Η κυρία Λίντα λοιπόν έγραψε: Το πιθανότερο είναι ότι οι περισσότεροι [Έλληνες] δεν βλέπουν την διαφθορά. Εάν έχεις μεγαλώσει με μια κουλτούρα που η διαφθορά είναι αποδεκτή, είναι δύσκολο να δεις την απάτη σαν κάτι άλλο από το κανονικό.» Και συνέχισα να διαβάζω. Αλλά το μυαλό μου συνέχεια στη Λίντα επέστρεφε και κάτι ήθελε να μου πει η ποιήτρια αλλά εγώ το είχα ήδη νιώσει.
Τις τελευταίες δεκαετίες νιώθω ότι έχουμε βάλει τη λέξη λατινογενή λέξη κουλτούρα στη γλώσσα μας – όπως και αρκετές άλλες – προσπαθώντας να πακετάρουμε έννοιες που θέλουμε να αποφύγουμε. Κουλτούρα σημαίνει πολισμός και η κυρία Λίντα χρησιμοποίησε μεν την σημειολογικά ομιχλώδη λέξη κουλτούρα αλλά στη πραγματικότητα εννοούσε «ότι εάν έχεις μεγαλώσει σε ένα πολισμό που η διαφθορά είναι αποδεκτή…» Ώστε λοιπόν αυτή είναι η πολιτιστική κληρονομιά που αφήνει η σύγχρονη Ελλάδα στις επόμενες γενιές; Η διαφθορά;
Και ναι το ξέρω ότι διαφθορά υπάρχει παντού και μάλιστα είμαι ο πρώτος που μπορεί να σας μιλήσει για τη διαφθορά στη χώρα που βρίσκετε στη δεύτερη θέση των χωρών με τη λιγότερη διαφθορά, τη Φιλανδία. Αν μάλιστα θυμάστε ζω σε αυτή τη χώρα και ξέρω τις βρωμιές της και τη σαπίλα της από μέσα. Αλλά ξέρετε κάτι, απομυθοποιώντας κάποιον άλλον δεν με κάνει καλύτερο. Ούτε με κάνει καλύτερο το ότι υπάρχουν και χειρότερα. Αλλά ούτε πρόκειται να καταφύγω στη παρελθοντολογία και στους ένδοξους προγόνους μας γιατί αυτοί εξασφάλισαν τη θέση τους στην ιστορία του πολισμού.
Αφού λοιπόν ξεπεράσουμε γρήγορα τα στάδια θυμός, άρνηση κλπ ας μπούμε στην αποδοχή και στο τι κάνουμε. Σε ένα από τα πρώτα άρθρα που έγραψα για το apopseis.gr αναφερόμενος πάλι στη διαφθορά σας είχα μιλήσει για την ιστορία ενός Έλληνα νέο-αφιχθεντα στη Φιλανδία που η γυναίκα του έμεινε έγκυος. Αν θυμάστε παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις μου ότι ο γιατρός δεν χρειαζόταν κανένα «δωράκι» για να κάνει τη δουλειά του εκείνος ένιωσε υποχρεωμένος μετά τη γέννα να επισκεφτεί το γιατρό με λουλούδια και ένα μπουκάλι ουίσκι. Το τραγικό ξέρετε ποιο είναι; Ότι και εσείς που διαβάζετε αυτή τη στιγμή αυτό το κείμενο χαζογελάσατε και …καταλαβαίνεται τον χαζομπαμπά που μέσα στη χαρά του ήθελε να την μοιραστεί με αυτόν που συνέβαλλε στον ερχομό του γιου του. Κι εγώ σας λέω ότι έχετε δίκιο. Και ο χαζομπαμπάς έχει δίκιο να θέλει να μοιραστεί τη χαρά του. Γιατί έτσι είναι ο Έλληνας, είναι απλόχερος, είναι large. Τι γίνεται όμως όταν ο αποδέκτης δεν το δει σαν δώρο από κάποιον που μοιράζεται τη χαρά του αλλά σαν υποχρέωση; Και τι γίνεται όταν το μοίρασμα χαράς περνά από δώρο στην υποχρέωση και στη συνέχεια στην επιβαλλόμενη υποχρέωση με ταρίφα; Εδώ δεν έχουμε πια να κάνουμε με σημειολογία αλλά με πεντακάθαρη απάτη. Και μη στραβώνετε με την λέξη.
Έχω μια ανάμνηση που όταν μεγάλωσα αρκετά κατάλαβα την σημασία της και τις επιπτώσεις της σε μια κοινωνία που έκανε τη διαφθορά αποδεκτή και είμαι σίγουρος ότι πολλοί από εσάς που διαβάζετε αυτό το κείμενο έχετε κοινές αναμνήσεις. Η γιαγιά μου έπαιρνε μια πολύ πενιχρή σύνταξη που της ερχόταν με τον ταχυδρόμο κάποια στιγμή στο τέλος του μήνα αν θυμάμαι καλά. Τον ταχυδρόμο τον περίμενε από το πρωί με την αγωνία της προσμονής παρ’ όλο ότι ήξερε ακριβώς την ώρα που θα πέρναγε. Και αφού ο γλυκομίλητος ταχυδρόμος της μέτραγε τα χιλιάρικα – ζούσαμε ακόμα στη δραχμή – η γιαγιά μου δίπλωνε μερικά από τα χαρτονομίσματα και του τα έβαζε με χαμόγελο στη τσέπη του πουκαμίσου του. Ο ταχυδρόμος την ευχαριστούσε ευγενικά και προχωρούσε προς το επόμενο σπίτι που θα επαναλαμβανόταν ακριβώς η ίδια σκηνή. Η σύνταξη της γιαγιάς μου ήταν αστεία και ίσα που κατάφερνε να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις της και γι αυτό το τέλος του μηνός, η ημέρα που ερχόταν η σύνταξη για τη γιαγιά μου ήταν σημαντική, ήταν ημέρα χαράς που ήθελε να την μοιραστεί. Με τον ταχυδρόμο, αυτόν που της έφερε τη χαρά. Και η γιαγιά μου δεν ήταν η μοναδική που μοιραζόταν τη χαρά της γιατί οι συντάξεις δίνονται συγκεκριμένες μέρες και τότε οι ταχυδρόμοι μοιραζόμενοι τη χαρά των συνταξιούχων βγάζαμε και δεύτερο και τρίτο μισθό. Μισθό δικό τους και όχι το μισθό/σύνταξη της γιαγιά μου. Και ο μισθός ο δικός του ήταν πολύ μεγαλύτερος από αυτόν της γιαγιά μου.
Η γιαγιά μου λοιπόν αφού πλήρωσε μια ζωή για αυτή τη σύνταξη, χήρα από τα 30 της με πέντε παιδιά μια ζωή με τη βελόνα στο χέρι, αφού πλήρωσε φόρους, δημοτικά τέλη, έμμεσους και αμέσους φόρους στο ηλεκτρικό και στο νερό, έξτρα φόρους και εισφορές στο τέλος πλήρωνε και διόδια για να πάρει αυτά τα ολίγα που της άνηκαν. Μάλιστα διόδια. Γιατί η γιαγιά μου μοιραζόταν τη χαρά της, την τόσο μικρή χαρά που της έφερνε η σύνταξη της, γιατί έτσι είναι η ελληνική ψυχή και ο ελληνικός πολισμός. Απλόχερος και ελληνιστή large! Αλλά ο ταχυδρόμος από αυτό το πενιχρό ποσό πήρε μερίδιο. Και το ξαναέκανε δίπλα και παραδίπλα. Και το έκανε και το επόμενο μήνα και τον μεθεπόμενο και πήρε και έξτρα Χριστούγεννα και Πάσχα για …δώρο!
Μεγάλωσα και πήγα γυμνάσιο στο Παγκράτι την πρώτη μεταδικτατορική περίοδο. Εκεί λοιπόν είχαμε ένα μαθηματικό στις τελευταίες δυο τάξεις, πριν τις εισαγωγικές στο πανεπιστήμιο, τον Μιχάλη. Δεν θυμάμαι το όνομα του και έτσι απλά χρησιμοποιώ ένα τυχαίο όνομα. Ο Μιχάλης λοιπόν ήταν κέρβερος. Ο καλύτερος μαθητής είχε 13 και η πλειονότητα ίσα που περνούσε την τάξη με 9ρια και 8ρια τα πρώτα δυο τρίμηνα. Έμπαινε λοιπόν ο Μιχαλάκης στην αίθουσα, πέταγε έξω όσους θεωρούσε ότι θα κάνουν φασαρία και θα του δημιουργήσουν πρόβλημα και μετά ρωτούσε τον μαθητή που ήξερε ότι θα έχει κάνει όλες τις ασκήσεις για τις λύσεις. Στη συνέχεια και για σαράντα λεπτά γέμιζε το πίνακα με διάφορα μαθηματικά ιερογλυφικά μιλώντας μονότονα μέσα από το στόμα του. Στο τέλος έδινε δυο ασκήσεις για το επόμενο μάθημα και αυτό ήταν μέχρι την επομένη φορά. Τώρα ο Μιχαλάκης εκτός από το 9ρια του ήταν γνωστός και για ένα άλλο πράγμα, την Άλφα-Ρομέο του. Ο κύριος μαθηματικός είχε αυτοκίνητο όνειρο για μας του δεκαεξάχρονους, σπορ, πάντα καλογυαλισμένο και πάντα το τελευταίο μοντέλο.
Ο Μιχαλάκης σε δυο χρόνια με έκανε αφενός να μισήσω τα μαθηματικά – όταν χάρις σε πολύ στενό φίλο μετά από δυο δεκαετίες ανακάλυψα πόσο αγαπούσα τα μαθηματικά και ότι δεν ήταν κινέζικα έπαθα σοκ – αφετέρου να μου στερήσει την μάθηση και πιθανώς ένα μέλλον διαφορετικό από αυτό που είχα. Αλλά αυτό δεν ήταν τίποτα. Στη πέμπτη γυμνασίου διαδόθηκε ότι ο Μιχαλάκης διδάσκει σε φροντιστήριο γειτονικής περιοχής – είχε και προβλήματα ηθικής, δεν ήθελε να διδάσκει στην ίδια περιοχή που υπηρετούσε – και μάλιστα το φροντιστήριο είχε και αφίσα που διαφήμιζε σίγουρη επιτυχία στο πανεπιστήμιο με τον Μιχαλάκη να διδάσκει μαθηματικά. Όπως ήταν φυσικό οι δικοί μου προθυμοποιήθηκαν να με πάνε σε αυτό το φροντιστήριο αδιάφορα αν αυτό πρόσθετε ώρες και έξοδα στα ήδη μετρημένα έσοδα τους. Και εκεί βρήκα ένα διαφορετικό Μιχάλη, ένα Μιχάλη να σκύβει στον μαθητή, να βοηθάει, να εξηγεί. Αρχή του, κανένας δεν φεύγει αν δεν έχει καταλάβει το μάθημα. Συμμαθητές μου στο φροντιστήριο όλοι όσοι είχαν τα 14αρια! Άντεξα ένα μήνα. Κάτι με έκανε να σταματήσω. Τώρα ξέρω τι ήταν αυτό, τότε απλά δικαιολογήθηκα ότι δεν άντεχα τις αποστάσεις και το γενικότερο τρέξιμο. Οι δικοί μου αναστέναξαν ανακουφισμένοι γιατί το βάρος στο φροντιστήριο με τον καθηγητή με τη σίγουρη επιτυχία είχε γίνει δυσβάστακτο. Μαθηματικά δεν έμαθα και ο Μιχαλάκης πήρε καινούργια Άλφα-Ρομέο.
Ο κύριος καθηγητής λοιπόν αποτύγχανε εκεί που ο δικοί μου και δεκάδες άλλοι γονείς τον πλήρωναν με την εφορία τους και το συνεχόμενα φορολογικά μαχαίρια, εκεί που είχε υποχρέωση να πετύχει και στη συνέχεια ζητούσε νταβατζηλίκι περισσότερα πολύ περισσότερα για να κάνει τη δουλειά του εκτός σχολειού και μάλιστα επιτυχημένα. Ο πατέρας μου δεν είχε Άλφα-Ρομέο γιατί έπρεπε να στερηθεί για το δικό μου μέλλον, ούτε καν είχε περάσει από το μυαλό του να αποκτήσει Άλφα-Ρομέο γιατί το δικό μου μέλλον ήταν προτεραιότητα του, η αγωνία του και η χαρά του. Γιατί έτσι είναι ο Έλληνας και έτσι τον έμαθε ο πολιτισμός του. Αλλά ο κύριος καθηγητής ήθελε μερίδιο από αυτό το στέρημα και εκμεταλλευόμενος το όνειρο και την ελπίδα έπαιρνε καινούργια Άλφα-Ρομέο.
Αυτή τη στιγμή έχω στο μυαλό μου κι άλλα παραδείγματα όλα μέσα από προσωπικές εμπειρίες άλλα φαντάζομαι κι εσείς έχετε τα δικά σας δεκάδες παραδείγματα. Είχα σκοπό να σας μιλήσω για έναν υπάλληλο της πολεοδομίας, έναν προϊστάμενο εφορίας, ένα δικηγόρο, ακόμα και ένα παπά σε ένα νεκροταφείο. Για να δούμε λοιπόν τι κοινό έχει ο γιατρός, ο ταχυδρόμος, ο μαθηματικός, ο υπάλληλος της πολεοδομίας, ο εφοριακός, ο δικηγόρος και ο παπάς. Ξέρω ότι σε πρώτη ματιά η απάντηση σας είναι ότι όλοι τους δουλεύουν για το δημόσιο. Για το δημόσιο όμως δουλεύει και ο υπάλληλος του ΙΚΑ, ο υπάλληλος της ΔΕΗ και η τηλεφωνήτρια ΟΤΕ.
Για κοιτάξτε ποιο προσεκτικά. Ο γιατρός δεν εξασκεί απλά επάγγελμα. Ο γιατρός εξασκεί λειτούργημα και μάλιστα δίνει και όρκο σε αυτό ακριβώς υποσχόμενος ότι αφιερώνει τη ζωή του σε ένα λειτούργημα. Η λέξη λειτούργημα δεν είναι τυχαία. Ο γιατρός είναι κομμάτι απαραίτητο για τη λειτουργία της κοινωνίας. Ο δάσκαλος είναι λειτούργημα. Και στην ελληνική ιστορία, σε όλη την ελληνική ιστορία ο δάσκαλος ήταν από τα θεμέλια της κοινωνίας και πολλές φορές αυτός που συντηρούσε την ιστορία. Για τον παπά δεν θέλω να πω τίποτα, η λέξη λειτούργημα στην ελληνική κοινωνία είναι ταυτόσημη με το ράσο του.
Αλλά και ο ταχυδρόμος εξασκεί λειτούργημα. Αυτοί οι άνθρωποι για αιώνες εκτός από τα γράμματα μετάφεραν τους πόνους και τις ελπίδες του κόσμου. Δεν υπήρχαν πάντα κινητά και μέιλ. Αυτά είναι δημιουργήματα της τελευτές δεκαπενταετίας. Πάντα υπήρχαν ταχυδρομεία. Φανταστείτε πόσο σημαντικός ήταν ο ρόλος τους ώστε οι αρχαίοι να τους διαθέσουν τον ένα από τους δώδεκα θεούς τους, τον Ερμή. Για αιώνες οι ταχυδρόμοι ήταν τα μόνα ειδησεογραφικά πρακτορεία και οι μόνοι ιστορικοί μάρτυρες σε απομακρυσμένες περιοχές και μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες στην Ελλάδα όλες οι περιοχές ήταν απομακρυσμένες.
Με τον εφοριακό θα ξεκινήσω ανάποδα. Με το κάθε φακελάκι που πήρε Έλληνας εφοριακός στέρησε από έναν Έλληνα πολίτη ένα κρεβάτι στο νοσοκομείο όταν το είχε ανάγκη και τον πέταξε στο ράντζο στο διάδρομο. Με κάθε φακελάκι που πήρε Έλληνας εφοριακός στέρησε από ένα Ελληνόπουλο το σχολείο του, το θρανίο του, το βιβλίο του. Ο εφοριακός στέκεται μεταξύ του ανώνυμου και αοράτου κράτους που φτιάχνει σχολεία και νοσοκομεία με τον πολίτη του που συνεισφέρει για το δικό του το καλό. Ξέρετε σε κανένα κράτος ο πολίτης δεν βάζει τα καλά του και κάνει πάρτι όταν πρόκειται να πληρώσει τους φόρους του. Παντού και πάντα ο πολίτης ψάχνει να βρει τρόπους να πληρώσει όσα του ζητάνε. Αλλά σε όλα τα κράτη ο πολίτης ξέρει ότι ακόμα κι αν δεν συμφωνεί με το πάει ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων του ξέρει ότι χωρίς αυτά δεν θα υπάρξει ούτε εκπαίδευση ούτε νοσοκομεία. Για να υπάρχει πετρέλαιο στα σχολεία. Για να υπάρχουν βιβλιοθήκες.
Και δεν ξέρω από πού να αρχίσω με τον υπάλληλο της πολεοδομίας και τον δικηγόρο. Δεν ξέρω από πού να αρχίσω στην Αθήνα της χαώδους ρυμοτομίας και στην Ελλάδα των αυθαιρέτων και τι σημαίνει αυτό για μια σύγχρονη κοινωνία και τις απαιτήσεις της που υπάρχουν ολόκληρες περιοχές που δεν προβλέφτηκε το σχολείο και το νοσοκομείο ή ένας χώρος να παίζουν τα παιδιά, ό,τι και να πεις λίγο θα είναι. Όσο για τους δικηγόρους μπορεί όλοι να τους κατηγορούμε για ψεύτες αλλά στην πραγματικότητα οι δικηγόροι βρίσκονται μεταξύ ημών και του κράτους και είναι αυτοί που είναι υποχρεωμένοι να παίξουν το ρόλο μεσολαβητή και διαπραγματευτή μεταξύ του ανθρώπινου πόνου και του τυφλού νόμου.
Όλοι αυτοί λοιπόν που εξασκούν ένα λειτούργημα για τη σωστή λειτουργία της κοινωνίας θρέφουν παράλληλα και τη διαφθορά και όταν οι θεμελιώδεις λίθοι μια κοινωνίας είναι διαφθαρμένοι τότε όλη η κοινωνία είναι σε κρίση. Και οι θεμελιώδεις λίθοι μιας κοινωνίας είναι αυτοί που δημιουργούν πολιτισμό, κουλτούρα κατά την αγγλίδα κυρία Λίντα. Αλλά τίποτα από αυτά δεν αντιπροσωπεύει τον ελληνικό πολιτισμό. Ελληνικός πολιτισμός είναι η γενναιοδωρία, αυτή που έδειξε ο φίλος μου στη Φιλανδία και η γιαγιά μου. Ελληνικός πολιτισμός είναι η αγάπη στα παιδιά και ανάγκη να τους εξασφαλίσουμε το μέλλον τους μέσω της εκπαίδευσης όπως έκαναν και κάνουν οι γονείς μας μέσα από στερήσεις. Ελληνικός πολισμός είναι η συμμέτοχη στα κοινά όχι μόνο με την μορφή ψήφου αλλά και τη μορφή συνεισφοράς. Ελληνικός πολιτισμός είναι η φιλοξενία – άλλη ελληνική θεοποίηση ο Ξένιος Δίας – κάνοντας το ρατσισμό και την ξενοφοβία τον μοναδικό ξένο που πρέπει να φοβόμαστε και να απεχθανόμαστε στην Ελλάδα. Ελληνικός πολιτισμός είναι η δημοκρατία άρα η διαφάνεια και η αντιπάθεια προς κάθε καρκίνωμα διαφθοράς.
Και το τι κάνουμε, κατά το Αθηνά και χείρα κίνει, πρέπει να σταματήσουμε να το περιμένουμε να έρθει από τους τέσσερεις τοίχους του ελληνικού κοινοβουλίου η κάποιου υπουργικού υπογείου και οι ίδιοι να υπενθυμίσουμε και να θυμηθούμε τον όρκο του Ιπποκράτη και το ρόλο του δημοδιδασκάλου σε όλη την ελληνική ιστορία. Η αλλαγή που χρειάζεται αυτή η κοινωνία δεν ξεκινάει από τη Βουλή και τους νόμους αλλά από εμάς τους ίδιους. Και τότε και μόνο τότε η κυρία Λίντα από την νότια Αγγλία θα καταλάβει τι θα πει ελληνικός πολιτισμός και ότι αυτή η κουλτούρα δεν αντιπροσωπεύει εμάς τους έλληνες. Ότι πολιτισμός είναι η γενναιοδωρία που μεγαλώσαμε και όχι το καρκίνωμα της διαφθοράς που κάποιοι εγκληματικά την μετατρέψανε.
