Εκείνη
Οι σκέψεις της περασμένης εβδομάδας ήταν τα στείρα νέα παιχνίδια της μόδας που γεμίζουν τα καταστήματα παιχνιδιών, αλλά και η δική μας στείρα αποφασιστικότητα όταν πρέπει να επιλέξουμε ένα παιχνίδι. Πρώτα συμβουλευόμαστε την τηλεόραση, κι ύστερα αυτή την αόρατη συνομωσία των απανταχού κουρασμένων γονιών: Ποιο παιχνίδι απαιτεί από μας τη λιγότερη δυνατή συμμετοχή.
Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε και με αυτές τις σκέψεις στο μυαλό μου, πήρα τον μεγάλο μου γιο και γυρίσαμε τα παιχνιδάδικα της περιοχής, να δω τα παιχνίδια μέσα από τα μάτια του. Χωρίς ρολόγια, χωρίς περιορισμούς ως προς το τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να αγοράσουμε, ή στο τι …επιτρέπεται ή όχι (όπλα) να αγοράσουμε. Ελεύθερος. Ένας εξάχρονος μέσα σε ένα χώρο γεμάτο παιχνίδια. Διακριτικά πάντα, τον έχω από κοντά. Όποτε με κοιτάει, κάνω τάχα ότι κοιτάζω το ταβάνι. Και τον παρακολουθώ.
Φαντάζομαι ήδη πως θα πλέει σε πελάγη ευτυχίας. Εξάλλου αυτό που θυμάμαι εγώ από τον εαυτό μου στην ηλικία του, είναι το… «μπορώ να διαλέξω ό,τι θέλω και να μη μου πει κανένας όχι;» Δε σκέφτομαι την πιθανότητα να επιλέξει κάτι που σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να του αγοράσω, όπως πχ κάτι τεράστια κάστρα playmobil που κοστίζουν όσο κι ο σημερινός βασικός μισθός (και μεταξύ μας, ποτέ μου δεν τα πολυσυμπάθησα κιόλας.) Δε μου περνάει από το μυαλό εκείνη τη στιγμή.
Ο μικρός πιάνει τα ράφια με τη σειρά. Ξεκινάει από τα παιχνίδια για μωρά, πατάει όλα τα κουμπιά, και συνεχίζει. Προσπερνάει κάθε τι εκπαιδευτικό, παζλ, ζωγραφική, πειράματα, επιτραπέζια – και μάλλον δεν τα έχει προσέξει γιατί στα ράφια φιγουράρουν τα μεγάλα κουτιά με αυτά τα παιχνίδια που δεν τα κάνεις απολύτως τίποτα, ενώ τα άλλα είναι στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο και πρέπει να ψάξεις να τα βρεις- αλλά τον αφήνω. Καταλήγει εκεί που περιμένω: Στα αυτοκίνητα. Ένα ράφι που φτάνει μέχρι το ταβάνι, γεμάτο αυτοκίνητα, πίστες, αυτοκίνητα έτσι, αυτοκίνητα αλλιώς, και μαζί με τα αυτοκίνητα έχουν μπλεχτεί και οι ήρωες της Marvel (κουφάλες;) κι έτσι έχεις άλλη μια πανομοιότυπη σειρά αυτοκινήτων και πιστών με τη μόνη διαφορά στον ήρωα που αντιπροσωπεύουν δήθεν και στο χρώμα.
Αρχίζει να προβληματίζεται. Του αρέσει και αυτό, του αρέσει και εκείνο, αλλά αυτό έχει το ένα αυτοκίνητο που είναι καλό, όμως η πίστα δεν είναι καλή, ενώ το άλλο έχει καλή πίστα αλλά χάλια αυτοκίνητο. Κατεβάζει τρία διαφορετικά (που αν προσέξεις καλύτερα είναι εντελώς ίδια) κουτιά και σκέφτεται. Στέκομαι κοντά αλλά δε λέω τίποτα. Με κοιτάζει, τον κοιτάζω και ξέρω ότι το μυαλό του δουλεύει με όσες περισσότερες στροφές μπορεί. «Πόσο κάνει;» με ρωτάει τελικά. Εκείνη τη στιγμή αισθάνομαι τύψεις, γιατί αντί να λειτουργήσει μέσα του η επιθυμία και μόνο (δεν είναι ούτε έξι χρονών ακόμα!) λειτουργεί η λογική: Πόσο κάνει. Δηλαδή: Μπορούμε να το πάρουμε;
Το θέλεις; Απαντώ με ερώτηση. Ναι, λέει στην αρχή και αμέσως μετά: Όχι.
Δίπλα από τα κουτιά αυτά υπάρχουν σκέτα αυτοκινητάκια. Υπάρχουν πακετάκια με ένα μόνο, υπάρχουν και πακέτα με πέντε. Κάθε φορά που στο παρελθόν λέγαμε «πάμε να πάρουμε αυτοκινητάκι», καταλήγαμε να διαφωνούμε για το αν πρέπει να πάρουμε ένα ή πέντε και ξέρω ότι θα πιάσει ένα κουτί με πέντε, όμως διαλέγει ένα και μου λέει «θέλω αυτό να το κάνω δώρο στο φίλο μου.»
Αυτό.
Το μόνο που δεν περίμενα να ακούσω. Το παίρνουμε και φεύγουμε και συνεχίζουμε τη βόλτα μας, εκείνος μες την τρελή χαρά, εγώ να προσπαθώ να κάνω ανάλυση της ανάλυσης του τι μόλις έγινε. Και στρίβοντας σε κάποια γωνία, βλέπω ένα μαγαζί με παιχνίδια Vintage- όπως γράφει και στην ταμπέλα του, και στη βιτρίνα φιγουράρει ένα ξύλινο φλιπεράκι. Ξύλινο φλιπεράκι! Που δεν πρόλαβα ούτε εγώ στα νιάτα μου. Και δίπλα μια τσίγκινη σβούρα. Και τότε λες και πέρασαν από το μυαλό του όλα αυτά που περνούσαν την ίδια στιγμή από το δικό μου, στέκεται στη βιτρίνα και μου λέει: Αυτό θέλω!! Αυτό!!
Γυρίσαμε στο σπίτι μόνο με το αυτοκινητάκι-δώρο για το φίλο του και με το φλιπεράκι και τη σβούρα κρατημένα για να τα πάρω μέσα στην εβδομάδα, κι όλη τελικά η χθεσινή μέρα ήταν για μένα ένα πολύ μεγάλο μάθημα: Αν δίναμε περισσότερο χρόνο στα παιδιά να σκεφτούν με το ρυθμό που τους επιτρέπει η ηλικία τους και να κάνουν τις επιλογές τους, το αποτέλεσμα θα μας εξέπληττε κάθε φορά.
& Εκείνος
Ανήκω σε αυτούς τους γονείς που έχουν πάρει παρα πολλά μαθήματα από το παιδί του. Η σωστή έκφραση είναι: με έχει εκπαιδεύσει. Με πολύ υπομονή και επιμονή παραδέχομαι.
Πριν καν γεννηθεί η κόρη μου είχα σκανάρει ένα πολύ παλιό σκίτσο της Μαφάλντα του Αργεντινού Quino και το είχα τυπώσει σε δυο αντίτυπα. Το ένα το κορνίζωσα και το έβαλα στο γραφείο μου, το άλλο το πλαστικοποίησα και το έχω ακόμα και τώρα στο πορτοφόλι μου. Στο σκίτσο, οι γονείς της Μαφάλντα σε μια γωνιά του δωμάτιου, εμφανώς καυγαδίζουν για κάτι που έκανε ο μικρός αδελφός της Μαφάλντας, με τα δύο παιδιά να τους παρακολουθούν. Στην επόμενη εικόνα η Μαφάλντα λέει στον μικρό αδελφό της, «μην στεναχωριέσαι, ακόμα τους εκπαιδεύουμε.»
Αυτό το σκίτσο έχει δουλέψει λυτρωτικά στο μυαλό μου, κι όσες φορές το έβγαλα από το πορτοφόλι μου το έκανα μόνο για το δείξω σε κάποιον. Κάθε φορά που το «όχι» ετοιμάζεται να βγει από το στόμα μου, έρχεται αυτό το «ακόμα τους εκπαιδεύουμε» και για δευτερόλεπτα βλέπω την κατάσταση με τα δικά της μάτια και τα δικά μου στην ηλικία της κι αυτό που βγαίνει συνήθως από το στόμα μου είναι … «ναι».
Πολλές φορές έχω ακούσει ότι την κακομαθαίνω. Το ακούω ακόμα και τώρα που δεν είναι παιδί αλλά πρέπει να σας εξηγήσω κάτι, μιλάω μαζί της. Πάντα μιλούσα μαζί της και πάντα το έκανα με σεβασμό μεν στην ηλικία της, αλλά χωρίς να τη θεωρώ μωρό ή …μωρή επειδή ήταν παιδί. Και το σεβασμός στην ηλικία της έχει περισσότερο να κάνει με τον σεβασμό στο χρόνο που χρειάζονταν για να καταλάβει κάτι, και που τον επιβάλλαν οι λίγες εμπειρίες της. Και αυτό το «μιλάω μαζί της» δεν περιορίστηκε ποτέ στο να απαντήσω με ειλικρίνεια μόνο στα γιατί της, αλλά και κάθε φορά που οι συνθήκες επιβάλλαν το «όχι» να το εξηγήσω με πραγματικά και λογικά επιχειρήματα που θα καταλάβαινα κι εγώ. Ξέρετε πια είναι η ανταμοιβή μου; Πολλαπλή.
Πρώτα έχουμε μια πολύ στενή σχέση που κι εκείνη δεν φοβάται να μου μιλήσει ακόμα κι όταν πρόκειται για τα …λάθη της. Και δεν το λέω αυτό σαν χαζομπαμπάς, αν και είμαι, αλλά γιατί είναι η αλήθεια. Ξέρει από πολύ μικρή που μπορούν να φτάσουν τα θέλω της και αυτό – αν και κάποιος παρατηρητής τις περισσότερες φορές δεν μπορεί να το δει – κρατάει μακριά και το «όχι» το δικό μου. Παράλληλα δεν χρειάστηκε ποτέ να τεστάρει μαζί μου μέχρι που τραβάει αυτό το «όχι», σε αντίθεση μάλιστα με τη μάνα της που το «όχι» έχει γίνει ακόμα και τώρα η μια στις πέντε λέξεις που ακουγόταν στην όποια ανταλλαγή έχουν. Στην ουσία αυτό που κατάλαβα από ένα σημείο και μετά, και ειδικά στη σχέση της με τη μητέρα της, ήταν ότι ποτέ δεν θέλησε κάτι περισσότερο από όσα μπορούσαν να της προσφέρουν τα «ναι» μας, ήθελε να δοκιμάσει – πιθανώς από ένστικτο – πόσο μακριά φτάνει αυτό το ναι και αν αλλάζουν τα όρια του όχι. Με εμένα έφτανε μια ματιά, με τη μητέρα της χρειαζόταν ένας πόλεμος. Τέλος μεταξύ μας υπάρχει σεβασμός. Ξέρει ότι δεν την απορρίπτω, ούτε αντιμετωπίζω σαν μωρό (μωρή), ξέρει ότι σέβομαι και αυτήν και το χρόνο που χρειάζεται σύμφωνα με τις εμπειρίες της να καταλάβει αυτό που εξελίσσεται μπροστά της και ότι της έχω εμπιστοσύνη ότι στο τέλος θα πάρει τη σωστή απόφαση σύμφωνα με τα δεδομένα που μπορεί να έχει.
Θα το πάω ακόμα πιο μακριά, παρόλο ότι εγώ δεν της έλεγα ποτέ όχι, αυτή η ίδια κατάσταση που για πολλούς, ειδικά όταν ήταν παιδί χαρακτηριζόταν σαν «την κακομαθαίνεις», αποδείχτηκε αργότερα ο καλύτερος δάσκαλος στην ένταξη της στη κοινωνία, – ακόμα και αυτή του σχολείου – μακριά από την πατρική υπερπροστασία. Αυτό, γιατί με τον ανοιχτό διάλογο που είχα πάντα μαζί της, της είχα δώσει το χρόνο που χρειαζόταν να καταλάβει που είναι τα δικά της, τα προσωπικά της όρια του «ναι» και του «όχι». Είχε αποκτήσει ένα οξυμένο κριτήριο και αυτοπεποίθηση.
Βλέπετε, είναι αυτό που λέει και η Κατερίνα: «Αν δίναμε περισσότερο χρόνο στα παιδιά να σκεφτούν με το ρυθμό που τους επιτρέπει η ηλικία τους και να κάνουν τις επιλογές τους, το αποτέλεσμα θα μας εξέπληττε κάθε φορά.»
Εγώ αντί να προσπαθώ να επιβάλλω την εξουσία του ιδιοκτήτη γονέα επάνω της, άφησα την κόρη μου να με εκπαιδεύσει και έτσι ποτέ δεν ένιωσα έκπληξη.
*****************************************
Από την Εκείνη & Εκείνον
ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΕΣΑΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΣΑΣ
ΜΕ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ
