονομικά στο σπίτι τους δεν τα άφησε υπήρχαν πάντα, αλλά τώρα αυξηθήκαν. Δραματικά. Όπως αυξηθήκαν και οι απαιτήσεις των επιλογών. Τι; Γιατρός …οδοντίατρος; Ξέρεις πόσο κοστίζει ένα ιατρικό γραφείο; Ένα οδοντιατρείο είναι μια περιουσία ολόκληρη. Φίλος με δυο παιδιά, με το πρώτο σε πανεπιστημιακή σχολή της επαρχίας παρακαλούσε να μην περάσει το δεύτερο τουλάχιστον για ένα χρόνο, μέχρι να τελειώσει το πρώτο γιατί δεν υπήρχε περίπτωση να τα καταφέρει οικονομικά. Και ούτε να σκεφτεί ότι ο δεύτερος θα πέρναγε οδοντιατρική όπως ήθελε. Του το είχε έμμεσα απαγορεύσει να το δηλώσει.

Υπήρχαν/υπάρχουν/και θα υπάρχουν και αυτοί που δεν ήταν/είναι τόσο μελετηροί, ίσως όχι και τόσο έξυπνοι, σίγουρα όχι τόσο εργατικοί αλλά που έχει ο μπαμπάς και η μαμά λεφτά. Και μπορούν να τους αγοράσουν από απολυτήριο γυμνασίου μέχρι μεταπτυχιακά στο Χάρβαρντ. Τους ξέρουμε, υπάρχουν παντού γύρω μας. Κάποιοι χωμένοι σε θέσεις κύριες στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Ένας μάλιστα έγινε και πρωθυπουργός κι ας μην του φαινόταν. Μερικοί άλλοι ετοιμάζονται. Κι αυτή είναι η αδικία γιατί τελευταία και με τον πολύ λόγο που γίνεται με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια πολύ φοβάμαι ότι μόνο αυτά τα παιδιά θα μπορούν να έχουν πτυχία. Γιατί η παιδεία στην Ελλάδα (με πολύ βοήθεια από την ΝΔ) γίνεται πολυτέλεια, για τους λίγους, για τους πάνω από μεσαίους. Έτσι για να μοιράζονται και στο τέλος οι καλές δουλειές στα …δικά μας τα παιδιά.

Τέλος υπάρχουν τα χιλιάδες παιδιά που για διάφορους λόγους δεν πήραν ποτέ πτυχίο από πανεπιστήμιο αλλά έκαναν μεταπτυχιακά στην ίδια την ζωή. Είναι αυτοί που αποτελούν την ραχοκοκαλιά της κοινωνίας μας αλλά που ποτέ δεν θα εκτιμηθούν ανάλογα.

Και τι ειρωνεία, μπορεί να περάσεις ολόκληρη ζωή χωρίς να χρειαστείς δικηγόρο ή αρχιτέκτονα αλλά ηλεκτρολόγο ή υδραυλικό πολλές στιγμές της ζωής σου τους έψαχνες και τους ψάχνεις, τους έχεις ανάγκη, τους χρειάζεσαι εδώ και τώρα, ακόμα κι αν είσαι …γιατρός ή οδοντίατρος.