«Θα γίνει ή δεν θα γίνει τελικά το πολυαναμενόμενο και άκρως αμφισβητούμενο δημοψήφισμα για την απόσχιση της Καταλονίας από την Ισπανία; Σύμφωνα με την τοπική κυβέρνηση της Καταλονίας, δημοψήφισμα θα γίνει οπωσδήποτε και μάλιστα την 1η Οκτωβρίου 2017, όπως ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα, πυροδοτώντας άλλη μια πολιτική και δικαστική σύγκρουση με τη Μαδρίτη.
Ο πρόεδρος της Καταλονίας Κάρλες Πουιγδεμόντ δήλωσε ότι το ερώτημα στο δημοψήφισμα που προκηρύχθηκε μονομερώς θα είναι απλό: «Θέλετε να είναι η Καταλονία μια ανεξάρτητη χώρα με τη μορφή μιας δημοκρατίας;». Οι καταλανοί εθνικιστές του Πουιγδεμόντ επιμένουν ότι η πλούσια βορειοανατολική περιοχή έχει πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό δικαίωμα στην αυτοδιάθεση.
Αλλά η κεντρική κυβέρνηση είναι αναφανδόν κατά της απόσχισης, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του Συντάγματος της χώρας και ο δεξιός πρωθυπουργός της Ισπανίας Μαριάνο Ραχόι έχει δεσμευθεί να χρησιμοποιήσει όλα τα δυνατά μέσα για να σταματήσει το δημοψήφισμα.Περισσότεροι από το 80% των συμμετεχόντων ψήφισαν υπέρ της ανεξαρτησίας σε ένα συμβολικό, μη δεσμευτικό δημοψήφισμα που διενεργήθηκε πριν από τρία χρόνια – μολονότι συμμετείχαν μόνο 2,3 από τους 5,4 εκατομμύρια Καταλανούς με δικαίωμα ψήφου.
Ο Ραχόι μιλάει για «θεσμικό πραξικόπημα» και «απαράδεκτο εκβιασμό». Το ισπανικό Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι το προηγούμενο δημοψήφισμα ήταν παράνομο πέντε ημέρες πριν από την 9η Νοεμβρίου 2014 αλλά ο τότε ηγέτης της Καταλονίας Αρτούρ Μας και άλλοι προχώρησαν στη διεξαγωγή του, με τη βοήθεια 40.000 εθελοντών που άνοιξαν τα σχολεία και εγκατέστησαν εκλογικά κέντρα.
Παρότι το αποσχιστικό κίνημα έχει αποκτήσει τεράστια δυναμική τα τελευταία χρόνια, το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος, ακόμα και αν γίνει τελικά η ψηφοφορία, θεωρείται αμφίρροπο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση στο τέλος Μαρτίου, 48,5% των Καταλανών είναι αντίθετοι με την απόσχιση από την Ισπανία έναντι 44,3% που την υποστηρίζουν. Μια άλλη δημοσκόπηση, από τον περασμένο Δεκέμβριο, αποκάλυψε ότι το 46,8% των Καταλανών ήταν ενάντια στην ανεξαρτησία έναντι 45,3% που τάχθηκαν υπέρ.
Κάποιοι λένε ότι πίσω από την προκήρυξη του δημοψηφίσματος βρίσκεται ένα συνεχιζόμενο παζάρι εκατομμυρίων ευρώ με την κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης. Στην ανάλυση αυτή, η απειλή της απόσχισης είναι το όπλο και το πραγματικό ζητούμενο είναι η μείωση των φόρων που πληρώνει η Καταλωνία στο κεντρικό κράτος. Οι Καταλανοί, 7,5 εκατομμύρια άνθρωποι, εκπροσωπούν το 16% των Ισπανών, παράγουν το 20% του πλούτου και σχεδόν το ένα τέταρτο των εξαγωγών της χώρας.
Αλλά η περιοχή είναι σήμερα υπερχρεωμένη (κατά το ένα τρίτο του ΑΕΠ της) και ισχυρίζεται ότι αυτό δεν θα συνέβαινε αν δεν ίσχυε το ισπανικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο οι πλούσιες περιοχές δίνουν στις φτωχότερες.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Generalitat (της τοπικής κυβέρνησης) η διαφορά ανάμεσα σε αυτά που δίνει η Καταλονία ως φόρους στη Μαδρίτη και σε αυτά που λαμβάνει από το ισπανικό κράτος είναι της τάξης του 8,5% του ΑΕΠ της Καταλονίας. Σήμερα η περιοχή κρατάει περίπου τους μισούς φόρους ενώ η κεντρική εξουσία παίρνει το άλλο μισό. Αυτό που επιθυμούν οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας είναι να μένουν όλοι οι φόροι στην περιοχή και να δίνονται στην κεντρική εξουσία ανάλογα με τις υπηρεσίες που το κράτος παραχωρεί στην Καταλονία, συν κάτι επιπλέον ως συμμετοχή αλληλεγγύης για τις φτωχές περιοχές της Ισπανίας.
Αλλά κατά τους περισσότερους αναλυτές η ανεξαρτησία μάλλον θα κάνει κακό στην τοπική οικονομία επειδή προβλέπεται μείωση των εξαγωγών, κίνδυνος αποχώρησης μεγάλων επιχειρήσεων που έχουν έδρα την Καταλωνία και επιθυμούν να παραμείνουν στο πλαίσιο της ΕΕ και μείωση των απευθείας ξένων επενδύσεων (σήμερα γίνονται κατά 80% από ευρωπαϊκές εταιρείες). Μέγιστο θέμα είναι βέβαια η παραμονή ή όχι στο ευρώ μετά από ενδεχόμενη απόσχιση αφού μια ανεξάρτητη Καταλονία θα έπρεπε να υποβάλει από την αρχή αίτημα ένταξης στην ευρωζώνη.» (ρεπορτάζ, Το ΒΗΜΑ 16 Ιουνίου)
Νομίζω ότι η συμμετοχή της Καταλονίας στην ισπανική επικράτεια είναι επωφελής για όλους. Με τα εξής επιχειρήματα:
Πρώτο, διασφαλίζει την πλήρη συμμετοχή της στην ΕΕ και στην ευρωζώνη,
Δεύτερο, η συμμετοχής της σε έναν ευρύτερο σύνολο (ισπανική περιφερειακή δομή) δικαιώνει τη συμμετοχή της στην πολυεθνική δομή της ΕΕ,
Τρίτο, η εξ υπαρχής διαδικασία υποβολής αίτησης για να γίνει εκ νέου μέλος της ΕΕ, αποτελεί ισχυρό πολιτικό και οικονομικό πλήγμα.
Τέταρτο, μια νέα ισορροπία σχέσεων ανάμεσα στην Μαδρίτη και τις περιφέρειες της Ισπανίας είναι αναγκαία. Έχουν δίκαιο όσοι καταλανοί διεκδικούν μια καλύτερη δομή σχέσεων ανάμεσα στο κέντρο και την περιφέρεια. Προσωπικά θα έβλεπα ως καλύτερη λύση διαμόρφωση μιας ισπανικής ομοσπονδιακής δομής όπως λ.χ. αυτήν που διαθέτει η Γερμανία. Μέσα σε αυτήν μπορούν να βρεθούν λύσεις και για τα ζητήματα που συνδέονται με την περισσότερη αυτονομία, την αποκέντρωση, την πιο σύγχρονη ρύθμιση των σχέσεων με τη Μαδρίτη, και βεβαίως καλύτερες ρυθμίσεις για την κατανομή των φόρων.
Πέμπτο, κάποιος μπορεί να γίνεται ισχυρότερος, όχι εγκαταλείποντας, αλλά συμμετέχοντας σε μεγαλύτερα πολιτικά μεγέθη. Η Καταλονία μέσα στην Ισπανία διαθέτει πολλαπλάσια ισχύ, τόσο για την ίδια, όσο και για την Ισπανία, και την ΕΕ ως σύνολο.
