του Ευριπίδη Στυλιανίδη.
Η οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια επαναπροσδιορίζει τις εθνικές μας προτεραιότητες, επανακαθορίζει τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς αλλοιώνοντας τον παραδοσιακό τρόπο της δημοκρατικής τους λειτουργίας και προσλαμβάνει χαρακτηριστικά μιας νέας παγκόσμιας γεωστρατηγικής αρχιτεκτονικής.
Κρίσιμο για την Ελλάδα είναι να κάνει τις σωστές επιλογές ώστε να επισπεύσει την έξοδό της από την κρίση, να ανακτήσει τη θέση της στις διεθνείς αγορές και να θωρακίσει τόσο την ασφάλεια όσο και τη σταθερότητά της με θεσμούς σύγχρονους και στέρεους που θα εγγυώνται αποτελεσματικά την ποιότητα της δημοκρατίας της.
Η επικείμενη Συνταγματική αναθεώρηση είναι ένα πολύτιμο όχημα για τη μετάβαση στην εποχή που ξεκινά. Αρκεί να μην καθιστά τον πολιτειακό χάρτη της χώρας τόσο λεπτομερή που να θυμίζει κοινό νόμο – όπως έγινε δυστυχώς στο παρελθόν – και να άρει δυσκαμψίες που δυσκολεύουν την ταχύτητα προσαρμογής στα νέα δεδομένα.
Το Σύνταγμα δεν είναι κοινός νόμος. Συμπυκνώνει τις βασικές αξίες της εθνικής πολιτιστικής μας ταυτότητας. Εκφράζει θεσμικά την κυρίαρχη πολιτικά συνισταμένη αντίληψη για τις αρχές και τους κανόνες που θωρακίζουν το δημοκρατικό μας πολίτευμα.
Κάθε νέα παρέμβασή μας στο Σύνταγμα δεν μπορεί να γίνει με κριτήριο τις πολιτικές ισορροπίες ενόψει των επόμενων εκλογών, αλλά πρέπει να γίνει με στόχο τη διασφάλιση της προοπτικής των επόμενων γενεών.
Επειδή οι εξελίξεις τρέχουν γρηγορότερα από τον κοινό νομοθέτη και πολύ περισσότερο από το συνταγματικό νομοθέτη, η όποια αναθεωρητική παρέμβαση πρέπει να είναι πολύ στοχευμένη για να μην είναι ήδη ξεπερασμένη την ώρα που θα ολοκληρώνεται.
Διδακτικό μοντέλο που βασίσθηκε σ’ αυτή την αντίληψη είναι το επιτυχημένο και μακροβιότατο Σύνταγμα του 1975.
Το Σύνταγμα που θα προκύψει – κατά την προσωπική μου αντίληψη – πρέπει να είναι επαρκώς γενικό, αυστηρό και ανοιχτό.
Γενικό για να είναι ανθεκτικό στο χρόνο προσδιορίζοντας τους βασικούς άξονες του εθνικού και πολιτειακού μας προσανατολισμού.
Αυστηρό για να προστατεύσει με αποτελεσματικότητα το σκληρό αξιακό πυρήνα του πολιτισμού και της δημοκρατίας μας από επικίνδυνες αλλοιώσεις που μπορεί να προκαλέσει μία ισοπεδωτική αντίληψη ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης.
Ανοιχτό διότι λόγω της δύσκολης αναθεωρητικής διαδικασίας του οφείλει να διατηρεί τη δυνατότητα εύπλαστης και γόνιμης προσαρμογής στα διαρκώς μεταβαλλόμενα διεθνή και ευρωπαϊκά δεδομένα ώστε να μην ξεπεραστεί και να μην απονευρωθεί σε βάρος των συμφερόντων του Λαού και του Έθνους.
Για όλους τους παραπάνω λόγους και κυρίως διότι διαπιστώνεται διαρκώς η σταδιακή ενίσχυση της υπεροχής του Ευρωπαϊκού Δικαίου έναντι του εθνικού Συντάγματος, καθίσταται αναγκαία κάθε αλλαγή, που θα επιδιωχθεί να είναι στοχευμένη, να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές δυνατότητες του Κράτους και της εθνικής μας οικονομίας και κυρίως να καταργεί δογματισμούς και δυσκαμψίες του Συντάγματος, που εμποδίζουν την απελευθέρωση και την αξιοποίηση των υγειών δυνάμεων της πολιτικής, της αγοράς και της κοινωνίας της Ελλάδας.
Οι στοχευμένες αναθεωρητικές παρεμβάσεις πρέπει κατά τη γνώμη μου να κινηθούν στις παρακάτω τρεις κατευθύνσεις:
α) Οικονομικό Σύνταγμα με στόχο την ανάταξη της πραγματικής και όχι της λογιστικής οικονομίας και την ουσιαστική ανάπτυξη που γεννά θέσεις εργασίας.
β) Θεσμικά ζητήματα, που επαναπροσδιορίζουν την Αρχή των Ελέγχων και των Ισορροπιών (checks and balances) έναντι του πρωθυπουργο-κεντρικού μας συστήματος.
γ) Ενίσχυση και προστασία της εθνικής πολιτιστικής μας ταυτότητας μέσα στο ευμετάβλητο διεθνές περιβάλλον.
A) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ
Πρέπει να επαναξετασθούν ή να συμπληρωθούν διατάξεις του Συντάγματος που δημιουργούν εμπόδια και δυσκαμψίες στη λειτουργία της πραγματικής οικονομίας με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς μας, την αντιμετώπιση στρεβλώσεων, την ενίσχυση της ευελιξίας της ελληνικής αγοράς και τoυ ελληνικού κράτους και φυσικά τη δρομολόγηση μιας πραγματικά εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής. Μερικές τέτοιες χαρακτηριστικές παρεμβάσεις βελτίωσης του Οικονομικού Συντάγματος είναι οι εξής:
- 1.1.Η θεσμοθέτηση τηςαρχής σταθερότητας του φορολογικού συστήματος. Κάθε ολοκληρωμένο φορολογικό σύστημα που ψηφίζεται θα μπορεί να αναθεωρείται μόνο μετά από δύο οικονομικά έτη χωρίς να αιφνιδιάζει του επενδυτές μεταβάλλοντας ουσιωδώς τους όρους και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες έλαβαν τις επενδυτικές αποφάσεις.
Η πολιτεία για μεγάλες επενδύσεις στρατηγικής σημασίας που δημιουργούν πολλές θέσεις εργασίας ή σημαντικά οφέλη για την εθνική αναπτυξιακή πολιτική της χώρας, μπορεί να προσδιορίζει ad hoc και πιο μακροπρόθεσμο κινητροδοτικό φορολογικό πλαίσιο με ειδικό νόμο που θα βασίζεται σε συνταγματική εξουσιοδότηση, για να μπορεί να αντιμετωπίσει έτσι τον ανταγωνισμό των γειτονικών χωρών (Βουλγαρία, Τουρκία) που λόγω χαμηλών φορολογικών συντελεστών προβάλουν ως ελκυστικότερες αγορές.
Η εμπειρία της σταθερής ρύθμισης του Άρθρου 107 για την προστασία κεφαλαίων εξωτερικού και την ελληνική ναυτιλία είχε εξαιρετικά αποτελέσματα. Η χώρα διέπρεψε διεθνώς και ωφελήθηκε σημαντικά από τον επαναπατρισμό κεφαλαίων και τη διεθνή πρωτοπορία της ελληνικής ναυτιλίας με σημαντική εισροή επενδύσεων αλλά και τη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας.
- 1.2.Η δημιουργίαειδικού τμήματος για επενδυτικές δίκες στο Συμβούλιο της Επικρατείαςμπορεί να αυξήσει την ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης με θετικές επιπτώσεις για την οικονομία και την ανάπτυξη.
Ο προληπτικός έλεγχος μεγάλων επενδυτικών υποθέσεων συνδυασμένος με την πολιτική σημαντικών προαδειοδοτημένων έργων – επενδύσεων (projects) που στη συνέχεια θα προβάλλονται στη διεθνή αγορά ώστε να προσελκύσουν διεθνείς επενδυτές μπορεί να είναι η θεσμική απάντηση στους φόβους της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς που συχνά αποθαρρύνουν την προσέλκυση ξένων επενδυτών στη χώρα μας.
- 1.3.Η πρόβλεψη της δυνατότηταςΔικαστικής Αμνηστίας για φορολογικές δίκεςεφόσον το επιθυμεί ο αντίδικος του κράτους καταβάλλοντας εφάπαξ ένα ποσοστό της διαφοράς με το δημόσιο, μπορεί να ελαφρύνει τη δικαιοσύνη από περιττά βάρη, να απελευθερώσει τις επιχειρήσεις από πολυετείς και δαπανηρές δικανικές περιπέτειες και να δημιουργήσει γρήγορα έσοδα στο Κράτος, τα οποία πιθανότατα δε θα εισέπραττε ποτέ ακόμα κι αν μετά από χρόνια τελεσιδικούσαν οι υποθέσεις, διότι δεν θα υπήρχαν οι περισσότερες εταιρείες – αντίδικοι όπως δείχνει η στατιστική.
- 2.4.Η αναθεώρησητου Άρθρου 16 και τοσπάσιμο του κρατικού μονοπωλίου στην Ανώτατη Εκπαίδευσημε τη δημιουργίαΙδιωτικών ή Μεικτών Πανεπιστημίων, μπορεί να δημιουργήσει μία νέα πηγή εσόδων για την Ελληνική Οικονομία. Η απελευθέρωση της Εκπαιδευτικής αγοράς μπορεί να δώσει έσοδα από πρωτογενή έρευνα για τη διεθνή βιομηχανία, έσοδα από την προσέλκυση ξένων φοιτητών με δίδακτρα, με παράλληλη πραγματική προστασία για τη Δημόσια Δωρεάν Παιδεία των Ελλήνων φοιτητών, χώρο για τον επαναπατρισμό 45.000 Ελλήνων φοιτητών του εξωτερικού καθώς και για την αξιοποίηση χιλιάδων διακεκριμένων Ελλήνων επιστημόνων που ερχόμενοι στην πατρίδα τους για έρευνα και διδασκαλία θα γίνουν φορείς φρέσκιας γνώσης κα νέας νοοτροπίας.
Η Ελλάδα, ως Διεθνές Εκπαιδευτικό Κέντρο, μπορεί να κατοχυρώσει ένα νέο διεθνή ρόλο χρήσιμο τόσο για την οικονομία της όσο και την εξωτερική πολιτική της, κεφαλαιοποιώντας τα σημαντικότερα συγκριτικά πλεονεκτήματά της που είναι η Παιδεία και ο Πολιτισμός.
Β. Θεσμικά Ζητήματα:
Καμία οικονομική πολιτική δε μπορεί να αποδώσει αν δεν υποστηρίζεται από μια πολιτεία σύγχρονη, ένα πολιτικό σύστημα υγιές και μια ηγεσία με ξεκάθαρο ρόλο και ευθύνες.
Μέσα στο κλίμα που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, με τη μετάβαση από την απόλυτη ατιμωρησία στην απόλυτη ποινικοποίηση, το κόστος “των μη αποφάσεων” καθίσταται τουλάχιστον τριπλάσιο από το κόστος των “κακών αποφάσεων”.
Κανένας δεν αποφασίζει, κανένας δεν υπογράφει, κανένας δεν αναμετράται με τα προβλήματα από το φόβο μήπως του ζητηθούν ευθύνες την επόμενη μέρα.
Η πολιτική αντί να παράγει αποτελέσματα, να θέτει κανόνες και να χαράσσει εθνική στρατηγική, μετεβλήθη σε τέχνη των δημοσίων σχέσεων και σε περίπατο στα τηλεοπτικά παράθυρα. Για να αποκατασταθεί η λειτουργία του συστήματος είναι αναγκαίο να αποκατασταθεί η “Αρχή των Ελέγχων και των Ισορροπιών”.
Αυτό προϋποθέτει να συνδυάζεται μαζί με την κάθετη διάκριση των εξουσιών σε εκτελεστική, νομοθετική, και δικαστική εξουσία, μια οριζόντια και σαφής διάκριση του ρόλου και της σχέσης της τεχνοκρατίας, της αγοράς και της πολιτικής.
Αν η Τεχνοκρατία αφεθεί ελεύθερη, ο αλαζονικός ορθολογισμός της θα αγνοήσει την κοινωνική συνοχή, δημιουργώντας το κράτος των “Eξειδικευμένων Hλιθίων” (Fachidioten). Καμία αλλαγή και μεταρρύθμιση στην ιστορία δεν πέτυχε με την κοινωνία απέναντι, κάτι που σήμερα δυσκολεύονται να αντιληφθούν οι τεχνοκράτες της τρόικας.
Αν κυριαρχήσει απόλυτα η Αγορά, καθυποτάσσοντας την Πολιτική, εξαγοράζοντας συνειδήσεις και παραγγέλνοντας σχέδια νόμου, θα δημιουργήσει διαπλοκή και διαφθορά οδηγώντας μαθηματικά στην κατάρρευση.
Αν τέλος, κυριαρχήσει η Πολιτική επιβαλλόμενη στην Αγορά, τότε θα οδηγηθούμε ξανά στο αποτυχημένο κρατικο-παρεμβατικό μοντέλο της Σοβιετίας.
Αναζητείται λοιπόν μέσα από το Σύνταγμα, μια νέα ισορροπία που θα οριοθετεί με σαφήνεια τους τρεις χώρους, επιβάλλοντάς τους να λειτουργούν αλληλοελεγκτικά και εξισορροπητικά.
Η Τεχνοκρατία παράγει την εξειδικευμένη γνώση και μεταφέρει τη φρέσκια πληροφόρηση.
Η Αγορά παράγει τον πλούτο και δημιουργεί τις θέσεις εργασίας, την ανάπτυξη και την ευημερία. Τέλος, η Πολιτική θεσπίζει τους κανόνες και εποπτεύει την εφαρμογή τους επιβάλλοντας το δημιουργικό ιδιωτικό συμφέρον να διέρχεται μέσα από το δημόσιο, το κοινωνικό και το εθνικό συμφέρον.
Η Πολιτική προσδιορίζει το εθνικό όραμα, συντονίζει με αυτό τους άλλους δύο χώρους με τρόπο ώστε να εμπεριέχονται σ’ αυτό τα ατομικά όνειρα, οι φιλοδοξίες και άρα οι προσδοκίες ολόκληρης της κοινωνίας.
Για να επιτευχθεί αυτή η πολιτειακή αρμονία της οριζόντιας διάκρισης εξουσιών και να αποκατασταθεί η εύρυθμη λειτουργία της κάθετης διάκρισης εξουσιών πρέπει να επανεξεταστούν κάποιες λειτουργίες του δημοκρατικού συστήματος μέσα από συγκεκριμένες συνταγματικές αλλαγές.
- 1.1.Η Λαϊκή Νομοθετική Πρωτοβουλία:ένας συγκεκριμένος αριθμός πολιτών επισπεύδει το κοινοβούλιο να ξεκινήσει μια συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία. Χωρίς να αλλοιώνεται ο κοινοβουλευτικός χαρακτήρας του πολιτεύματος οι παθητικοί πολίτες ενεργοποιούνται και σίγουρα 11 εκατομμύρια μυαλά μπορούν να σκεφθούν καλύτερα από 300, αναδεικνύοντας τα θέματα που τους απασχολούν.
- 1.2.Η πρόταση εξεταστικής επιτροπής καθίσταται προνόμιο της αντιπολίτευσης και ενισχύεται ο ελεγκτικός ρόλος του Κοινοβουλίουκαι του βουλευτή, έναντι της εκτελεστικής εξουσίας.
- 1.3.Επανεξετάζεταιαπό μηδενική βάσηη βουλευτική ασυλία και ο Νόμος περί ευθύνης Υπουργών, την ίδια στιγμή όμως για τη θωράκιση του πολιτικού συστήματος, θεσπίζεται ηυποχρεωτική άμεση εκδίκαση πολιτικών υποθέσεωνώστε να μη σπιλώνονται πολιτικά πρόσωπα ενόψει επικείμενων εκλογικών αναμετρήσεων και έτσι να υλοποιούνται συμβόλαια εκτέλεσης ελεύθερων πολιτικών συνειδήσεων από εξωθεσμικά ή άλλα κέντρα.
- 1.4.Υποχρεωτική 5ετής κοινοβουλευτική θητεία.Μειώνει το εκλογικό κόστος. Ενισχύει τη σταθερότητα και συμβάλει στην υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης αναπτυξιακής στρατηγικής για τη χώρα. Σε περίπτωση πρόωρων εκλογών, η Κυβέρνηση που θα προκύψει θα έχει διάρκεια μόνο μέχρι το τέλος της 5ετίας.
- 2.5.Η απόλυτη διάκριση Βουλευτών – Υπουργών, παρά τα θετικά της μπορεί να οδηγήσει σε μονοδιάστατη στελέχωση της Κυβέρνησης που θα σημάνει επικυριαρχία της τεχνοκρατίας και της αγοράς επί της πολιτικής, δηλαδή, επί της κοινωνίας.
Κατά τη γνώμη μου είναι σημαντικό να προστατευτεί η ελευθερία επιλογής του Πρωθυπουργού που σήμερα έχει τη διακριτική ευχέρεια να αξιοποιεί στελέχη και από τους τρεις οριζόντιους χώρους (αγορά, τεχνοκρατία, πολιτική), επιτυγχάνοντας αποτελεσματική σύνθεση.
- 1.6.Οπεριορισμός του Πρωθυπουργοκεντρισμού,ιδιαίτερα, στις μονοκομματικές κυβερνήσεις και η αποκατάσταση της αρχής «ελέγχων και ισορροπιών» μπορεί να επιτευχθεί με διαφορετικούς τρόπους και σε διαφορετικά επίπεδα. Είναι θέμα επιλογής, ενδεικτικά αναφέρω:
– Σε επίπεδο Εκτελεστικής εξουσίας: Με την ενίσχυση των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων του Πρόεδρου της Δημοκρατίας.
– Σε επίπεδο Νομοθετικής εξουσίας: Με τη θέσπιση Νόμου των Κομμάτων για την επιβολή της εσωκομματικής δημοκρατίας κυρίως στην κατάρτιση των ψηφοδελτίων.
– Σε επίπεδο Δικαστικής εξουσίας: Με την θεσμοθέτηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Σε κάθε περίπτωση οι θεσμικές αλλαγές δεν πρέπει να αποδυναμώνουν την αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης χωρίς όμως να οδηγούν στην αυθαιρεσία. Πρέπει να αποσαφηνίζουν τα όρια ευθύνης του κάθε θεσμού και οργάνου της πολιτείας και να θέτουν αυστηρούς κανόνες στη λειτουργία τους.
Κάθε εθνική προσπάθεια, κάθε μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία και κάθε αλλαγή για να επιτύχει χρειάζεται φωτισμένη ηγεσία αλλά και δημοκρατική νομιμοποίηση. Οι δύσκολες υπερβάσεις επιτυγχάνονται μόνο με τη στήριξη ή την ανοχή της κοινωνίας και όχι με την κοινωνία απέναντι.
Γ. Ζητήματα Εθνικής Προτεραιότητας
Σ’ έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς έχει σημασία να γνωρίζουμε ποιοι είμαστε. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο:
- 1.1.Αν προστατέψουμε συνταγματικά τη γλώσσα μας και την πολιτιστική μας ταυτότητα.
- 2.2.Αν επανασυνδέσουμε άμεσα με τη Μητρόπολη, τον οικουμενικό Ελληνισμό, απλουστεύοντας περαιτέρω τη δυνατότητα ψήφου αλλά και την εκπροσώπηση των ομογενών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Η ανασυγκρότηση της Ελλάδας απαιτεί:
– Ξεκάθαρη, έξυπνη και ευέλικτη αναπτυξιακή στρατηγική
– Αξιόπιστη ηγεσία, αφοσιωμένη στο στόχο και
– Ισχυρή ταυτότητα, όραμα και ανθρώπους που να πιστεύουν σ’ αυτό και να το υπηρετούν, είτε ζουν μέσα στη χώρα, είτε έξω από αυτή.
