γράφει ο Αθανάσιος Γκακίδης.
Ως Εβρίτης, αναρωτιέμαι, πολλές φορές ποια η χρησιμότητα των αποσπασματικών και μεμονωμένων αναπτυξιακών συναντήσεων και ημερίδων, αν τα συμπεράσματα αυτών δεν μας οδηγούν σε ένα ετήσιο Αναπτυξιακό Συνέδριο που θα αφορά ολόκληρο τον Νομό Έβρου. Και δεν αναφέρομαι σε μια απλή ημερίδα για λόγους επικοινωνίας, φωτογραφιών και εσωτερικής κατανάλωσης. Ως αναπτυξιακό συνέδριο εννοείται μια Μητροπολιτική Συνάντηση Εργασίας με αρχή, μέση και τέλος. Σε αυτή συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς της περιοχής (stakeholders) με σαφείς εισηγήσεις. Ένα τέτοιο σώμα συντίθεται κυρίως από τον Αντιπεριφερειάρχη και τους περιφερειακούς συμβούλους της περιοχής, τους Δημάρχους, τους Αντιδημάρχους και λοιπά στελέχη των Δημοτικών Συμβουλίων, τους Βουλευτές και τους πολιτευτές όλων των κομμάτων, εκπροσώπους από όλα τα Επιμελητήρια (Εμπορικό, Τεχνικό κτλ), τους Επιστημονικούς συλλόγους (π.χ. Δικηγορικός, Ιατρικός).
Το σώμα αυτό συνεδριάζει μια φορά το χρόνο με προγραμματισμό και απολογισμό, δίνει απαντήσεις σε τρία βασικά ερωτήματα:
1. Πετύχαμε τους στόχους της προηγούμενης περιόδου και σε ποιο βαθμό;
2. Τι αναπτυξιακούς στόχους έχουμε για την περιοχή μας για την επόμενη περίοδο (βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους);
3. Με ποιο πρόγραμμα δράσεων και σε ποιο χρονοδιάγραμμα θα επιτευχθούν οι στόχοι που τίθενται;
Το πρώτο ερώτημα αναφέρεται σε απολογισμό της προσπάθειας και αναζήτηση εμποδίων και προβλημάτων. Στη βάση αυτού, το δεύτερο ερώτημα προσδιορίζει το αναπτυξιακό πρότυπο και καταγράφει το πλαίσιο στο οποίο συμφωνείται ότι θα κινηθεί η περιοχή στον πρωτογενή, τον δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα αξιοποιώντας τα εγγενή πλεονεκτήματά της και τους διαθέσιμους πόρους (φυσικούς, οικονομικούς και ανθρώπινο κεφάλαιο). Το τρίτο ερώτημα προσδιορίζει ένα πακέτο δράσεων με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, το οποίο δεσμεύονται όλοι οι εμπλεκόμενοι ότι θα στηρίξουν για το καλό της περιοχής.
Δυστυχώς για την περιοχή μας κάτι τέτοιο δεν έχει πραγματοποιηθεί ποτέ (τουλάχιστον από όσο γνωρίζω τα τελευταία χρόνια). Σε κάθε περίπτωση, δεν γνωρίζω να έχει παραχθεί κάποιο απτό αποτέλεσμα από μια Μητροπολιτική Συνάντηση Εργασίας η οποία να πρότεινε αποκρυσταλλωμένες και εφαρμόσιμες λύσεις για τα προβλήματα της περιοχής. Το γιατί, αξίζει να μας προβληματίσει. Η αναγκαιότητα θα γινόταν ακόμα μεγαλύτερη αν σκεφτούμε ότι η ανεργία και η φτωχοποίηση υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή του Έβρου και προ της κρίσης, όπως και η διαρκής μετανάστευση του υψηλής ποιότητας στελεχιακού δυναμικού της κυρίως προς την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και πλέον και προς το εξωτερικό. Κατά κοινή ομολογία, το πρώτο και κύριο ζητούμενο είναι να μαζευτούν όλοι οι φορείς της περιοχής μας σε μια αίθουσα και να συζητήσουν, λαμβάνοντας υπόψη και την τάση δημιουργίας εστιών έριδας, πολλές φορές για ζητήματα ελάσσονος σημασίας. Είναι ευνόητο ότι μια τέτοια συνάντηση εργασίας για αναπτυξιακά ζητήματα έχει ως προϋπόθεση το κλίμα σύμπνοιας, διάθεσης συνεργασίας και αποτελεσματικότητας από όλους τους φορείς της περιοχής για το καλό του τόπου.
Κατά την άποψή μου, η περιοχή μας συνολικά πρέπει να αναζητήσει εκ νέου ένα αναπτυξιακό πρότυπο. Καταθέτω λοιπόν παρακάτω μερικές απόψεις μου επ΄αυτού:
H βασική πολιτική πρόκληση για την περιοχή μας είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας.
Οι θέσεις εργασίας είναι άμεσα σχετιζόμενες με το χρήμα που κινείται εντός των ορίων της ενότητας μας. Το βασικό πρόβλημα έχει δύο διαστάσεις: (i) τα χρήματα που υπάρχουν/παράγονται στην ενότητα καταναλώνονται δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό και έξω από αυτή, (ii) τα χρήματα που έρχονται από άλλες περιοχές και καταναλώνονται/επενδύονται στην περιφερειακή ενότητα του Έβρου είναι λίγα. Με απλά λόγια, δεν «κινείται χρήμα» μέσα στα όρια της περιοχής μας στο βαθμό που πρέπει.
Στην περιοχή μας είναι δυνατό να δημιουργηθεί υψηλή προστιθέμενη οικονομική αξία και θέσεις εργασίας κυρίως μέσω των πολιτιστικών-δημιουργικών βιομηχανιών και του πολιτιστικού τουρισμού (παραδοσιακά χωριά, εκκλησίες, μοναστήρια, μνημεία, μουσεία, πανηγύρια κτλ). Δραστηριοποιούνται εξαιρετικοί εκπολιτιστικοί και χορευτικοί Σύλλογοι στα όμορφα χωριά μας. Πραγματοποιούνται πολιτιστικές/αθλητικές δραστηριότητες (π.χ. Φεστιβάλ του Άρδα και Τυχερού, Γιορτή Κρασιού στην Αλεξανδρούπολη, Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις σε όλες τις πόλεις, Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου στην Ορεστιάδα, Γιορτή Μανιταριών στη Δαδιά, αποκριάτικες εκδηλώσεις κτλ) . Όλα τα παραπάνω, συμβάλλουν θετικά στην τοπική κινητικότητα και στην ψυχαγωγία των πολιτών που βρίσκουν και μια διέξοδο από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, οπότε είναι πολύ καλό να στηρίζονται και να προωθούνται.
Ωστόσο το παρόν άρθρο δεν στοχεύει να καταγράψει αναλυτικά τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και τους προορισμούς της περιοχής.
Στόχος του άρθρου είναι να τονιστεί η ανάγκη για πολιτιστική πρωτοτυπία στην περιοχή μας για την παραγωγή οικονομικού αποτελέσματος. Μια πολιτιστική-δημιουργική βιομηχανία μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην εισροή χρημάτων από άλλες περιοχές και γειτονικές χώρες στην περιφερειακή μας ενότητα, αρκεί να έχει πολιτιστική πρωτοτυπία. Άρα πρέπει να εκτιμάται πόσο θετική είναι η επίπτωση των υπαρκτών ή και σχεδιαζόμενων πολιτιστικών δραστηριοτήτων στην τοπική οικονομία. Για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας πρέπει να αξιοποιήσουμε τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα συγκριτικά με τις άλλες περιοχές και να δημιουργήσουμε μια δική μας πολιτιστική-δημιουργική δραστηριότητα με επιχειρηματική λογική.
Κατά την άποψή μου, η περιφερειακή ενότητα Έβρου έχει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα συγκριτικά με άλλες περιοχές. Αποτελεί ένα σταυροδρόμι «ανομοιογενούς» λαογραφικής ομορφιάς που πρέπει να αναδειχθεί περαιτέρω πολιτιστικά και να αξιοποιηθεί οικονομικά. Αποτελεί σημείο συνάντησης πολλών διαφορετικών παραδόσεων και είναι το σταυροδρόμι μεταξύ ανατολής και δύσης.
Πολιτιστικές δράσεις και τουριστικοί προορισμοί που αξίζει να πλαισιώσουν ένα πετυχημένο τουριστικό πακέτο με έμφαση στον τουρισμό εμπειρίας. Δυστυχώς η περιοχή μας δεν έχει καλλιεργήσει όσο θα έπρεπε ούτε την ταυτότητά της, αλλά πολύ περισσότερο την ανάδειξη και την αναγνωρισιμότητα αυτής. Επιπρόσθετα, αναδεικνύονται και θέματα διατήρησης της όποιας ταυτότητας π.χ. απλά ζητήματα όπως η έλλειψη σηματοδότησης μονοπατιών στον ορεινό όγκο, η εγκατάλειψη όμορφων σημείων που θα μπορούσαν να αναδειχθούν (π.χ. παραδοσιακές βρύσες) ή και γενικότερα διατήρησης των υπαρχουσών υποδομών. Δε θα πρέπει να παραλείψω τη σημαντικότητα του βαθμού ευκολίας εύρεσης και πρόσβασης σημείων ενδιαφέροντος.
Ο τουρισμός είναι η μεγάλη βιομηχανία της Ελλάδας. Αποτελεί βαθιά πεποίθηση μου ότι η περιοχή μας, η οποία βρίσκεται σε κομβική τοποθεσία, μπορεί να έχει έντονη ετήσια τουριστική δραστηριότητα. Και ο τουρισμός να απασχολεί αρκετούς συμπολίτες μας, να καταναλώνει τοπικά προϊόντα, να κινεί την αγορά. Και ας έχουμε υπόψη ότι η δημιουργία απτού αποτελέσματος πρέπει να έχει ως υπόβαθρο τον επαγγελματισμό και τα ελάχιστα επίπεδα συναίνεσης.
Εκεί που έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος είναι η προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων γύρω από τον τομέα του Τουρισμού τόσο στο ηπειρωτικό όσο και στο νησιωτικό κομμάτι του νομού. Μην ξεχνάμε πως αναξιοποίητη έχει μείνει τόσα χρόνια και η πανέμορφη Σαμοθράκη μας Ο Έβρος μπορεί να γίνει ένας ισχυρός τουριστικός προορισμός – κόμβος για πολλές εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Για αυτό πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία και στο τοπικό οδικό δίκτυο το οποίο χρήζει συντήρησης και βελτίωσης σε ορισμένα σημεία. Γενικότερα, στόχο πρέπει να αποτελεί η βελτίωση της οδικής ασφάλειας και η μείωση των χρόνων πρόσβασης για τους επισκέπτες μας σε όλα τα τουριστικά σημεία της περιοχής.
Από τη στιγμή που ολοκληρώθηκε η Εγνατία Οδός, δεν έχουμε αξιοποιήσει τη στρατηγική μας θέση. Ο τόπος μας αποτελεί «πύλη εισόδου» στη χώρα τόσο από ανατολικά (Τουρκία) όσο και από τα βόρεια (Βουλγαρία, Ρουμανία) . Το σημείο συνάντησης της Εγνατίας και του κάθετου άξονα αποτελεί στρατηγικού ενδιαφέροντος σημείο για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας. H γειτνίαση με την Τουρκία και την Βουλγαρία θα μπορούσε να συνεισφέρει προς αυτή την κατεύθυνση. Θα μπορούσε να διερευνηθεί η βιωσιμότητα της δημιουργίας μικρών εμπορευματικών κέντρων (π.χ. outlets) ή/και αποθηκών π.χ. με αγροτικές πρώτες ύλες για την εξυπηρέτηση των αναγκών της ευρύτερης περιοχής με μικρότερα δρομολόγια. Είναι δυνατό να προωθηθούν μικρές & μεσαίες δραστηριότητες εφοδιαστικής αλυσίδας (logistics). Θα μπορούσε κανείς να συζητήσει μεσοπρόθεσμα και την προοπτική δημιουργίας μεγαλύτερων αποθηκευτικών χώρων και διαμετακομιστικών κέντρων, κυρίως με την ύπαρξη και αναβάθμιση του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης
Με δεδομένο ότι οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής μας βασίζονται στην Γεωργία & Κτηνοτροφία, είναι σημαντικό να συντηρείται τακτικά και το αγροτικό δίκτυο. Λόγω των χειμερινών καιρικών συνθηκών καταστρέφονται αρκετά τμήματα του εν λόγω δικτύου. Υπάρχουν σχετικά προγράμματα (ευρωπαϊκά, αναπτυξιακά κτλ) που μπορούν να αποτελέσουν χρηματοδοτικά εργαλεία για ασφαλτοστρώσεις σε επιτρεπόμενα σημεία (όχι σε δασικές περιοχές). Έτσι μπορούν να λυθούν προβλήματα που αντιμετωπίζει ο αγροτικός μας κόσμος
Τα θέματα υποδομών και δικτύων μεταφορών πρέπει να απασχολούν και τα Αναπτυξιακά Συνέδρια σε επίπεδο νομού.
Αναγνωρίζω δυστυχώς ότι κάποια από τα παραπάνω τα έχετε ακούσει ξανά χωρίς να έχουν υλοποιηθεί. Πολλά εξαρτώνται από το πολιτικό ειδικό βάρος – ή το πολιτικό εκτόπισμα αν προτιμάτε- του εκάστοτε «κεντρικού» μας εκπροσώπου στα κέντρα αποφάσεων της Πρωτεύουσας. Ο εκπρόσωπος αυτός πρέπει να έχει πρόσβαση σε όλα τα κεντρικά σημεία λήψης απόφασης και να «ανοίγει πόρτες» με στόχο: (i) την εξασφάλιση πόρων για έργα και (ii) τη δημιουργία θέσεων εργασίας για την περιοχή μας. Έτσι πρέπει να αξιολογηθεί και η πολιτική του αποτελεσματικότητα την ώρα της εκλογικής κρίσης.
Το τρίπτυχο Παιδεία-Έρευνα-Καινοτομία αποτελεί βασικό συστατικό για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Περιφερειακή Ενότητα Έβρου, αλλά φυσικά και σε κάθε περιοχή. Είναι βασική στρατηγική σκέψη με τοπικό χαρακτήρα, που φυσικά μπορεί να συμπληρώσει την αναπτυξιακή προοπτική στην περιοχή μας
Με δεδομένο τον ορθό σχεδιασμό και την αξιολόγηση των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, η λειτουργία Τμημάτων ή/και Σχολών δε μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ως μια θετική εξέλιξη για την περιοχή μας. Οι φοιτητές πάντα δίνουν ζωή σε μια περιοχή, αλλά συνεισφέρουν και στο τοπικό ΑΕΠ. Αρκεί φυσικά να διαμένουν στην περιοχή που σπουδάζουν. Κατά συνέπεια η λειτουργία ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε μια περιοχή μπορεί να αποτελέσει υπόβαθρο για μια αναπτυξιακή πνοή ή αν θέλετε αποτελεί «αναπτυξιακή» ένεση σε επιχειρήσεις που έχουν άμεση σχέση με τη φοιτητική ζωή.
Σε κάθε περίπτωση να υπάρχουν γνωστικά αντικείμενα των σχολών που να αποτελούν πόλο έλξης για μόνιμη διαμονή φοιτητών στην περιοχή μας. Για την αντιμετώπιση της ανεργίας στην περιοχή είναι σημαντική η δημιουργία ουσιαστικής σχέσης των Σχολών ή/και των Τμημάτων με την αγορά εργασίας και με τη φυσιογνωμία της περιοχής
Τα δεδομένα δείχνουν ότι στο διαμορφούμενο πλαίσιο δημιουργίας ενός ενιαίου χώρου ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας η περιοχή του Έβρου είναι πολιτικά αδικημένη. Μια περιοχή που παρέχει το απαραίτητο «Φυσικό Εργαστήριο» (δασικό πλούτο, χλωρίδα και πανίδα,) και έχει και την τεχνογνωσία να συνδράμει στην παροχή απαραίτητων γνώσεων και δεξιοτήτων για την επιστημονική κατάρτιση και την επαγγελματική σταδιοδρομία των φοιτητών. Σκεφτείτε την ερευνητική δραστηριότητα που θα μπορούσε να έχει μια τέτοια σχολή στην περιοχή μας, όπως επίσης και τη δυναμική για πρωτοτυπία και καινοτομία. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων.
Είναι ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε ευκαιρίες Σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ως ένα μηχανισμό όχι απλά παραγωγής γνώσης, αλλά και δεξιοτήτων και σύνδεσης με την αγορά εργασίας της περιοχής.
Ο Έβρος δεν διαδραματίζει το ρόλο που του αρμόζει στην ανώτατη εκπαίδευση της ευρύτερης περιοχής. Αυτό δε μπορεί και δεν πρέπει να συνεχιστεί. Όλοι μαζί οι φορείς θα πρέπει να συνεργαστούν και να επιδιώξουν την αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της περιοχής μας. Ο δρόμος της ανάπτυξης για τον τόπο μας περνάει αποκλειστικά από τα χέρια μας και χαράσσεται μέσα από τις αποφάσεις των Αναπτυξιακών Συνεδρίων σε επίπεδο νομού που προτείνω.
