γράφει ο Δημήτρης Τζελέπης, μαζί με τους Νίκο Βότσιο, Μύρωνα Ζαχαράκη, Θάνο Καλαμίδα, Δημήτρη Καλούπη, Κωνσταντίνα Κωνσταντίνου, Μανώλη Πέπονα και Δημήτρη Κοντογιάννη.
Στην Ελλάδα η δεκαετία που τελειώνει μας βρήκε σε δύσκολη θέση. Σε μία θέση που δεν είχαμε καταλάβει ότι το πάρτι είχε τελειώσει και ο λογαριασμός ήταν πάνω στο τραπέζι. Τα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε ήταν δύσκολα και πολλές φορές δεν πήραμε τις σωστές αποφάσεις. Όλα τα γεγονότα της δεκαετίας που πέρασε είχαν ως φόντο μία πολυεπίπεδη κρίση: οικονομική, κοινωνική, προσφυγική και, από ένα σημείο και μετά, κρίση και στις σχέσεις μας με την Τουρκία. Η Ελλάδα όμως άντεξε και είναι η ώρα να χαράξει μία νέα πορεία σε έναν τόσο ταραγμένο κόσμο.
Κοιτώντας πίσω, ξεχωρίσαμε από κάθε έτος ένα γεγονός για να θυμηθούμε και να πούμε δυο λόγια, με τη βοήθεια του editor του apopseis.gr Δημήτρη Κοντογιάννη και των αρθρογράφων του apopseis, τους οποίους ευχαριστώ θερμά για τη συμμετοχή.
2010: Υπογραφή πρώτου Μνημονίου
Νίκος Βότσιος: Λίγους μήνες μετά το αξέχαστο «λεφτά υπάρχουν» υπογράφεται το πρώτο «memorandum of understanding» ή αλλιώς μνημόνιο. Σε ακόμα πιο απλά ελληνικά: Χρωστάμε χρήματα, άρα πρέπει να κάνουμε κάποιες αλλαγές για να τα δώσουμε κάποια στιγμή πίσω. Η συμφωνία έγινε για 80 δις και, κατά τον τότε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, ήταν μερικές αλλαγές που σε ένα εξάμηνο θα είχαν λύσει το θέμα.
Και αυτό επέλεξε να πιστέψει και η Ελλάδα. Πως όλα ήταν σωστά. Πως το τέρας που αντίκρισε στον καθρέπτη δεν ήταν ο εαυτός της αλλά μια οφθαλμαπάτη, μια μικρή παρασπονδία. Πως δε φταίγαμε εμείς αλλά κάποιος αόρατος τρίτος και πως θα τα βρίσκαμε από αυτόν τον τρίτο τα λεφτά που χρωστάγαμε. Γιατί όλοι ήμασταν τίμιοι και μπεσαλήδες, αλλά με κάποιο «μαγικό» τρόπο όλοι κάπως βρεθήκαμε να χρωστάμε και γι’ αυτό, ακόμη και σήμερα, πληρώνουμε…
Δημήτρης Τζελέπης: Η δεύτερη δεκαετία του 21ο αιώνα άρχισε με ένα εφιαλτικό πρώτο εξάμηνο για την Ελλάδα. Η πρόσβαση στις αγορές ήταν αδύνατη όσο περνούσε ο καιρός και έτσι η Ελλάδα πήρε την απόφαση να ζητήσει βοήθεια από την Ευρώπη και το ΔΝΤ. Η Οδύσσεια άρχιζε για την Ελλάδα με ένα εξάλεπτο διάγγελμα του Πρωθυπουργού από το ακριτικό Καστελόριζο. Το πρώτο μνημόνιο ψηφίζεται από την ελληνική Βουλή στις 5 Μαΐου και προκαλεί μεγάλες αντιδράσεις. Σκοτεινότερη στιγμή των διαδηλώσεων είναι η τραγωδία της Marfin.
Τα μέτρα που είχε το πρώτο μνημόνιο ήταν σκληρά σε μία κοινωνία που δεν γνώριζε τι θα πει κρίση. Το 2010 η κρίση ήταν ακόμη στην αρχή και οι δυνάμεις του αντιμνημονίου άρχιζαν να κάνουν την εμφάνισή τους.
Δημήτρης Καλούπης: Κάποτε είπε ο Θεός στους Εβραίους να μην μετρηθούν ποτέ, να μην απογραφούν ώστε η εκτίμηση τους για το μέγεθος του λαού να είναι πάντα πως νιώθουν (μεγάλος ή μικρός λαός ) και όχι βασισμένο πάνω σε αριθμούς . Κάπως έτσι λειτουργούσαμε και εμείς διαχρονικά με το χρέος της χώρας . Είχαμε αίσθηση …παραίσθηση ίσως . Πορευόμαστε όμως έτσι, με την ανοχή ή την εξίσου παραίσθηση των Ευρωπαίων εταίρων μας. Όταν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και ο ίδιος ο Γιώργος Παπανδρέου για να υπερασπιστεί το «λεφτά υπάρχουν » που έπρεπε να γίνει «δεν υπάρχει μια» , έσυρε την χώρα και το πολιτικό της σύστημα μέσα από έναν διάδρομο με ξυραφάκια και μια πισίνα με οινόπνευμα …το νερό που έπεσε για να σταματήσει το τσούξιμο το είπαμε μνημόνιο.
2011: Πτώση Παπανδρέου
Νίκος Βότσιος: Μαζί με το μνημόνιο οι Έλληνες θυμήθηκαν την «επανάσταση» (όχι ότι την έχουν ξεχάσει ποτέ) και κάπως έτσι ξεκίνησε το κίνημα των αγανακτισμένων, το «δεν πληρώνω» και άλλα ωραία τέτοια μάγκικα. Η κυβέρνηση παρότι προγραμμάτισε τις κινήσεις της με λάθος τρόπο, προσπάθησε να εφαρμόσει το πρόγραμμα, αλλά ο κόσμος είχε ακούσει για λεφτά και το πράγμα δεν είχε γυρισμό. Λεφτά που «υπήρχαν» και σίγουρα όχι λεφτά που θα έχανε. Γιατί το ζήτημα στην Ελλάδα ήταν πάντα το «πώς να τσεπώσεις περισσότερα λεφτά». Ο Γιώργος Παπανδρέου έχασε τη στήριξη του λαού όταν οι περικοπές δεν κατάφεραν οικονομικό αποτύπωμα. Οι συζητήσεις περί δημοψηφίσματος του κόστισαν και τη στήριξη σε επίπεδο εξωτερικού. Το πρόγραμμα και η κυβέρνηση είχαν αποτύχει. Η παραίτηση ήταν μονόδρομος. Συνέβη οικειοθελώς και από αυτή δεν υπήρχε γυρισμός για τον παπανδρεϊκό κύκλο ή για το παλιό ΠΑΣΟΚ σε ό,τι αφορά το πολιτικό προσκήνιο.
Δημήτρης Κοντογιάννης: Φανταστείτε το 2019 ο Πρωθυπουργός να ανακοίνωνε ότι κατάφερε 50% κούρεμα του χρέους μας και επιπλέον εξασφάλισε 130 δις ευρώ σε χαμηλότοκο δάνειο. Λογικά θα περίμενε διθυραμβικά πρωτοσέλιδα, χαλαρή επανεκλογή στις επόμενες εκλογές με άνετη αυτοδυναμία, ίσως κάποιο άγαλμα, άντε στην χειρότερη μετονομασία μερικών κεντρικών δρόμων προς τιμή του. Και όμως, ο Γιώργος Παπανδρέου έχοντας μόλις κερδίσει το μεγαλύτερο κούρεμα χρέους στην ιστορία κατάφερε μετά από 2 εβδομάδες να αναγκαστεί να παραιτηθεί από Πρωθυπουργός. Μεσολάβησε μία γκάφα μεγατόνων που είχε επιπτώσεις όχι μόνο στην Ελληνική, αλλά και στην παγκόσμια οικονομία: η πρόταση Παπανδρέου για δημοψήφισμα. Τα γεγονότα των δύο εβδομάδων που μεσολάβησαν ανάμεσα στην απόφαση για κούρεμα του χρέους και την παραίτηση Παπανδρέου έδειξαν δύο πράγματα: πρώτον, ότι ο δικομματισμός όπως τον ξέραμε είχε πια τελειώσει. Δεύτερον, ότι κάθε «παίχτης» σε αυτή την πολιτική «σκακιέρα» ήταν ακόμα στην κοσμάρα του: ο ΓΑΠ προσπαθούσε να αιχμαλωτίσει τον Σαμαρά προκαλώντας με τα τσαλίμια του αναταράξεις στην παγκόσμια οικονομία, οι Σαμαροβενιζέλοι κοίταζαν την εξουσία με κάθε κόστος, ο Μπαρόζο έστηνε παιχνίδια κρυφά από τους υπόλοιπους ευρωπαίους και το ΔΝΤ με την Ε.Ε. συνέχιζαν να αδυνατούν να συνεννοηθούν για το τι θα γίνει με την Ελλάδα. Δυστυχώς, δεν θα ήταν η τελευταία φορά που όλα τα σημαντικά πρόσωπα θα κοίταζαν την πάρτη τους…
Στο μεταξύ, οι Ολλανδοί μας δούλευαν φτιάχνοντας viral διασκευές από αγαπημένες ποπ επιτυχίες…
Δημήτρης Καλούπης: Όταν ο λαός συνήλθε από το ΣΟΚ του ΠαΣΟΚ του Γιωργάκη Παπανδρέου, το μνημόνιο, την υποτέλεια της χώρας, την δέσμευση των πλουτοπαραγωγικών της μέσων, το κούρεμα των ομολόγων κλπ, είδε το σύνολο του πολιτικού κόσμου σαν εχθρό . Ο Γιωργάκης Παπανδρέου ..πλέον στο στόμα ακόμα και του πιο φανατικού ΠαΣΟΚτζη …δεν ήταν άλλος από τον Έλληνα που βύθισε την Ελλάδα στο όνειδος της χρεοκοπίας . Η πτώση του ήταν αναμενόμενη και αναπόφευκτη, μάλιστα πολύ πιο ήρεμη απ’ όσο θα περίμενε κανείς τηρουμένων των αναλογιών.
2012: Εκλογές 6 Μαΐου
Δημήτρης Καλούπης: Ελλάς Ελλάς Αντώνης Σαμαράς… οι εκλογές της 6ης Μαΐου ήταν η δεξιά απάντηση στο δόγμα «λεφτά υπάρχουν». Η Νέα Δημοκρατία σε μια γενναία κατά την γνώμη μου προσπάθεια να κρατήσει τον λαϊκισμό που φέρνει η φτώχεια, την άνοδο της χρυσής αυγής κλπ, λαϊκίζει και εκείνη με τις αναγγελίες σκισίματος των μνημονίων και με τα Ζάππεια. Ο αγανακτισμένος λαός τελικά θα φέρει τον Σαμαρά στην εξουσία, θα γκρεμίσει το ΠΑΣΟΚ του Βενιζέλου αφαιρώντας του 120 έδρες, θα βάλει την Χρυσή Αυγή στην Βουλή με 21 έδρες και τους Ανεξάρτητους Έλληνες με 33 και θα δώσει το πρώτο στίγμα μετακίνηση από το ΠΑΣΟΚ προς τον ΣΥΡΙΖΑ, τόσο του κόσμου όσο και των στελεχών.
Δημήτρης Κοντογιάννης: Για πρώτη φορά στη μεταπολίτευση -και μοναδική μέχρι σήμερα- κανένα κόμμα δεν συγκεντρώνει πάνω από 20%. Τα ποσοστά των μέχρι τότε «μεγάλων» κομμάτων πιο πολύ θυμίζουν ανεξάρτητο υποψήφιο σε δημοτικές εκλογές παρά παράταξη που έχει ως σκοπό να κυβερνήσει. Πρόκειται για το ναδίρ του δικομματισμού ταυτόχρονα με αυτό που τότε πιστεύαμε ότι είναι το ζενίθ του λαϊκισμού. Η αποτυχία του συστήματος φαίνεται παντού: στις αστείες προεκλογικές υποσχέσεις όλων των κομμάτων, στο ότι τα δύο πρώτα κόμματα είχαν διαφορά μόλις 2% που μεταφράστηκε σε 56(!) επιπλέον έδρες για τη ΝΔ, στο ότι πρώτο κόμμα είναι το «Εκτός Βουλής», αλλά πάνω από όλα στο ότι οι νεοναζί της Χρυσής Αυγής έπεισαν κόσμο να τους ψηφίσει και να τους βάλει μέσα στη Βουλή. Η 6η Μαΐου του 2012 ήταν για την Ελληνική Δημοκρατία ημέρα ντροπής…
2013: Μαύρο στην ΕΡΤ
Δημήτρης Τζελέπης: Το 2013 η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου-Κουβέλη είχε κάνει κάποια βήματα προόδου, αλλά η αιφνίδια απόφαση του Σαμαρά να κλείσει την Δημόσια Τηλεόραση και Ραδιοφωνία φέρνει το τελευταίο πλήγμα σε αυτήν την κυβέρνηση συνεργασίας. Ο Φώτης Κουβέλης δεν δέχεται το βίαιο κλείσιμο της ΕΡΤ και αποφασίζει να φύγει από την κυβέρνηση. Όλοι στοιχημάτιζαν ότι ήταν κοντά οι εκλογές αλλά έκαναν λάθος.
Το αιφνίδιο κλείσιμο της ΕΡΤ έδωσε δικαίωμα για ακόμη ένα αντιπολιτευτικό επιχείρημα στον ΣΥΡΙΖΑ ότι «χούντα» του Σαμαρά είναι στην κυβέρνηση. Αυτό το κλείσιμο της ΕΡΤ παρέδωσε και την καινούργια ΕΡΤ ως «λάφυρο» του ΣΥΡΙΖΑ. Ίσως η ΝΕΡΙΤ που φτιάχτηκε να ήταν μία καλή δημόσια τηλεόραση, αλλά το πλήγμα είχε γίνει. Το μεγαλύτερο λάθος του Σαμαρά ήταν η ΕΡΤ. Μπορεί να ήταν κοινό μυστικό ότι δεν ήταν καλή, αλλά σίγουρα υπήρχαν πολλοί καλύτεροι τρόποι για τον μετασχηματισμό της Δημόσιας Τηλεόρασης.
Δημήτρης Καλούπης: Η πάλη της διακυβέρνηση του Σαμαρά με το χάος φαίνεται από τις εμμονικές του πολιτικές. Το μαύρο στην ΕΡΤ γιγαντώνει το φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ που θα πρωταγωνιστήσει απ’ εδώ και πέρα. Η ΕΡΤ δίνει μια ψευδαίσθηση επαναστατικής συμπεριφοράς σε όλους όσους θα την υπερασπιστούν, δημιουργεί ένα αφήγημα προοδευτικής και προστάτιδας αριστεράς του Τσίπρα ενάντια σε μια ανάλγητη και εμμονική δεξιά . Ένα αφήγημα που θα καλύψει όλες τις ατέλειες του μορφώματος που θα κυβερνήσει μετά τον Σαμαρά.
2014: Mail Χαρδουβελη
Δημήτρης Τζελέπης: Το καλοκαίρι του 2014 η Ελλάδα ήταν ακόμη σε πρόγραμμα αλλά η προσπάθεια της Κυβέρνησης Σαμαρά αρχίζει να φαίνεται και να δείχνει κάποια αποτελέσματα. Ο Σαμαράς το 2014 είχε πάρει την απόφαση να προσπαθήσει να φύγει το ΔΝΤ από το πρόγραμμα και να δείξει ότι τα καλά νέα είναι επιτέλους εδώ. Οι Ευρωπαίοι και το ΔΝΤ έχουν όμως άλλη άποψη, δεν δίνουν τίποτα στον Σαμαρά και απαιτούν από εκείνον ακόμα περισσότερα μέτρα. Ο τότε υπουργός Οικονομικών Γκίκας Χαρδούβελης στέλνει στους δανειστές ένα e-mail με τα μέτρα που θέλει να πάρει η κυβέρνηση, τα οποία σαφώς είναι πιο χαλαρά από αυτά που ζητούν οι δανειστές. Το ύψους του e-mail ήταν συνολικής αξίας 980 εκατομμυρίων ευρώ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, που τότε ήταν όλο και πιο κοντά στην εξουσία ξεκαθάριζε ότι δεν πρόκειται να εφαρμόσει το mail Χαρδούβελη. Το κάνει μέρος στην αντιπολιτευτική παντιέρα του και έχει ακόμη ένα επιπλέον όπλο. Όπως αποδείχθηκε μετά από μόλις εφτά μήνες, το mail Χαρδούβελη ήταν καλύτερο από το καινούργιο μνημόνιο του Τσίπρα. Μέχρι τότε όμως, το mail Χαρδούβελη έγινε η τέλεια αφορμή για να εξαναγκάσει ο Αλέξης Τσίπρας την χώρα να πάει σε εκλογές με αφορμή την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Από εκεί ξεκινάει η αποδόμηση της στρατηγικής της ΝΔ και η παντοδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ.
Δημήτρης Καλούπης: Κατά το «αγαπάει ο Θεός τον κλέφτη » θα μένει στην ιστορία και mail Χαρδούβελη που στην ουσία υπολογίζει το κόστος διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ για εμάς σήμερα. Χωρίς αυτό το email. που στην εποχή του έμοιαζε τρομερά οδυνηρό όσον αφορά τις οικονομικές του δεσμεύσεις …δεν θα ξέραμε πόσο πολύ μπορεί ο λαϊκισμός να μας φέρει σε οικονομική γλίστρα, τέτοια που να μην μπορούμε να την αποτιμήσουμε . Το mail Χαρδούβελη αποτελεί την πέτρα πάνω στην οποία ο ιστορικός του μέλλοντος θα οικοδομήσει και θα αποτιμήσει τον ΣΥΡΙΖΑ
2015: Δημοψήφισμα
Μανώλης Πέπονας: Οι Έλληνες τιμούμε τις πολιτικές παραδόσεις μας: στις φοιτητικές εκλογές πάντα θα υπάρχει η απαιτούμενη δόση τραμπουκισμού, στις εθνικές εκλογές πάντα θα ψηφίζουμε τον λιγότερο κακό και όχι τον καλύτερο υποψήφιο και, βέβαια, πάντα κάνουμε δημοψηφίσματα δίχως κανένα απολύτως αντίκρυσμα. Με εξαίρεση αυτό του 1974, με το οποίο η Ελλάδα έγινε οριστικά αβασίλευτη δημοκρατία, κανένα άλλο δημοψήφισμα δεν έκανε κάτι πέρα από τα επικυρώσει τις αποφάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Κάτι ανάλογο συνέβη το 2015. Τόσο ο αφηρημένος χαρακτήρας του διλήμματος, όσο επίσης οι ευρύτεροι διεθνείς συσχετισμοί, δεν θα μπορούσαν να επιτρέψουν μια ριζοσπαστική στροφή σε οποιοδήποτε επίπεδο της διπλωματίας. Παρά ταύτα, χιλιάδες συμπατριώτες μας έσπευσαν να δημιουργήσουν το δικό τους καρναβαλικό σκηνικό, με μάσκες τρομοκράτησης και σημαίες κομμάτων. Και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς (σίγουρα) καλύτερα.
Μύρων Ζαχαράκης: Το δημοψήφισμα του 2015 αποτελεί μέχρι σήμερα μια από τις πιο χαρακτηριστικές ενδείξεις της Νεοελληνικής παράνοιας. Ακόμη και τώρα, τέσσερα χρόνια μετά, δεν έχουμε ως κοινωνία το θάρρος να συζητήσουμε ψύχραιμα για το τι ακριβώς συνέβη τότε. Γι’ αυτό και καταφεύγουμε σε μυθεύματα. Το πλέον χαρακτηριστικό μύθευμα είναι ότι ο ελληνικός λαός ψηφίζοντας «όχι», έδωσε ένα ηχηρό μήνυμα στην Ευρώπη και τις αγορές, αλλά προδόθηκε από τον Αλέξη Τσίπρα, που έκανε το «όχι» «ναι». Είναι τόσες πολλές αστοχίες μέσα σε μια πρόταση, ώστε δεν ξέρει κανείς από πού ν’ αρχίσει. Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά. Πρώτα πρώτα, δεν ισχύει ότι το «όχι» έγινε «ναι». Γιατί; Μα επειδή, ενώ υπήρξε ένα σαφές «ναι», ποτέ δεν υπήρξε ένα σαφές «όχι». Ανάμεσα στο 61.31% που το ψήφισαν, κάποιοι επεδίωκαν τη ρήξη με τους θεσμούς και έξοδο από το ευρώ, άλλοι ήθελαν μια καλύτερη συμφωνία με τους Ευρωπαίους εταίρους, ενώ άλλοι έβλεπαν την κίνηση απλώς ως συμβολική έκφραση αξιοπρέπειας. Ποίους από αυτούς «πρόδωσε» ο Τσίπρας και ποιο από τα τρία έπρεπε τελικά να κάνει; Προφανώς δεν τίθεται ζήτημα αξιοπρέπειας ή καλύτερης συμφωνίας, δεδομένης της αρνητικής απάντησης των Ευρωπαίων, οπότε μας απομένει η ρήξη. Τότε όμως, γιατί οι απογοητευμένοι του «όχι» δε στήριξαν στις εκλογές του Σεπτέμβρη ένα κόμμα της ρήξης; Πραγματικά, από το ΛΑΕ μέχρι το ΕΠΑΜ του Δημήτρη Καζάκη, κανένα από τα (Αριστερά) κόμματα που επεδίωκαν εθνικό νόμισμα δεν κατάφερε να μπει τη Βουλή. Από τα Ακροδεξιά, μονάχα η Χρυσή Αυγή είδε μια μικρή αύξηση (από 6,28 σε 6,99 %). Αναρωτιέμαι λοιπόν εύλογα: πού πήγαν όλοι εκείνοι οι οπαδοί της ρήξης; Κατά τη γνώμη μου: πουθενά. Διότι, εκτός από ορισμένες μειοψηφίες, δεν υπήρχαν οπαδοί της ρήξης. Το όλο δημοψήφισμα ήταν μια απάτη και είχε διαφορετικό περιεχόμενο για τον καθένα. Ήταν ένας τρόπος για την τότε νεοεκλεγείσα κυβέρνηση να πετάξει το μπαλάκι στους πολίτες και συνάμα ένας τρόπος μιας μεγάλης μερίδας των πολιτών να πετάξει το μπαλάκι στην κυβέρνηση, κατηγορώντας τη αργότερα για προδοσία. Ήταν τόσο συναισθηματικά φορτισμένη περίοδος και ήταν τέτοιες οι προσδοκίες (ή οι φόβοι) από την ολιγόμηνη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, που φτάσαμε στο σημείο να χωριστούμε σε δύο στρατόπεδα. Αν όμως ο ελληνικός λαός δεν καταλάβαινε τι έκανε, δεν ήξερε τι ήθελε, τι ψήφιζε και τι ανεχόταν, τότε ο λαός αυτός είναι ένα νήπιο και σε αυτή την περίπτωση δε μπορεί να αυτοκυβερνηθεί, για να θυμηθούμε τον Καστοριάδη. Εκτός από τις ουρές στα ΑΤΜ λόγω των capital controls και το κλίμα σύγκρουσης της περιόδου, θυμάμαι επίσης την ασάφεια με όσα ακούγονταν: ενώ ο Αλέξης Τσίπρας μας διαβεβαίωνε για την παραμονή μας στο ευρώ, ο Μάρτιν Σουλτς δήλωνε πως ένα «όχι» στο δημοψήφισμα θα σημαίνει για την Ελλάδα την έκδοση ενός νέου νομίσματος. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια από εκείνη την εποχή, είναι ότι το (ευθέως αντιευρωπαϊκό) ΚΚΕ διατύπωσε την άποψη πως ο λαός πρέπει «να παρακάμψει το ψεύτικο ερώτημα που θέτει το δημοψήφισμα» και τάχθηκε υπέρ του άκυρου. Να υπενθυμίσω τέλος ότι το Σύνταγμά μας απαγορεύει ρητά την προσφυγή σε δημοψήφισμα για οικονομικά ζητήματα. Γιατί άραγε; Μα φυσικά, επειδή ο λαός δεν είναι σε θέση να αποφασίσει για οικονομικά ζητήματα. Αυτό είναι δουλειά των εκλεγμένων αντιπροσώπων του. Επίσης, διότι η περίπλοκη φύση των οικονομικών ζητημάτων δε μπορεί να περιγραφεί με μια μονολεκτική απάντηση (ναι ή όχι). Σε τελική ανάλυση, το δημοψήφισμα ήταν μια ερώτηση-παγίδα, μια απόπειρα της τότε κυβέρνησης να δώσει μέσω της ασάφειας λευκή επιταγή στον εαυτό της για οτιδήποτε θα έκανε στη συνέχεια. Σε ερωτήματα-παγίδες όμως δεν πρέπει να απαντάμε.
Κωνσταντίνα Κωνσταντίνου: Για εμένα σε αυτό το σημείο το ζήτημα παραμένει πάντοτε η Ελλάδα. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η πολιτική μου κατεύθυνση συμβαδίζει με την υπηκοότητα μου: ‘ελληνική’.
Ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Αλέξης Τσίπρας, απηύθυνε διάγγελμα στον ελληνικό λαό σύμφωνα με το οποίο, όπως έλεγε ο ίδιος, ηγήθηκε επιτροπής η οποία ομόφωνα αποφάσισε να διεξαχθεί την Κυριακή 5/7/2015 δημοψήφισμα. [Ο ελληνικός λαός κλήθηκε να αποφασίσει Ναι ή Όχι στα μέτρα των Θεσμών.]
Αν υπάρχει ένα μειονέκτημα το οποίο στολίζει τον ελληνικό λαό είναι η πολυλογία του. (Το δηλώνω υπεύθυνα αφού και εγώ σε αυτόν τον τομέα δε πάω πίσω.) Όταν ξεσπά κάτι- φυσικά πρόκειται για ξέσπασμα και ραγδαία εξέλιξη ένα δημοψήφισμα- ξεκινούν οι συζητήσεις, κατά τις οποίες όλοι παθιάζονται. Συχνά μάλιστα πολλοί κάτι έχουν ακούσει από εδώ, κάτι έχουν δει από εκεί και ολοκληρωμένη άποψη δεν υπάρχει. Πιστεύω πως όλοι έχουν το δικαίωμα στην άποψη τους αρκεί να είναι συνειδητή και δημιουργημένη μέσω της προσπάθειας για ουσιαστική και πλήρη ενημέρωση.
Γενικά, τότε διάβαζα στο Facebook και στο διαδίκτυο πολλές διαφορετικές απόψεις που είτε ήταν πολύ κοντά είτε χιλιόμετρα μακριά μεταξύ τους. Ο καθένας επέλεγε να ρίξει τις ευθύνες σε διαφορετικό δέκτη: «Φταίμε Εμείς.», «Φταίει η νέα Κυβέρνηση.», «Φταίει η Νέα Δημοκρατία.», «Φταίει το Πασόκ», «Φταίνε οι Εταίροι». Άλλοι ήταν εξοργισμένοι, άλλοι φανατισμένοι, κάποιοι απογοητευμένοι, μερικοί αφοριστικοί, ενώ πολλοί συνέχιζαν τη δουλειά τους χωρίς καν να εμπλέκονται. Και όλα αυτά είναι λογικά, γιατί ο καθένας διαφέρει. Το συμπέρασμα μου γενικά είναι πως η κατάσταση αποτέλεσε δίκοπο μαχαίρι. Οι μεν βροντοφώναζαν ‘ΝΑΙ’ στα μέτρα των θεσμών «γιατί αν τους πιέσουμε πολύ με τις απαιτήσεις μας θα έρθουν χειρότερες μέρες». Οι δε αισθάνθηκαν πως για ακόμη μια φορά καλούνται να χρησιμοποιήσουν το ιστορικό ‘ΟΧΙ’ (το οποίο θεωρώ πια δε σημαίνει τόσα πολλά, παρά μόνο περιβάλλεται από μια αίγλη που έχει δημιουργηθεί στο μυαλό μας, γιατί λίγοι πια διαβάζουν Ιστορία).
Εγώ ήμουν μπερδεμένη. Δεν είχα ψηφίσει ποτέ στην ζωή μου. Από τη δική μου οπτική γωνία υπήρχαν θετικά, όπως υπήρχαν και αρνητικά σε όλη αυτή την ιστορία, τα οποία θα συνοψίσω:
Η πρώτη σκέψη μου ήταν μηδαμινή, όμως αξίζει να την αναλογιστεί κανείς: «Ένα δημοψήφισμα κοστίζει, όπως κοστίζουν οι εκλογές και κάθε προσπάθεια συγκεντρωτικής οργάνωσης ενός λαού για να πάρει απόφαση. Είμαστε εμείς για έξοδα τώρα;» Μάλιστα ήμασταν για έξοδα, όταν η απόφαση ήταν ειλημμένη; Γιατί άσχετα με τι έλεγαν ή δεν έλεγαν όλοι, νόμιζα (έτσι μου φαινόταν τουλάχιστον και βγήκα αληθινή) πως το αποτέλεσμα ήταν κάπως προδιαγεγραμμένο. Τα μέτρα και όλη αυτή η κατάσταση ήταν ασφυκτική. Οι Έλληνες δεν άντεχαν άλλη πίεση και εδώ που τα λέμε δεν άντεχαν άλλες αλήθειες, ότι δηλαδή απέτυχαν, ότι δεν φέρθηκαν έξυπνα. Αντίστοιχα, για εμένα δεν ήταν ξεκάθαρο (γιατί δεν είχε ειπωθεί καν) τι θα συνέβαινε την επόμενη ημέρα. Ας μας έλεγε κάποιος ειλικρινά ότι το ‘ΝΑΙ’ θα οδηγούσε εκεί και το ‘ΟΧΙ’ θα οδηγούσε εκεί. (Συμφωνώ, είχαμε μια ιδέα, όμως για εμένα το ορθό ήταν να ειπωθεί ξεκάθαρα.)
Τα θετικά βέβαια από την κατάσταση αυτή ήταν πώς θα φαινόταν, όποια και αν ήταν αυτή, η θέληση ενός λαού, θα έβλεπαν οι εταίροι τι επιθυμούσε ο Έλληνας. Θα ξέραμε και εμείς τι σκέφτεται ο διπλανός μας. Βέβαια, δε θα ξέραμε, όπως προείπα, το μέλλον.
Θετικό είναι επίσης ότι είχε ειπωθεί ξεκάθαρα από τον πρωθυπουργό πως δε θα φεύγαμε από την Ευρώπη. Και πάλι το ζήτημα αυτό ήταν δίκοπο μαχαίρι, όμως, επιτρέψτε μου να τοποθετηθώ ταπεινά: «Όχι, δεν το θέλαμε αυτό.»
Το μεγαλύτερο ερώτημα παραμένει «Γιατί έγινε;» εφόσον τελικά απέδειξε τη μεγαλύτερη κοροϊδία εις βάρος της ψήφου του λαού που είδαμε από τη μεταπολίτευση στην Ελλάδα, ένα δημοψήφισμα που έγινε για την κόντρα, τον ενθουσιασμό και για να κερδιθεί χρόνος για μια κυβέρνηση που δεν ήξερε πώς να τον αξιοποιήσει.
Δημήτρης Καλούπης: Η πρώτη μεγάλη νίκη του λαϊκισμού στην Ελλάδα. Διαχρονικά ποτέ στην χώρα μας δεν υπήρξε τόσο (και το βλέπουμε σήμερα με τα ελληνοτουρκικά) απονενοημένο διάβημα. Με τις αποκαλύψεις βέβαια που έρχονται στο φως τώρα για την εμπλοκή του ρωσικού παράγοντα σε όλες αυτές τις εκλογές με λαϊκίστικα αποτελέσματα ίσως πρέπει να ξαναδούμε και να αποτιμήσουμε τα αποτελέσματα . Η Ευρώπη αποτυγχάνει να γίνει Ευρώπη των λαών και παραμένει ένας οικονομικός σχηματισμός με λειτουργία κορέκτορα για τις οικονομίες των κρατών μελών τη.
2016: Brexit
Θάνος Καλαμίδας: Για όσους ζήσαμε και ζούμε την Βρετανική κοινωνία από μέσα, το Brexit δεν ξεκίνησε με το δημοψήφισμα το 2016 αλλά είχε ξεκινήσει από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και άκμασε την περίοδο ’80-’90, όταν όλες οι Βρετανικές κυβερνήσεις, εργατικές ή συντηρητικές, κατηγορούσαν για ό,τι αρνητικό συνέβαινε στη χώρα ή την Βρετανική κοινωνία τους «υδροκέφαλους τεμπέληδες» στις Βρυξέλλες. Αυτός ήταν ακριβώς ο χαρακτηρισμός που χρησιμοποίησε κάποια στιγμή ακόμα και η Θάτσερ περιγράφοντας τα «εμπόδια» που βάζει η ΕΕ στην Βρετανική οικονομική ανάπτυξη. Οι Βρετανοί, και ειδικά η μεσαία και η εργατική τάξη, είδαν στην ΕΕ αυτόν που από ζήλια προσπαθεί να σταματήσει μια παγκόσμια αυτοκρατορία από το να επιστρέψει στις …παλιές καλές της μέρες. Αυτό χωρίς κανέναν να μπορεί να τους πείσει ότι ειδικά για την μεσαία και την εργατική τάξη της Βρετανίας δεν υπήρξαν ποτέ καλύτερες μέρες, ειδικά στην περίοδο της Αυτοκρατορίας. Και, όπως ήταν φυσικό, από ένα σημείο και ύστερα αυτό το παιχνίδι κατηγοριών προς τις Βρυξέλλες έγινε καιροσκοπικό εργαλείο στα χέρια λαϊκιστών πολιτικών που από μέσα του περνούσαν τα πάντα. Από την αύξηση των φόρων στα τρόφιμα μέχρι τη διάλυση του συστήματος υγείας και γενικά του κράτους πρόνοιας. Το πραγματικό κακό όμως δεν ξεκίνησε ούτε με το δημοψήφισμα, ούτε την δεκαετία του ’80, αλλά ξεκινάει τώρα που λαϊκιστές, καιροσκόποι, αποδεδειγμένα ψεύτες και ανίκανοι πολιτικοί αναλαμβάνουν να πραγματοποιήσουν την επιθυμία ενός λαού και να διεκπεραιώσουν την πορεία για ένα υγιές και δίκαιο προς όλους Brexit. Και αυτή η φάση, η δεύτερη φάση μόλις ξεκίνησε.
Δημήτρης Καλούπης: Το Brexit είναι, όπως λέει και ο κωμικός Τζον Όλιβερ, μια καταστροφή με πιασάρικο όνομα. Οι βαθιά σωβινιστές Άγγλοι που επιμένουν να οδηγούν στα αριστερά του δρόμου σηκώνουν με την επικοινωνιακή βοήθεια των Ρώσων, που εφαρμόζουν το δόγμα διερεί και βασίλευε στα κοινωνικά δίκτυα ενισχύοντας τους brexiteers, τους αυτόχειρες με πιασάρικο όνομα κατά Όλιβερ. Η ιστορία του brexit είναι μια βαθιά και θλιβερή ιστορία Ρώσων κατασκόπων και Άγγλων καιροσκόπων που είναι ντυμένη στην ουτοπική ψευδαίσθηση των Άγγλων ότι είναι ακόμα πολίτες της Αυτοκρατορίας. Και θα είναι το τέλος της Αγγλίας που γνωρίζουμε.
2017: Ορκωμοσία Τραμπ
Δημήτρης Καλούπης: Όταν ο Άμλετ καλείται από την μητέρα του στο δωμάτιο της δίνει έναν από τους μεγαλύτερους μονολόγους στην λογοτεχνία για τον ανθρώπινο φόβο . Η μητέρα του, ενώ υποψιάζεται ότι ο άνδρας της μπορεί και να δολοφονήθηκε από τον αδερφό του, τον παντρεύεται. Η απόφαση ακόμα και σήμερα αποτελεί ανάμεσα στου μελετητές του Σέξπηρ σημείο διαφωνίας. Ο φόβος, η άγνοια, η ανάγκη για αλλαγή, η τεμπελιά, η εκδίκηση προς κάτι καλύτερο …ποιος ξέρει να απαντήσει γιατί μια χώρα που της δίνετε η ευκαιρία να έχει την πρώτη γυναίκα στην πιο «δυνατή» θέση ..επιλέγει μια αστεία προσωπικότητα σαν τον Τραμπ ….κι ύστερα δεν πάει καν στην ορκωμοσία του. Έχει μια ειρωνεία αυτό το πνεύμα της εποχής που μπορεί και να είναι λυτρωτική
Μανώλης Πέπονας: Κατά τη γνώμη μου, η ορκωμοσία του Τραμπ συμβόλιζε την επιστροφή των ΗΠΑ στον απομονωτισμό, αυτή τη φορά με ένα χρυσό περίβλημα επαρχιώτικης νοοτροπίας. Δεν είναι βέβαια το “πρόσωπο του κακού” ο Τραμπ, ούτε αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση. Επί της ουσίας, εκπροσωπεί μια πτυχή της αμερικανικής πολιτικής παράδοσης υπαρκτής ήδη από την εισαγωγή του Δόγματος Μονρόε (1823), συνδέει δε αυτή την παράδοση με ασύμμετρες πινελιές νεοπλουτισμού, ελευθερισμού και ξενοφοβίας. Εν πολλοίς, ο 45ος πρόεδρος των ΗΠΑ υπήρξε η συντηρητική αντίδραση των Αμερικανών στον προοδευτικό σοσιαλφιλελευθερισμό του προκατόχου του, Μπαράκ Ομπάμα. Η ορκωμοσία του Τραμπ δηλαδή, σήμανε μια φοβική μα αναμενόμενη στροφή της αμερικανικής κοινωνίας προς την πλέον εκχυδαϊσμένη όψη της επινενοημένης της παράδοσης.
2018: Συμφωνία των Πρεσπών
Δημήτρης Καλούπης: Στα καθ’ υμών ξανά. Αν κάποιος ανατρέξει στην διακυβέρνηση Μητσοτάκη του ’90 θα βρει το πνεύμα της συμφωνίας των Πρεσπών. Αν τώρα αυτήν την σκέψη την δώσεις να την κάνουν πρακτική συμφωνία με ρήτρες και δεσμεύσεις μια παρέα από πρώην Ρηγάδες νυν αναρχοκαπιταλιστές δικηγόρους, δύο τρεις εμμονικοί διεθνιστές, μια ζωγράφος που ρίχνει τα Ταρό να πάρει κατεύθυνση από τα άστρα και μια παρέα τεχνικούς μάρκετινγκ από τα ΙΕΚ ξυνή …έχεις την συμφωνία των Πρεσπών.
Δημήτρης Κοντογιάννης: Καλό είναι να μη κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας και να πούμε τα πράγματα ως έχουν. Είναι καλή για εμάς η συμφωνία; Όχι. Έχει θετικά σημεία; Ναι. Υπήρχε περίπτωση να αποδεχτούν κάτι άλλο οι γείτονές μας; Μάλλον όχι. Ήταν πρόχειρη και προϊόν συναλλαγής στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων; Προφανώς ναι. Έλυσε ένα κρίσιμο ζήτημα τη στιγμή που οι ελληνοτουρκικές σχέσεις κατέρρεαν; Μάλλον ναι. Βόλεψε επικοινωνιακά τα δύο μεγάλα κόμματα; Σίγουρα ναι…
Κωνσταντίνα Κωνσταντίνου: Ο προβληματισμός σε σχέση με το ζήτημα της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι για εμένα διττός.
Όσον αφορά τη συμφωνία αυτή καθ’αυτή χειρότερη ονομασία και τη παραχώρηση ονομασίας σε μια γλώσσα με σλαβική προέλευση, μεγαλύτερη ντροπή και πιο αποτυχημένη κατάληξη από το τελικό κείμενο δεν μπορούσε να υπάρξει.
Πέρα από το όνομα που επιλέχθηκε το πιο αφελές, το πραγματικό πρόβλημα στη συμφωνία είναι οι οικονομικές και εμπορικές ελευθερίες που παραχωρήθηκαν, σε τέτοιο βαθμό ώστε να χάνουμε την αυτονομία των ελληνικών μακεδονικών προϊόντων σε επίπεδο μάρκετινγκ.
Πήραμε φόρα, βαρέσαμε το κεφάλι μας στον τοίχο και καταλήξαμε μουδιασμένοι.
Αυτό με οδηγεί στο δεύτερο σημείο του προβληματισμού μου: Η μεγαλύτερη αφέλεια του ρεύματος που εκπροσωπεί ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ο στόχος μέσα σε μία τετραετία να ασχοληθεί με όλα τα ζητήματα που αφορούν την Ελλάδα από την μεταπολίτευση.
Κάτι τέτοιο δεν γινόταν πρακτικά και φάνηκε εκ του αποτελέσματος ότι τα περισσότερα από αυτά είχαν καθυστερήσει, ακόμα και δεκαετίες, για κάποιον λόγο.
Αποτέλεσμα; Η προχειρότητα και η βιασύνη.
Οι συνέπειες; Καταστροφικές.
Θα θελήσουμε ακόμα περισσότερο χρόνο για να τις αντιμετωπίσουμε από ό, τι χρειαζόμασταν για τα προβλήματα καθαυτά.
2019: Τριπλές εκλογές
Δημήτρης Καλούπης: Και να που με ετούτα και με εκείνα φτάσαμε στο σήμερα . Η Αποτυχία ΣΥΡΙΖΑ και μια υπεύθυνη στάση και συνεπή εργασία στην Νέα Δημοκρατία οδήγησε σε μια συνολική πολιτική νίκη, σε δήμους, σε περιφέρειες και στην διακυβέρνηση του τόπου. Αυτή είναι μια μεγάλη ευκαιρία για προκοπή. Με την προϋπόθεση ότι θα εργαστούν κάποιοι προς αυτόν τον σκοπό και όχι προς τη ισχυροποίηση τους. Τα πρώτα εν γένη δείγματα είναι καλά, έχουμε ακόμα μπροστά μας καιρό να κρίνουμε. Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία.
Δημήτρης Κοντογιάννης: Φαίνεται κάποια από τα μοτίβα της δεκαετίας να τελειώνουν και κάποια άλλα να συνεχίζονται. Ο δικομματισμός που κάποια στιγμή φάνηκε ότι εξαφανίστηκε επανήλθε δριμύτερος. Η οικονομική κρίση που μας τσάκιζε για μια δεκαετία φαίνεται επιτέλους να υποχωρεί. Η κοινωνική κρίση παραμένει, με την ελπίδα ότι θα έρθει η σειρά της μαζί με την τακτοποίηση των οικονομικών. Η προσφυγική κρίση συνεχίζει να μας αφορά μόνο όταν πεθαίνουν παιδάκια στις παραλίες μας και όταν κάποιος Δήμαρχος πετάει μια ρατσιστική μπαρούφα, εκτός φυσικά αν πάνε να εγκαταστήσουν κοντά μας τίποτα προσφυγάκια. Οικονομία συνεχίζουμε να μη γνωρίζουμε, ακόμα και όταν αφορά άμεσα την καθημερινότητά μας. Δοκιμάστε το εξής πείραμα: ρωτήστε 3-4 κολλητούς σας ποιοι 3 αποτελούν την Τρόικα. Εάν δε ρωτήσετε τον μέσο Έλληνα τι είναι το κουαρτέτο, πιο πιθανό είναι να σας απαντήσει με μουσικούς ή σεξουαλικούς όρους παρά να απαριθμήσει τους δανειστές μας.
Αυτοί είμαστε οι Έλληνες ψηφοφόροι που αποφασίζουμε σε κάθε εκλογές το μέλλον των παιδιών μας. Μπορεί λοιπόν να μη γνωρίζουμε τι είναι ο ESM, αλλά γνωρίζουμε ότι αν κάποιος γκόμενος σε ταράξει στο ψέμα για δαχτυλίδια, ταξίδια μαγικά σε όλη την Ευρώπη και διακοπάρες στη Χονολουλού, μπορεί να τον πιστέψεις στην αρχή, αλλά κάποια στιγμή η μαγεία φεύγει και προτιμάς αυτόν που σου τάζει λιγότερα και ας είναι και λιγότερο περπατημένος από τον προηγούμενο. Έτσι, μετά από μία δεκαετία πολλών και μεγάλων υποσχέσεων ξεκίνησε μία περίοδος ελάχιστων έως καθόλου υποσχέσεων. Όσο θετικό όμως και αν είναι αυτό για τον τωρινό Πρωθυπουργό, τόσο επικίνδυνο είναι για όλους τους υπόλοιπους, αφού απομακρύνει την Κυβέρνηση από τον αυστηρό έλεγχο του λαού.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι για άλλη μία φορά είμαστε εξαρτημένοι από το σύστημα το οποίο μόνοι μας χτίσαμε. Αυτό το σύστημα που επέτρεψε το «λεφτά υπάρχουν», τα Ζάππεια και τη διαγραφή «με έναν νόμο και ένα άρθρο» συνεχίζει να υπάρχει και να λειτουργεί θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με το άτομο το οποίο έχει αναδειχτεί Πρωθυπουργός και έχει συγκεντρώσει πάνω του την εξουσία. Το Βέλγιο λειτουργούσε κανονικά για σχεδόν δύο χρόνια χωρίς Πρωθυπουργό. Θα μπορούσαμε εμείς να επιβιώσουμε έτσι ως χώρα, όχι 20 μήνες, αλλά 20 ημέρες; Τι είναι αυτό που μας κρατάει πίσω και δένει όλο το κράτος με αυτούς που έχουν την εξουσία; Αν αυτές και άλλες παρόμοιες ερωτήσεις απαντηθούν τα επόμενα 10 χρόνια τότε θα έχουμε κάνει ουσιαστικά βήματα προόδου. Αν όχι, τότε απλά θα πρέπει να αρχίσουμε να προετοιμαζόμαστε για την επόμενη μεγάλη κρίση που είναι βέβαιο ότι θα δημιουργηθεί στον δρόμο μας.
