Ο Κώστας Σημίτης διατύπωσε μια νέα αντίληψη για το τι είναι πατριωτισμός στη δική μας εποχή. Ένας ορισμός που έχει πολυδιάστατη αξία: «Πατριωτισμός δεν σημαίνει τύμπανα πολέμου. Όπως δεν σημαίνει ηχηρές διακηρύξεις. Ούτε μπορεί να αποτελεί πατριωτισμό, η ανυποχώρηση στάση στα μικρά και επουσιώδη και σιωπή ή απουσία στα μεγάλα και σημαντικά. Αγάπη προς την πατρίδα, πατριωτισμός σήμερα σημαίνει προσπάθεια και θέληση για τη συνολική ενδυνάμωση της χώρας. Πατριωτικό καθήκον είναι να δώσουμε φωνή και κύρος στη χώρα μας, στις διεθνείς της σχέσεις, με τις θέσεις και τους χειρισμούς μας. Πατριωτική υποχρέωση είναι να δημιουργήσουμε μια οικονομία ανταγωνιστική, να εκσυγχρονίσουμε το κράτος και τις κοινωνικές συμπεριφορές, να προωθήσουμε την κοινωνική συνοχή και την πολιτιστική ανάπτυξη».
Ο Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης, καθηγητής Γενετικής, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών, γράφει στο «Βήμα» την 1η Μαρτίου 2014 τα εξής:
«Ποιοι είναι όμως σήμερα πατριώτες; Είναι η πλειονότητα του ελληνικού λαού, αυτοί που αντιλαμβάνονται τη δυσμενή κατάσταση της χώρας μας, αυτοί που πράττουν σύμφωνα με την επιταγή του Συντάγματος κατά την οποία η τήρησή του επαφίεται στον πατριωτισμό των αποδεκτών του. Πατριώτης είναι εκείνος που δεν κλέβει το κράτος, δεν το κοροϊδεύει, αυτός ο οποίος δεν εκπατρίζει, «ελαφρά τη καρδία», το οικονομικό του απόθεμα, μικρό ή μεγάλο, διότι τώρα το έχει πολύ μεγάλη ανάγκη η χώρα του. Είναι όποιος προσπαθεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις, όποιος αντιλαμβάνεται τις επιπτώσεις τους, όποιος διαμαρτύρεται εντός του πλαισίου των δικαιωμάτων του∙ αυτός που προσπαθεί να ξεκολλήσει το κάρο από τη λάσπη χωρίς να το ανατινάξει. Είναι όλοι αυτοί που προσπαθούν, που ελπίζουν, που αισιοδοξούν πως θα τα καταφέρει η χώρα τους. Είναι όσοι αναδεικνύουν την ευπρέπειά τους στις κοινωνικο-πολιτικές διαφωνίες τους, αυτοί που αντιλαμβάνονται τη σημαντικότητα της εθελοντικής βοήθειας προς τον αδύναμο, ακόμη κι αν οι ίδιοι δεν είναι αρκούντως δυνατοί».
Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, αρθρογραφώντας στην «Καθημερινή» στις 18 Δεκεμβρίου 2014 γράφει τα εξής:
«Τα χρόνια αυτά, κοντά μισός αιώνας, πάντως πάνω από μια γενιά, ο πατριωτισμός μεταλλάχθηκε και ταυτίσθηκε με τον εθνικισμό. Ο πατριωτισμός είναι η αγάπη για μια ζωντανή πραγματικότητα, η οποία, επειδή είναι ζωντανή, μπορεί και να αλλάξει και να ανανεωθεί, να βελτιωθεί ή και να χειροτερέψει. Δεν παύεις να αγαπάς τη σημερινή Ελλάδα επειδή είναι γερασμένη, καταπονημένη από τις δοκιμασίες. Ο εθνικισμός είναι η λατρεία των συμβόλων. Η λατρεία της αποχυμωμένης, εξιδανικευμένης ζωής. Αν ο Αισχύλος, τηρουμένων όλων των αναλογιών, ήταν «εθνικιστής» –με τους όρους της εποχής του– οι «Πέρσες» του θα ήταν ένας ανόητος ύμνος στην Αθήνα. Ομως ήταν πατριώτης και προσπάθησε να καταλάβει για ποιον λόγο η μικρή του πόλη νίκησε την αυτοκρατορία. Απ’ αυτήν την άποψη, ο «πεντοζάλης» που υποτίθεται πως θα χορεύουν οι «αγορές» όταν η Ελλάδα αποσυνδεθεί από τις δεσμεύεις της, εκτός από κακόγουστος και ανήθικος –θυμίζει πολύ ελληναρά για να μπορεί να σταθεί ακόμη και στο στόμα του σαραντάχρονου ηγέτη– είναι και παραπλανητικός, όπως όλα τα εθνικιστικά σύμβολα. Ο εθνικισμός, σε αντίθεση με τον πατριωτισμό, ενεργοποιεί την εκδικητικότητα και θυσιάζει τους όρους της πραγματικής ζωής στον βωμό των συμβόλων: οι καλοί Ελληνες και οι κακοί Ευρωπαίοι μπορεί να ικανοποιούν τη ρητορική των μεταμεσονύκτιων τηλεοπτικών πάνελ, αλλά είναι φαντάσματα του παρελθόντος».
Τι συμβαίνει συχνά αν δεν ακολουθήσει κάποια χώρα βασικές κανόνες που σε ένα βαθμό έχουν επισημανθεί πο πάνω; Ο Κ. Σημίτης σημειώνει στις 19 Ιανουαρίου 2015: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι μια λέσχη που έχουν λόγο μόνο οι εκλεκτοί. Είναι ένα κοινό εγχείρημα ελευθερίας, ανάπτυξης και προσαρμογής στις νέες παγκόσμιες συνθήκες. Η πολιτική λιτότητας δεν είναι μόνιμος κανόνας. Ως κοινό εγχείρημα προϋποθέτει την αμοιβαία αλληλεγγύη και την αμοιβαία συμβολή. Όταν ζητάμε την αλληλεγγύη για την ανόρθωση της οικονομίας μας πρέπει να συμμετέχουμε επίσης δημιουργικά με ρεαλιστική άποψη στην κοινή προσπάθεια. Επειδή αυτό δεν συμβαίνει μας θεωρούν περιθωριακούς».
Συνολικά εκτιμώ ότι κάθε λαός έχει την ευθύνη να διαγράψει τη δική του πορεία, να σκεφθεί και να πάρει αποφάσεις. Προσκλήσεις σε έτοιμα γεύματα δεν υπάρχουν. Υπάρχουν στην πράξη όσοι ενδιαφέρονται να προετοιμάσουν το μέλλον τους, αγωνίζονται γι’ αυτό, και προετοιμάζουν την κοινωνία τους για να επιλύσει ζητήματα.
