Έχοντας τα παραπάνω υπ’ όψιν, κατά καιρούς στα γραφτά μου, κατά το παρελθόν, έχω επισημάνει ότι η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού είναι δημοκρατικά απαίδευτη. Ότι ο καθένας από μας εννοεί κάτι διαφορετικό όταν αναφερόμαστε στην έννοια «δημοκρατία». Αμφιβάλλω αν ξέρουμε την ετυμολογία της λέξης. Για να μας αποζημιώσουν λοιπόν οι πολιτικοί μας, που αποδεχόμαστε χωρίς διαμαρτυρίες τη δική τους εκδοχή περί δημοκρατίας, μας έχουν πει και το βρήκαμε βολικό να πιστέψουμε, ότι όταν ζεις σε μια δημοκρατία έχεις απόλυτη ελευθερία. Ότι μπορείς να κάνεις ό,τι σε βολεύει ή ό,τι σε συμφέρει και, το χειρότερο, ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σε σταματήσει, ακόμα και ο νόμος.
Μεγαλώνοντας μέσα σε αυτή τη κουλτούρα, ο νέος σήμερα να έχει αφεθεί έρμαιον των ενστίκτων του. Ούτε ο γονιός, ούτε ο δάσκαλος, έχουν ασχοληθεί με τη μόρφωσή του σχετικά με τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους, ακόμα και με ανθρώπους του στενού του περιβάλλοντος. Δεν του έχουν επισημάνει ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι γύρω του με τις ίδιες ανάγκες σαν τις δικές του, με τους ίδιους πόθους, με τα ίδια όνειρα που πρέπει να ικανοποιηθούν, όπως και τα δικά του. Οι γονείς του, του παρείχαν, χωρίς όρους και αναταλάγματα, οτιδήποτε επιθυμούσε, χωρίς να το διδάξουν ότι, σαν μέλος της κοινωνίας, έχει, έστω και κάποια μικρή υποχρέωση. Με αποτέλεσμα το παιδί να αποκτήσει την αντίληψη ότι είναι το κέντρο του κόσμου. Συνυφασμένη λοιπόν αυτή η αντίληψη, περί της ατομικής του υπεροχής, με τις σοσιαλιστικές ιδέες της Μεταπολίτευσης, ότι ο πολίτης δικαιούται τα πάντα από το κρατικό βυζί, δημιούργησε στη συνείδησή του τη πεποίθηση ότι πρέπει να αποκτά, με κάθε τρόπο, οτιδήποτε επιθυμήσει, χωρίς καμία διάθεση ποτέ να αποδεχτεί το «όχι» στις απαιτήσεις του. Το έχουν διδάξει ότι στον «αγώνα» του για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του, μπορεί, χωρίς συνέπειες, να καταφεύγει σε κάθε παρανομία. Και το βλέπουμε όταν οι δάσκαλοι βάζουν τους μαθητές τους μπροστά στις διαδηλώσεις για την αύξηση των μισθών τους, οι δε γονείς να κουβαλάνε φαγητό στο παιδί τους για να μην αναγκαστεί να σταματήσει τη κατάληψη και τη καταστροφή του σχολείου του. Κανείς, ποτέ δεν του είπε ότι όλα αυτά είναι παράνομα. Τα παιδιά διδάσκονται και μαθαίνουν, ότι το να αμφισβητείς, με οποιοδήποτε τρόπο, το νόμο και την έννομη τάξη, γενικά, είναι αρετή και συνάμα, αποκτάς την τήβενο και την αίγλη του «αγωνιστή».
«Παιδεία», σημαίνει τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Η προσπάθεια όμως σήμερα επικεντρώνεται στα ακαδημαϊκά μαθήματα και προσπερνάμε τη διαμόρφωση του πολιτικού του ήθους, χωρίς έτσι ποτέ κανείς να του επεσημάνει ότι αυτό αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα της ολοκλήρωσής του σαν πολίτης. Τοιουτοτρόπως, δεν αποδίδουμε την απαιτούμενη σπουδαιότητα στο γεγονός ότι δεν μπορεί να υπάρξει εύνομη κοινωνία χωρίς τη παιδαγώγηση του πολίτη, σχετικά με τα διακαιώματα και τις υποχρεώσεις του. Η ευνομία πρέπει να γίνει συνείδηση και τρόπος ζωής. Δεν μπορεί να είμαστε καλοί πολίτες μόνον από το φόβο των συνεπειών του νόμου. Η ευνομία πρέπει να μας γίνει βίωμα ως μέρος του πατριωτισμού και του ενστίκτου της εθνικής μας αυτοσυντήρησης. Δεδομένου ότι άκρον άωτον πατριωτισμού είναι η πιστή τήρηση των νόμων, είναι απόλυτη ανάγκη να αρχίσει από τη πρώτη τάξη του Δημοτικού η διαπαιδαγώγηση του πολίτη για να του γίνει βίωμα ότι έχει καθήκον και υποχρέωση να υπακούει στους νόμους. Όπως μαθαίνουμε στο παιδί ότι ένα και ένα κάνουν δύο, την ίδια ώρα πρέπει να μαθαίνει τι είναι το Σύνταγμα και ποια τα διακαιώματα και οι υποχρεώσεις που απορρέουν απ’ αυτό.
Έχει επικρατήσει η συνήθεια ότι όλοι όσοι έχουν μια κάποια απαίτηση από τον εργοδότη τους ή το κράτος, για να τη παρουσιάσουν νομιμοφανή, ανατρέχουν στις διατάξεις του Σύντάγματος. Το λέει το Σύνταγμα….. Είναι αμφίβολο όμως αν κανένας απ’ αυτούς έχει κάνει το κόπο, αν όχι να το μελετήσει, αλλά τουλάχιστον, να το διαβάσει. Καμία εξουσία, κανένα σχολείο, κανένα κόμμα δεν έχει σκεφτεί ποτέ ότι χρειάζεται να γίνει μάθημα στα παιδιά. Κανένας δεν διαννοήθηκε ότι ο βασικός χάρτης της ύπαρξής μας σαν Κράτος-Έθνος, πρέπει να γίνει γνωστός και αντικείμενο μελέτης από τους πολίτες. Κανείς δεν σκέφτηκε ότι πρέπει να εκλαϊκευτούν οι κανόνες συμπεριφοράς του δημοκρατικού πολίτη και να γίνουν γνωστοί, ώστε να βελτιωθεί η δημοκρατική του συμπεριφορά. Ότι ο πολίτης θα πρέπει να έχει την ικανότητα να κρίνει, να κατακρίνει ή να εγκρίνει, τις αποφάσεις της πολιτικής του ηγεσίας και να αντιδρά αναλόγως.
Γίνεται λοιπόν ηλίου φαεινότερον ότι είναι απολύτως απαραίτητο να θεσμοθετήσουμε αυτό που μας λείπει. Και αυτό είναι το μάθημα της Αγωγής του πολίτη. Χρειαζόμαστε ένα μάθημα (δόστου ό,τι όνομα θέλεις), που θα βοηθήσει να δημιουργηθεί στο πολίτη η δημοκρατική ηθική, απαραίτητη αρετή για μια κοινωνία ανθρώπινη και συνάμα λειτουργική. Που θα θέτει υπό έλεγχο αυτό που θέλουμε και θα το προσαρμόζει σε αυτό που πρέπει (επιτρέπεται). Που θα διδάξει τη συνείδησή μας να ζητά αυτό που πρέπει ή αυτό που μπορούμε να λάβουμε και όχι αυτό που θέλουμε. Αυτό, που, η πραγμάτωσή του, δεν θα βλάψει ή δεν θα ενοχλήσει κάποιον άλλον. Και δεν είναι ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε μικροσκόπιο για να διακρίνουμε τις συνέπειες αυτής της έλλειψης. Τις συναντούμε κάθε μέρα στους δρόμους, στα μέσα συγκοινωνίας, στις απεργίες, στο λόγο μας, στα γραφτά μας, στις σχέσεις μας, στην ανυπακοή στους νόμους και τους κανόνες, ακόμα και στην Εκκλησία, όταν πάμε να κοινωνήσουμε των Αχράντων Μυστηρίων. Σπρωχνόμαστε για να πάμε πρώτοι. Όλη αυτή η άρνησή μας να βάλουμε το «εγώ» μας δεύτερο, συνδυασμένη με την ανυπαρξία των οργάνων της τάξης να επιβάλει το νόμο, αποτελούν τη γεννεσιουργό αιτία της δυσλειτουργίας των κοινωνικών θεσμών και της οικονομική κρίσης που διερχόμαστε. Κανένας νόμος δεν είναι τέλειος, αλλά αυτό δεν είναι σοβαρός λόγος για να μην τον τηρήσουμε. Δηλαδή, δεν μπορεί να λειτουργήσει η δημοκρατία χωρίς «ήθος». Και για να το αναλύσουμε περισσότερο, η κρίση που διέρχεται η χώρα μας σήμερα, αν το καλοεξετάσεις, δεν είναι οικονομική ούτε πολιτική, είναι κρίση δημοκρατίας και είναι κρίση δημοκρατίας επειδή διερχόμαστε μια κρίση ήθους.
Λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού και της επιλογής της διδακτέας ύλης, φυσικά, δεν θα είναι εύκολο να θεσμοθετηθεί αμέσως η διδασκαλία της Αγωγής του Πολίτη στα σχολεία. Θα μπορούσε όμως, με πρωτοβουλία και ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας, να γίνει μια προσπάθεια εκ μέρους των κοινωνικών φορέων, ώστε να αρχίσει μια υποτυπώδης διδασκαλία του αναγκαίου αυτού μαθήματος. Στο τόπο εργασίας, στις εκκλησίες, στα φροντιστήρια, στη τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, στο ιντερνέτ. Ειδικά, η Δημόσια Τηλεόραση, που χρηματοδοτείται από το φορολογούμενο, θα μπορούσε να σταματήσει το κυνήγι της μπάλας για μια ώρα τη βδομάδα ή και την ημέρα και να την αφιερώσει στην Αγωγή του Πολίτη. Μέχρι τον καταρτισμό του θεσμού, σαν μέρος της διδακτέας ύλης του μαθήματος της Αγωγής του Πολίτη, μπορούμε να αρχίσουμε από την εκλαίκευση των άρθρων του Συντάγματος. Και αν θα με ρωτήσεις από ποιους μπορεί να διδαχτεί; Εθελοντικά, από όλους όσους έχουν πάρει δωρεάν Επαγγελματική Κατάρτιση, από τα Πανεπιστήμια και τα διάφορα άλλα ανώτατα ακαδημαϊκά ιδρύματα. Όσοι σπούδασαν με έξοδα του φορολογουμένου, νομίζω πως είναι δίκαιο να του επιστρέψουν, με λίγο χρόνο, ένα απειροελάχιστο κομμάτι των εξόδων της επαγγελματικής του κατάρτισης, διδάσκοντες και αναλύοντας το Ελληνικό Σύνταγμα. Όπως π.χ., οι συνταξιούχοι δικαστικοί και δικηγόροι, σαν πιο ειδικοί στο θέμα. Εκείνο που χρειάζεται είναι μια αποφασιστική πρωτοβουλία της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας, για να θεραπευτεί αυτή η τεράστια έλλειψη πληροφοριών σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη ώστε να επέλθει η συνειδητή συμμετοχή του στη λειτουργία της δημοκρατίας. Η νεολαία μας δεν πρέπει να αφεθεί έρμαιον των ενστίκτων της και της σημερινής αντίληψης που έχει επικρατήσει στη κοινωνία, ότι είμαστε δικαιολογημένοι να κάνουμε οτιδήποτε, θεμιτό και αθέμιτο, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι επιθυμίες μας. Γιατί τότε είμαστε καταδικασμένοι να παραμείνουμε εσαεί συνδικαλισμένοι επαίτες, που συνεχώς θα επαιτούμε κάτι περισσότερο από ό,τι μας δίνουν. Άσχετα, αν αυτό εμείς θα το ονομάζουμε αιτήματα ή «απαιτήσεις». Στη πραγματικότητα, είναι μια διαρκής επαιτεία.
