από τον Στάθη Χαρίτο
Οικονομολόγος – Μέλος Διοίκησης και Εκτελεστικής Επιτροπής Γ.Σ.Ε.Ε.
Πρόεδρος Δ.Σ. Union Eurobank
- Τι είναι η τηλεργασία;
Τηλεργασία είναι μία μορφή οργάνωσης και εκτέλεσης της εργασίας που χρησιμοποιεί τεχνολογίες πληροφορικής στο πλαίσιο μίας σύμβασης ή σχέσεως εργασίας, η οποία αν και θα μπορούσε να γίνει στις εγκαταστάσεις του εργοδότη εν τούτοις εκτελείται κανονικά εκτός αυτών των εγκαταστάσεων. Πρόκειται δηλαδή για απασχόληση με την χρήση ηλεκτρονικών συστημάτων και γενικά χρήση της τεχνολογίας που πραγματοποιείται κατ’ οίκον.
Το παραπάνω σύστημα ενσωματώθηκε στο δίκαιο μας με την Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2006/2007 και τον Ν. 3896/2010 οι διατάξεις των οποίων υιοθέτησαν την σχετική ευρωπαϊκή συμφωνία.
- Είναι ή όχι μορφή εξαρτημένης εργασίας;
Η τηλεργασία μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε στο πλαίσιο μίας μορφής εξαρτημένης εργασίας ή μίας άλλης ανεξάρτητων υπηρεσιών η διάρκεια της οποίας μπορεί να είναι αορίστου η ορισμένου χρόνου.
Το γεγονός ότι η εργασία παρέχεται μακριά από την επιχείρηση μέσω υπολογιστών ή άλλων συναφών συστημάτων και ελέγχεται από τον εργοδότη με την παροχή οδηγιών ή εντολών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται περί μορφής εξαρτημένης εργασίας, αρκεί η εργασία να παρέχεται αυτοπροσώπως ή αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο τον εργοδότη για 9 συνεχείς μήνες.
- Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του εργοδότη;
Ο εργοδότης στην περίπτωση της τηλεργασίας παρέχει στον εργαζόμενο τις γραπτές πληροφορίες σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 156/94 συμπεριλαμβανομένης και της περιγραφής της εκτελεστέας εργασίας, τα καθήκοντα, τον τρόπο αμοιβής της εργασίας και τον υπολογισμό της, τον τρόπο μέτρησης του χρόνου εργασίας, την αποκατάσταση του κόστους που προκαλείται από την χρήση της τηλεπικοινωνίας, τον εξοπλισμό, τις βλάβες συσκευών κλπ. Αν μάλιστα ο εργαζόμενος δεσμεύεται και με την υποχρέωση τηλε-ετοιμότητας, τότε πρέπει να συμφωνούνται και να ορίζονται τα χρονικά όρια και οι προθεσμίες ανταπόκρισης του εργαζόμενου. Τα παραπάνω στοιχεία πρέπει ο εργοδότης να τα παρέχει μέσα σε 8 ημέρες και ακόμη να πληροφορεί τον εργαζόμενο και για την τυχόν νέα ιεραρχική σύνδεση με τους προϊσταμένους του.
- Μπορεί μονομερώς ο εργοδότης να επιβάλει την εφαρμογή της τηλεργασίας;
Προϋπόθεση για την εφαρμογή της τηλεργασίας αποτελεί ο οικειοθελής χαρακτήρας. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιβληθεί μονομερώς σύστημα τηλεργασίας κατά την λειτουργία της σύμβασης. Μία τέτοια μονομερής επιβολή τηλεργασίας κατά την διάρκεια της σύμβασης θεωρείται μονομερής βλαπτική μεταβολή (άρθρο 3 της ευρωπαϊκής συμφωνίας). Ωστόσο αν συμφωνηθεί η επιβολή της τηλεργασίας κατά την διάρκεια της απασχόλησης θα πρέπει να προβλέπεται η δυνατότητα να επανέλθουν οι τηλεργαζόμενοι στο κανονικό καθεστώς της απασχόλησης.
Μάλιστα σύμφωνα με το άρθρο 5, παρ. 2 του Ν. 3846/2010, ορίζεται ότι αν η κανονική εργασία μετατραπεί σε τηλεργασία θα πρέπει στην σχετική συμφωνία να καθοριστεί μία περίοδος προσαρμογής 3 μηνών κατά την οποία οποιαδήποτε από τα μέρη μπορεί να θέσει τέλος στην τηλεργασία μετά 15 ημέρες μετά την τήρηση της προθεσμίας και ο εργαζόμενος να επιστρέψει στην εργασία του.
- Ισχύει η αρχή της ίσης μεταχείρισης για τους τηλεργαζόμενους;
Για τους τηλεργαζόμενους ισχύει η αρχή της ίσης μεταχείρισης, ότι δηλαδή και αυτοί έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους κανονικούς εργαζόμενους σε ό,τι αφορά τις συνθήκες εργασίας, τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας για συγκρίσιμους εργαζόμενους και γενικά την ισχύουσα νομοθεσία (άρθρο 4 της ευρωπαϊκής συμφωνίας).
Στα προαναφερθέντα μέτρα της ίσης μεταχείρισης επιβάλλεται ο όγκος της εργασίας και τα κριτήρια απόδοσης για τους τηλεργαζόμενους να είναι αντίστοιχα προς εκείνα των συγκρίσιμων εργαζόμενων που εργάζονται στις εγκαταστάσεις του εργοδότη και επιπλέον οι τηλεργαζομένοι να υπόκεινται στις ίδιες αξιολογήσεις με τους άλλους εργαζόμενους.
Επίσης, οι τηλεργαζομένοι πρέπει να έχουν την ίδια πρόσβαση στην κατάρτιση και στις δυνατότητες επαγγελματικής εξέλιξης τους με τους συγκρίσιμους εργαζόμενους που απασχολούνται στις εγκαταστάσεις του εργοδότη, υποχρεούμενου του εργοδότου να διασφαλίζει την λήψη μέτρων που αντιμετωπίζουν την απομόνωση των τηλεργαζόμενων.
- Η τεχνική υποστήριξη της τηλεργασίας ποιον επιβαρύνει;
Σύμφωνα με το άρθρο 5, παρ. 3 του Ν. 3846/2010, ο εργοδότης αναλαμβάνει σε κάθε περίπτωση το κόστος που προκαλείται στον μισθωτό από την χρήση των τηλεπικοινωνιακών δικτύων ή την βλάβη αυτών για λογαριασμό του εργοδότη, δηλαδή γεγονός που στις περιπτώσεις αυτές το κόστος μετακυλίεται από την εργοδοτική πλευρά προς την εργατική.
Σύμφωνα με τις προαναφερθείσες διατάξεις, ο εργοδότης πρέπει να παρέχει στον τηλεργαζόμενο τεχνική υποστήριξη και να αναλαμβάνει να αποκαταστήσει τις δαπάνες επισκευής των συσκευών που χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση της τηλεργασίας ή να τις αντικαταστήσει. Στην σχετική συμφωνία θα πρέπει να ορίζεται ο τρόπος χρηματικής αποκατάστασης εκ μέρους του εργοδότη για την χρησιμοποίηση του οικιακού χώρου του εργαζόμενου, ο οποίος υποχρεούται να φροντίζει τον εξοπλισμό που του διατίθεται, απαγορευμένου να συλλέγει και να διανέμει παράνομο υλικό μέσω του διαδικτύου (άρθρο 7 της ευρωπαϊκής συμφωνίας).
- Πως προστατεύεται η ιδιωτική ζωή του τηλεργαζόμενου;
Ζήτημα ανακύπτει με την προστασία της ιδιωτικής ζωής των τηλεργαζόμενων δοθέντος ότι συντρέχει κίνδυνος διατάραξης της ομαλότητας της ζωής καθόσον η εργασία αυτών παρέχεται και εκτελείται στην κατοικία τους. Στις περιπτώσεις αυτές η προστασία τους εναπόκειται στον εργοδότη ώστε να εξασφαλισθεί η προστασία των δεδομένων που χρησιμοποιούνται και γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας από τον τηλεργαζόμενο για επαγγελματικούς λόγους.
Παράλληλα ο εργοδότης οφείλει να ενημερώνει τον εργαζόμενο για όλες εκείνες τις ισχύουσες διατάξεις και τους κανόνες που αφορούν την επιχείρηση προς τις οποίες οφείλει ο εργαζόμενος να συμμορφώνεται, ο δε εργοδότης οφείλει να σέβεται την ιδιωτική ζωή του μισθωτού.
- Πως προστατεύεται η υγεία του τηλεργαζόμενου;
Παράλληλο ζήτημα της προστασίας του εργαζόμενου αποτελεί το θέμα της υγείας του καθόσον η εργασία αυτού εκτελείται σε χώρο που δεν βρίσκεται υπό την εποπτεία του εργοδότη.
Σύμφωνα με το άρθρο 8 της ευρωπαϊκής συμφωνίας, ρητά ορίζεται ότι ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την προστασία της υγείας και της επαγγελματικής ασφάλειας του τηλεργαζόμενου. Στο πλαίσιο προστασίας της υγείας ο εργοδότης οφείλει να πληροφορεί τον εργαζόμενο για την πολιτική της επιχείρησης του καθώς μέρος αυτής αφορά την ασφάλεια και την υγεία του, ειδικότερα δε όταν αυτή σχετίζεται με τις οθόνες απεικόνισης.
Με ιδιαιτερότητα επισημαίνεται ότι για το ζήτημα της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων προβλέπεται η δυνατότητα και το δικαίωμα πρόσβασης του εργοδότη, των εκπροσώπων των εργαζομένων και αρμόδιων Αρχών στους χώρους της τηλεργασίας. Αν ο εργαζόμενος παρέχει την τηλεργασία στην οικία του η πρόσβαση των ανωτέρων προϋποθέτει προειδοποίηση αυτού και κυρίως συμφωνία. Την επιθεώρηση αυτή μπορεί να την ζητήσει και ο εργαζόμενος. Η προστασία του παραπάνω θεσμού έγκειται στην αποκλειστική εφαρμογή των όσων εξετέθησαν.
- Ποιο είναι το καθήκον σήμερα των αρμόδιων συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων;
Φροντίδα των συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι να ελέγχουν και να παρατηρούν την τήρηση των προθεσμιών – ανάλογα με τις τρέχουσες συνθήκες – και κυρίως να ελέγχουν τις νέες γραπτές συμφωνίες στα κείμενα του Π.Δ. 156/94 στις οποίες θα γνωστοποιούνται στους τηλεργαζόμενους όλα τα στοιχεία της νέας εργασίας τους, δηλαδή την αμοιβή, την ίση αντιμετώπιση τους με τους κανονικά εργαζόμενους, την αναγνώριση των κεκτημένων δικαιωμάτων, την εφαρμογή της οικείας Σ.Σ.Ε., την διαδικασία της αξιολόγησης τους, τον κατάλληλο εφοδιασμό με τον τεχνολογικό εξοπλισμό, το κόστος εξοπλισμού των απαραίτητων συσκευών και την τυχόν αποκατάσταση των βλαβών, ώστε το κόστος λειτουργίας και χρήσης αυτών να μην μετακυλίεται σε βάρος τους.
Σε ενδεχόμενες νέες συμφωνίες τηλεργασίας θα πρέπει να επισημαίνεται και ο τρόπος της χρηματικής αποκατάστασης των χρησιμοποιούμενων συσκευών και γενικά τα μέτρα προστασίας της υγείας και ασφάλειας των απασχολούμενων στις οικίες τους. Ειδικά παρέχεται η δυνατότητα στους εκπροσώπους των εργαζομένων να έχουν πρόσβαση στους κατ’ ιδίαν χώρους της τηλεργασίας, εφόσον βέβαια προηγηθεί σχετική προειδοποίηση από τους ενδιαφερόμενους.
- Τι γίνεται με το καθεστώς τηλεργασίας σήμερα στην Ελλάδα;
Από το σπίτι τους θα μπορούσαν να δουλεύουν πάνω από τρεις στους δέκα πολίτες της χώρας μας.
Σύμφωνα με έρευνα η οποία δημοσιεύεται στον ιστοτόπο του γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Εργασίας (ΙΖΑ), τα καθήκοντα του 35%-37% όλων των θέσεων απασχόλησης στην Ελλάδα εκτιμάται πως μπορούν να διεκπεραιωθούν κι εκτός γραφείου.
Με άλλα λόγια, 869.000- 922.000 άνθρωποι θα μπορούσαν να εργάζονται απομακρυσμένα, αν και σήμερα η τηλεργασία ουδόλως ανεπτυγμένη είναι στην Ελλάδα: μόνο το 4,4% του εργατικού δυναμικού ή περίπου 110.000 εργαζόμενοι, εργάστηκαν μακρόθεν πρόπερσι, ενώ συνολικά στην περίοδο 2008-2018 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 3,9%.
- Γιατί η τηλεργασία στην Ελλάδα δεν είχε αναπτυχθεί όσο αλλού;
Πρώτον, η Ελλάδα κουβαλάει το βάρος της κρίσης χρέους του 2008, που είχε προηγηθεί της COVID-19. Δεύτερον, κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις της ΕΕ σε όρους συνολικής ψηφιακής ετοιμότητας (Κομισιόν, 2019). Τρίτον, η οικονομία της χώρας στηρίζεται κυρίως σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και αυτό ίσως οδηγεί στη χαμηλότερη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών (ΙΟΒΕ, 2018). Και, τέταρτον, η ελληνική οικονομία παραδοσιακά βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην παροχή υπηρεσιών όπως ο τουρισμός, που απαιτούν αλληλεπίδραση εκ του σύνεγγυς.
- Υπάρχει ανάγκη συμπλήρωσης του θεσμικού πλαισίου που προβλέπει το ειδικό καθεστώς της τηλεργασίας και ποιοι είναι οι αρμόδιοι προς τούτο;
Σαφώς και υπάρχει τέτοια ανάγκη και μάλιστα άμεση!
Πρώτα-πρώτα πρέπει να προβλέπεται η έκταση και το είδος των καθηκόντων και των υποχρεώσεων των εργαζομένων, όπως και ο χρονικός προγραμματισμός της πραγματοποίησης τους σε ημερήσια βάση, έτσι, ώστε να μην γίνεται παραβίαση του νόμιμου ωραρίου εργασίας. Άρα, πρέπει να προβλέπεται ο σωστός σχεδιασμός χρόνου και τρόπου εργασίας, η αμφίδρομη επικοινωνία και ενημέρωση τηλεργαζόμενου και επιβλέποντα και η επιμέρους συνολική ανασκόπηση, αλλά και α ξ ι ο λ ό γ η σ η της προσπάθειας του μισθωτού που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αποκλίνει χρονικά από τα νομίμως προβλεπόμενα.
Ο οικειοθελής χαρακτήρας για τους ενδιαφερόμενους, εργαζόμενο και εργοδότη, δεν πρέπει να θίγει κανένα από τα προϋφιστάμενα δικαιώματα και συμφέροντα καμιάς από τις δύο ως άνω πλευρές, όπως και η ανάκληση της αρχικής τους συμφωνίας.
Ρητή θεμελίωση του δικαιώματος παρέμβασης στον προσωπικό χώρο του τηλεργαζόμενου της Επιθεώρησης Εργασίας, αλλά και των συνδικαλιστικών του εκπροσώπων στην διάθεση των οποίων πρέπει να βρίσκονται τα στοιχεία των τηλεργαζομένων και ο τόπος της εργασίας τους…
Ρητή πρόβλεψη της κάλυψης των εξόδων από τον εργοδότη (λογαριασμοί ηλεκτρικού, τηλεφώνου, θέρμανσης, φωτισμού, καθαριότητας χώρου, χαρτικών-αναλώσιμων κλπ) και της επίβλεψης-παρακολούθησης του έργου από τον ίδιο, μέσω του αρμοδίου εκπροσώπου του.
Αντίστοιχη υποχρέωση του τηλεργαζόμενου για την διαφύλαξη του υλικού της εργασίας του, την εμπιστευτικότητα των πληροφοριών εξ αυτής και την τήρηση της αρχής της διαφύλαξης των προσωπικών δεδομένων στα στοιχεία που επεξεργάζεται.
Η ασφαλής πρόσβαση στο Δίκτυο και η προστασία από τους hackers βαρύνουν τις υποχρεώσεις του εργοδότη.
Πάντως δύσκολα μπορούν να ρυθμιστούν θεσμικά άλλα δύο (2) προβλήματα για τους τηλεργαζόμενους:
- Η δυσκολία στον διαχωρισμό της προσωπικής από την επαγγελματική ζωή.
- Η θετική αλληλεπίδραση/υποστήριξη/ανταλλαγή απόψεων-πληροφοριών δια ζώσης στον χώρο εργασίας, η έλλειψη των οποίων αποτελεί κίνδυνο αρνητικής επίδρασης στην ψυχολογία τους.
Τέλος, αρμόδιοι κοινωνικοί εταίροι για την θεσμική ολοκλήρωση των ρυθμίσεων της τηλεργασίας είναι κατ’ αρχήν η Γ.Σ.Ε.Ε. και ο Σ.Ε.Β., σαν φυσική συνέχεια της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2006-2007 (Προσάρτημα Β’), αλλά και οι αντισυμβαλλόμενοι εκπρόσωποι εργαζομένων και εργοδότες, με το σχετικό δικαίωμα του Ν. 1876/1990 στο πλαίσιο των επιμέρους επιχειρήσεων για τις αντίστοιχες ιδιαιτερότητες του χώρου τους, με συμπληρωματικές παρεμβάσεις…
Θεωρώ άκρως επείγουσα αυτή την ανάγκη ρύθμισης γιατί η άλλη οδός είναι η κατά εργαζόμενο συμφωνία του εργοδότη που εγκυμονεί πολλούς κινδύνους!
