Σύμφωνα με τη παράδοση ο πατέρας και η μητέρα ξυπνάνε πολύ πρωί. Ο μάνα βάζει στο φούρνο το χοιρινό μπούτι που έχει μαρινάρει από τη προηγουμένη με δυνατή μουστάρδα και λίπος και ο πατέρας πάει στο δάσος. Κομμάτι της παράδοσης είναι να ακολουθούν και τα παιδιά τον πατέρα μιας και όλοι μαζί διαλέξανε στο δάσος το δέντρο που θα στολίσουν. Τώρα φανταστείτε ότι όλα αυτά γίνονται σε ένα τοπίο χιονισμένο, κατά πάσα πιθανότητα να χιονίζει και σε θερμοκρασίες αρκετά κάτω από το μηδέν.
Η μάνα στο σπίτι έχει αρχίσει να βράζει γλυκοπατάτες, καρότα και είδος γλυκιάς στη γεύση ρίζας που για να πω την αλήθεια δεν ξέρω αν υπάρχει αντίστοιχη στην Ελλάδα. Ο πατέρας με τα παιδιά επιστέφουν με το δέντρο και καθώς ο πατέρας φεύγει για τις δουλειές του τα παιδιά ξεκινάνε το στόλισμα του δέντρου. Μη φανταστείτε δέντρα με δεκάδες λαμπάκια και μπάλες πολύχρωμες. Ο μινιμαλισμός των Σκανδιναβών σε κάθε δέντρο που έχω δει. Κι όμως είναι αυτός ο μινιμαλισμός που τα περισσότερα στολίδια είναι φτιαγμένα από τα παιδιά του σπιτιού στο σχολείο, που το κάνει πιο ανθρώπινο από μερικά δέντρα που έχω δει σε άλλες χώρες και άλλα σπίτια.
Εδώ παρενθετικά, εντάξει κι εμένα μ’ αρέσει το ντιζάιν. Στα πιάτα και στις λάμπες, άντε σε καρέκλες και καναπέδες. Αλλά αυτό το κρύο λευκό πλαστικό με τις ασημένιες ντίσκο λάμπες από πού κι ως που ντιζάιν ρε παιδιά; Και μη μου πείτε ότι είναι μινιμαλιστικό. Μαλακιστικό είναι και Χριστούγεννα δεν είναι. Εμένα μ’ αρέσουν τα δέντρα που έχουν κομμάτια αγορασμένα από διαφορετικές χρονιές και κουβαλάνε διαφορετικές αναμνήσεις. Μ’ αρέσει ένας παπαγάλος και μια σαρανταποδαρούσα που έφτιαξε η κόρη μου από χαρτιά στο νηπιαγωγείο και ένα περίεργο δεινόσαυρο-γλάρο που έφτιαξε ένα χρόνο αργότερα. Και το αγαπημένο μου, το άστρο του Μικρού Πρίγκιπα που πάντα μπαίνει στη κορφή.
Αλλά ας γυρνάμε στους Σκανδιναβούς. Στις τρεις περίπου το μεσημέρι όλα έχουν μπει στην τελική ευθεία. Οι γλυκοπατάτες, τα καρότα και η ρίζα έχουν μαλακώσει και έχουν γίνει το καθένα ένας διαφορετικός πουρές, μια σαλάτα – θα έλεγε κανείς η αντίστοιχη ρωσική σαλάτα – με μανιτάρια και αγγουράκια πίκλες είναι έτοιμη στο ψυγείο και το γουρουνόπουλο έχει πια ροδίσει για τα καλά. Και τότε παίρνει μπροστά η τηλεόραση. Εδώ παραδέχομαι ότι αυτή είναι η πιο αστεία σκηνή και δυσκολεύομαι να την περιγράψω παρόλο ότι τη ζω κάθε Χριστούγεννα δυο δεκαετίες σχεδόν σε κάθε σκανδιναβικό σπίτι που με έχει φιλοξενήσει για την ημέρα.
Όλη η οικογένεια στις τρεις η ώρα το μεσημέρι, την παραμονή μαζεύεται μπροστά στη τηλεόραση, γιατί; Για να δει παλιά Ντίσνεϊ καρτούν. Μίκυ Μάους. Το ένα μετά το άλλο για μια ώρα περίπου κι όλα αυτά στο πρώτο κρατικό κανάλι. Νέκρα οι δρόμοι και τα Χριστούγεννα στο τσακίρ τους. Γιαγιάδες, παππούδες και τρισέγγονα, όλοι καρφωμένοι στην οθόνη να δούνε τον Ντόναλντ, τον Γκούφη και τα τρία ανιψάκια. Εγώ πιο πολύ πλάκα κάνω παρακολουθώντας τις φάτσες τους παρά τα ίδια τα καρτούν. Και μιλάμε τώρα για ανθρώπους που αν τους πεις να παρακολουθήσουν κάτι τέτοιο όποια άλλη μέρα, αφού σου πετάξουν ό,τι βρουν μπροστά τους, θα σου πουν ότι είσαι βλάκας γιατί δεν είναι Χριστούγεννα. Τέλος πάντων, που λένε και οι Σκανδιναβοί.
Μετά από τις τέσσερεις τα μαχαιροπήρουνα αντικαθιστούν και τον Μίκυ και τον Μάους. Με συνοδεία από κόκκινο κρασί οι μεγάλοι και χυμό από μούρα οι μικροί ο χοίρος γίνεται το κέντρο ενδιαφέροντος για όλη την οικογένεια. Και να ξέρετε ακολουθεί τη μοίρα της γαλοπούλας στην Ελλάδα. Για τρεις, τέσσερεις μέρες, πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό, χοίρο τρως.
Τώρα να σας πω την αλήθεια εγώ από παιδί είχα μια αδυναμία στη γέμιση, κι έτσι σύντομα άρχισα να αντικαθιστώ τον χοίρο με τη γαλοπούλα και τη γέμιση. Αυτό όμως που με τίποτα δεν μπορώ και δεν θέλω να κόψω τα Χριστούγεννα είναι αυτό το υπέροχο πουρέ στο φούρνο με γλυκοπατάτα και καρότο. Άλλο υπέροχο στο σκανδιναβικό τραπέζι είναι αν είσαι τυχερός και ο οικοδεσπότης φτιάχνει τη δική του μουστάρδα, που συνήθως συμβαίνει. Καταπληκτικές μουστάρδες σπιτικές γλυκοκαυτερές που να τις τρως από μόνες τους με το κουταλάκι.
Αυτό δεν έχω μάθει να το φτιάχνω ακόμα αλλά δεν υπάρχει πρόβλημα, υπάρχει το φαρμακείο. Δεν κάνω καθόλου πλάκα. Στη Σκανδιναβία τα φαρμακεία μέσα σε όλα τα υπέροχα πράγματα που πουλάνε, όπως ασπιρίνες, βάλιουμ, σιρόπι για το βήχα, κρέμα για τα πόδια, πουλάνε και κονιάκ και μουστάρδα τα Χριστούγεννα. Ξέρω, ξέρω. Κι εγώ την πρώτη φορέα που το είδα κούνησα το κεφάλι μου αλλά ….μουστάρδα από το φαρμακείο και μάλιστα καλά θα κάνεις να την εξασφαλίσεις νωρίς γιατί εξαφανίζεται γρήγορα και είναι και πολύ καλή και δεν είναι σε τιμή φαρμακείου! Άλλος πολιτισμός, τι να σας πω τώρα!
Το χριστουγεννιάτικο δείπνο λοιπόν που γίνεται τη παραμονή των Χριστουγέννων έχει τελειώσει, η ζώνη έχει χαλαρώσει και τα μάτια μισάνοιχτα πια έχουν επιστρέψει στη τηλεόραση όταν …έρχεται ο Άγιος Βασίλης. Τώρα ο τοπικός έρχεται από τη Λαπωνία, το ότι Λαπωνία και Βόρειος Πόλος είναι κοντά. Αυτό αν είσαι κάτω των τριών. Αν είσαι ότι παραπάνω ξέρεις ότι έχει έρθει από την άλλη γειτονιά και στο μεταξύ ήπιε ό,τι έβρισκε στο δρόμο του, κατά προτίμηση βότκα.
Τις περισσότερες φορές ο Άγιος είναι από την οικογένεια ή φίλος της οικογένειας γιατί από ότι φαντάζεστε όλα γίνονται για τα παιδία. Παρόλα αυτά υπάρχουν και οι «επαγγελματίες» που γυρίζουν τα σπίτια και είναι βέβαια γνωστοί στους γονείς και με μια μικρή αμοιβή που πάντα συμπεριλαμβάνει ποτήρι βότκα παίζουν το ρόλο τους με τα παιχνίδια που τον προμηθεύουν ήδη οι γονείς πριν μπει στο σπίτι. Τώρα τι να σας πω, τις πιο πολλές φορές ο Άγιος Βασίλης που μου έτυχε να δω ήταν και πειστικός και καλός με τα παιδιά, αλλά μου έτυχε και μια που είχε πιει λίγο παραπάνω στις προηγούμενες επισκέψεις του και ήθελε να παίξει στα γόνατα του καλεσμένη εικοσιπεντάχρονη. Το φαρμακείο δυστυχώς δεν διαθέτει Άγιο Βασίλη.
Τώρα όλα αυτά γίνονται σε αυστηρά οικογενειακό κύκλο, σπάνια με εκλεκτούς φίλους. Την επομένη, μέρα των Χριστουγέννων ξεκινάνε οι επισκέψεις που όλοι επισκέπτονται όλους και δοκιμάζουν ο ένας τον χοίρο του άλλου. Είναι η μέρα που συνήθως οι γιαγιάδες ανοίγουν το σπίτι σε όλους τους συγγενείς, νονοί και νονές πάνε δώρα στα βαφτιστήρια τους και φυσικά το βράδυ βγαίνουν έξω. Βλέπετε σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη και ειδικά την Ελλάδα, την παραμονή τίποτα δεν είναι ανοιχτό, ούτε χώροι διασκέδασης. Εδώ σε πολλές πόλεις όπως το Ελσίνκι, δεν υπάρχουν καν μετρό και λεωφορεία.
Πολλές από αυτές τις παραδόσεις έχουν αλλάξει με το καιρό, ειδικά στις μεγαλουπόλεις. Εγώ τα έζησα στη βόρειο Σκανδιναβία αλλά ξέρω ότι κυριαρχούν στη περισσότερη επαρχία. Στις πρωτεύουσες και μεγαλουπόλεις έχει φτάσει ο …πολιτισμός. Και το δέντρο το αγοράζουν από τους εποχικούς πωλητές μια βδομάδα νωρίτερα και αυτούς του υπέροχους πουρέ φούρνου τους παίρνουν έτοιμους από το σουπερμάρκετ.
Τώρα θα μου πείτε γιατί σας τα είπα όλα αυτά …χριστουγεννιάτικα. Θα σας πω. Γιατί από προχθές σκέφτομαι τι να γράψω. Τι ευχές να γράψω σε μια χώρα με 1,5 εκατομμύριο ανέργους, πάνω από 300,000 πεινασμένους και πάνω από 30,000 αστέγους; Να γράψω να έχετε την υγεία σας; Να την έχετε και να είστε πολύ προσεκτικοί γιατί αν αρρωστήσετε θα πέσετε στο ΙΚΑ κι εκεί δεν ξέρω τι μπορεί να σας σώσει αν καταφέρετε να βρείτε γιατρό και φάρμακα.
Να σας πω καλή πρόοδο; Με τι; Με την παιδεία χωρίς βιβλία, χωρίς αίθουσες, χωρίς δασκάλους και με αυτούς τους λίγους λάθος εκπαιδευμένους; Να μιλήσω για μηνύματα αγάπης; Κινδυνεύω να βγει κανένας παππάς και να με καταραστεί. Να πω για το συνάνθρωπο μας; Εδώ παρέα με τους παπάδες θα βγει και το κάθε κοινωνικό παράσιτο με τον Μιχαλολιάκο αρχηγό θα με πει εθνοπροδότη. Να μιλήσω για σύνεση; Θα βγει η Φώφη, ο Ποταμάκης με τον Λεβέντη να με ψάλουν. Να μιλήσω για αξιοπρέπεια; Άδωνις και Τζιτζιτέτοιος δεν θα με αφήσουν να πάρω ανάσα. Να μιλήσω για ελπίδα; Την τελευταία φορά που την είδε κάποιος την στραγγάλιζε με τα χεράκια του ο νυν πρωθυπουργός λέγοντας ότι του θυμίζει γαλοπούλα.
Τι να ευχηθώ;
Δεν υπάρχουν πια ευχές γενικές. Τώρα πια ευχές για τον καθένα σας και πολύ προσωπικές.
Να είστε καλά. Να είστε υγιείς, να προσέχετε τα παιδιά σας γιατί μόνο αυτά κουβαλάνε την ελπίδα πια. Την ελπίδα να ξαναφέρουν ελπίδα. Πολεμήστε την άγνοια και το φασισμό και κρατηθείτε. Κρατηθείτε μακριά από τις σειρήνες μίσους και κακίας, μακριά από τις σειρήνες του κανιβαλισμού και του απανθρωπισμού. Κρατηθείτε μαζί! Γιατί τώρα περισσότερο από ποτέ χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον.
Καλά Χριστούγεννα να έχετε και ένα καλύτερο καινούργιο χρόνο.
***************************************************
Για άλλη μια Παρασκευή και Χριστουγεννιάτικα γιατί εμάς τίποτα δεν μας σταματά, παρέα στα Χρόνια Πολλά μου κρατάει ο Θάνος Ραφτόπουλος.
***************************************************
Στη φωτογραφία, ο Λάπωνας Άγιος Βασίλης.
